Эмбриология

412
13-Тарау. Жүрек-қан тамырлар жүйесі
1 3 .1 2 -сур е т. Артериола және венула. Мидың жүмсақ қабықшасының тұтас (то- 
тальды) препараты (микросурет): 1 — венула; 2 — эндотелий; 3 — адвентициялық 
жасуша; 4 — артериола
ды, бірак жинакталған кан өз салмак күшінің әсерінен ірі веноздык өзектерге 
женіл ағады. Сүйектердің, көк бауырдын және плацентаның көктамырлары 
да олар аркылы канның жылжуына күш жұмсамайды. Бүл көктамырлар 
сәйкес мүшелердің тығыз элементтерімен тұтасып кеткендіктен кабыспайды, 
сондыктан, олар аркылы қанның кері ағуы жеңіл жүрсді. Артерияларға 
Караганда, бұл көктамырларды тыстайтын эндотелийлік жасушалардың ше- 
карасы көбірек иректелген болып келеді. Эндотелийлік жасушаларға жана- 
са базальды мембрана, оның сыртында коршаған тіндермен бірігіп кеткен, 
борпылдак талшыкты дәнекер тінінің жүка кабаты орналасады.
Бүлшық етті көктамырлар
Бұлшық етті көктамырлар 
(venae myotypicae
) кабыкшаларында жазык 
бұлшық ет жасушаларынын болуымен сипатталады, олардың көктамырдың 
кабырғасындағы мөлшері мен орналасуы гемодинамикалык факторларға бай- 
ланысты болады.
Көктамырлардың бүлшық еттік элементтерінің нашар, орташа және жаксы 
дамыған түрлерін ажыратады. Бүлшык еттік элементтері нашар дамыған 
көктамырлар диаметрі бойынша әр түрлі болады. Оларға дененің жоғарғы 
бөлімінін, мойынның және беттің бұлшык еттік типті артерияларымен катар 
жүретін ұсак және орта калибрлі (1—2 мм дейін) көктамырлар, сонымен катар 
ірі көктамырлар, мысалы, жоғарғы куыс көктамыр жатады. Бұл тамырларда 
кан негізінен косымша күш жүмсамай, өз салмак күшінін көмегімен жыл- 
жиды. Сонымен катар, осы типті көктамырларға колдың көктамырларын да 
жаткызуға болады. Мұндай көктамырлардың кабырғасы калибрлері сәйкес 
артерияларға карағанда біраз жұка, бұлшык еттік элементтері аз және препа- 
раттарда әдетте кабыскан күйде болады.
Бұлшык еттік элементтері нашар дамыған үсак және орта калибрлі көкта- 
мырларда эндотелий асты кабаты нашар дамыған, ал ортаңғы кабыкшасында

13.1. Қан тамырлары
413
бұлшык еттік жасушалардың саны аз болып келеді. Кейбір ұсак көктамырлар- 
да, мысалы. ас корыту түтігінің көктамырларында, ортанғы кабыкшадағы бұл- 
шыкетжасушалары бір-бірінен алыс орналаскан жеке «белбеушелер» кұрайды. 
Осындай күрылысына байланысты көктамырлар катты кеңейіп, коймалау 
қызметін аткара алады. Ұсак көктамырлардын сырткы кабықшасында бойлай 
бағытталып, жеке орналаскан жазык бұлшык ет жасушалары кездеседі.
Бұлшык еттік элементтері нашар дамыған ірі көктамырларға жоғарғы 
куыс көктамыр жатады (13.13-сурет), онын кабырғасының ортаңғы 
кабыкшасында аздаған жазык бұлшык ет жасушалары аныкталады. Ол бір

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: