Б. Адамбаев апық
жүктеу/скачать 4,19 Mb. Pdf көрінісі
|
adambaev baltabai khalyk danalygy
| Ж а м а н к ү й е у
— қ а й ы н ш ы л ; Ж и е н е л б олм айды ... деп қ а л а й д а бұл екеуін екінші жұр- тына ж а н а с т ы р м а у ғ а , ж а к ы н д а т п а у ғ а т ы ры с ад ы. Өз ру- ынан бөлініп қа йын ж ү р т ы н ы ң к а у ы м ы н а қос ыл ға н , ата- енесінің қ ол ын а кірген жігітті «күші к күйеу» деп атау- дың да мәнісі сол. Күйеу мен жи ен — қ айын , н а ғ а ш ы ж ү р т ы н сынап-мі- неуге, ә л д е қ а л а й а ғ а т б ас к ан айыбын сезсе, бетіне басып ә шкере ле уг е ерікті. Ал қайын, н а ғ а ш ы ж ү р т ы П а й ға м - бар да к ү й еу ін сыйлапты; Ж и е н г е тигеннің қ о л ы қалты- р айды деп күйеу мен ж и е н н і ң а л д ын а н ш ық п ай ды , аузы- нан қ а қ п а й д ы. О л а р д а н с а қ т а н ы п жүр е ді , кемі сті к жі- бермеуге ты рыс ад ы. Бұ л ж а ғ ы н а н қ а з а қ т а күйеу мен жиен қ о ғ а м д ы қ б а к ы л а у ш ы , халык, сын шысы мә нз алд ы . Қ а з а қ т ы ң қ ү д а - ж е к ж а т т а н кейінгі ж а н а ш ы р ы — до- сы, қүр д ас ы. Ш ы н ай ы до с т ы қ — қ ү р д а с т ы қ қ а , сыйлас- т ы қ қ а негізделеді. Д о с т ы қ қ а р ы м - қ а т ы н а с т ы ң бұл түрі қ а з а қ а р а с ын д а кеңінен т а р а л ғ а н . Ж щ с ы дос үш ін жан пида; Қ а й ғы ң б о л с а досы ңа бар; Ж щ с ы м е н , ж олдас бол- сақ жетерсің мұратқа... дейді халық. Әдетте, а д а л д остар сынаса, с ый ла са келіп қ ыз алы- сып, қыз берісіп, қ ұ д а - ж е к ж а т болып кетеді. Атасы бас- қа ны қ ү д а й қосады , үйірі б а с қ а н ы ноқта қосады ; С у сү- зілм ейді, сүйек ү зіл м е й д і деп өздері нің достығ ын үрп ақ- т арын ың сүйегімен — сүйі спеншілігімен бекітеді, д остык қ ү д а л ы қ қ а үл а с а ды . Ал ай да достың бәрі бірдей емес. Х а л ы қ бі рс ыпыра м а қ а л д а р ы н д а дос пен қ а с т ы а й ыр а білуге мегзейді. Д о сы ң а сы нам ай тұрып сыр айтпа; Д о с ы ң м е н дос бол- ғанға шаттан, д ү ш п а н ы қ м е н дос б о л ғ а н н а н сақтан; Д о - сы к өппен сы й л а с деп ескертеді. Д о с т ы ң бір түрі — та м ыр. Т а м ыр алыс-бері ске, яғни 43 дүние, м а л ғ а негізделген. Бі р е у б ас қ а тапшы, біреу мал- ға т а п шы , сондай қ о ғ а м д а біреуге-біреу ма лы н ан қ а р а - сып, қ о л қ а алысып, қ о н а қ қ а ша қы рыс ып , сыйла сып жа т у да бір ғанибет. Көбінесе қ ү д а болуға б а л а л а р ы н ы ң ың- ғ ай ы жоқ , б ір а қ алып- бері суг е ма лы бар, қ а т а р л а с , қа- ді рле с ш а р у а л а р т а м ы р болады. Т а м ы р л ы қ т ы ң д а шы- най ы д о с т ы ққ а , қ ү д а - ж е к ж а т т ы қ қ а ү л а с а т ы н д а р ы бол- ран. А л а й д а ауыс-түйіске, алыс-бері ске негізделген та- м ы р л ы қ он ша берік б олмай ды, ү з а қ қ а созыл майд ы. К а з а к а р а с ы н д а ғ ы мал д а у ы ны ң бір көзі осы т а м ы р л ы қ т а н шығ ад ы. Б і р е у ж аныңа жолдас, б ір е у м а л ы ң а жолдас; А у ы з тамыр айтысып артығын а л а д ы дейтін м а қ а л д а р т екке а й т ы лм а ғ ан . Бірі қыз айттырып, екіншісі — қыз ұзатып, үші нші сі — ж е к ж а т іздеп ж ы л тәулі кке, әсіресе ж а з бойы қ о лы бос ш а р у а л а р а у л ын д а т үрма йтын. Ел ішіндегі осында й а р а л а с - қ ұ р а л а с к а бір ж а ғ ы н а н а тт ыл ы- түй ел і ш а р у а н ы ң д а й ын көлігі себеп болса, екін- шіден, елді ң қ о н а қ ж а й л ы қ , ме йма нд о с т ық са лт ы кеңші- лі к берген. Қ а з а қ ж ы л мезгілінің, күн тәулі кті ң қай кезінде кел- се де қ о н а қ т ы ықыласпен, ренішсіз қ а б ы л д а у ғ а , астына төсеніш, а л д ы н а д а с т а р қ а н ж а й ы п қ а р с ы а л уғ а «міндет- ті» ,өйткені «үш ж ү з д і ң б а л а с ы н ың бір-бірінде бөлінбе- ген еншісі бар»-мыс, ол — қон а қ ас ы . Ха лы қ : жүктеу/скачать 4,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|