Медициналык, микробиология
ocin-GHin кобею, гомеостаздыц эpтYpлi
жүктеу/скачать 47,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Медициналық микробиология
- Бұл бет үшін навигация:
- ЖYpeдi. Мундай жагдайлар кейб1р микробтарга K©6ipeK
| ocin-GHin
кобею, гомеостаздыц эpтYpлi бузылыстарын тугызу жэне макроорганизм жагынан жауап ретшде карсы реакциялар коздыру кабш еттш п. Патогендгпкп ие макроорганизмше микробтыц бешмделу функциясы деп карастыру усынылган, оныц непзш де жаца жагдайда адекватты п р ш ш к eTyi ушш микроб метаболизмшщ кайтадан икемделу1 жатыр. Tэжipибeлiк жагдайда жогаргы вирулентп микробтардыц тию п дозасын пайдаланганда кез келген микроб кез келген тэсшмен жуктырганда инфекциялык процесс коздыра алады . С он ды ктан п а то ге н д ш ж деген угым ие TypiH ж эн е ж угу ж олдары н камтуы керек. Бул тукымкуалайтын TYpлiк, генетикалык детерминантталган бeлгi. Ол микробтыц тек кана потенциалды инфекциялык процесс кодыру каб ш еттш п н корсетедк Генотиптщ фенотиптж ¿ске асуы тш сп жагдай- ларда гана ЖYpeдi. Мундай жагдайлар кейб1р микробтарга K©6ipeK, ал баскаларына аз гана кажет болуы мумкш. Кдбылдамаушы макроорганизмде микроб п атогендш п ¿ске аспай калады, ойткеш ол у пин жагдай жок, адгезиялану жэне колонизациялану болмайды, микроб ©зшщ п р п п л ж ету кабшеттиппн жогалтады жэне ©леди Кдбылдаушы организмде олардыц кобеюi белсещц турде журедк Мысал ретшде T.pallidum немесе S .typhi^i келпруге болады, олар табиги жагдайда адамдарда гана ауру коздырады. М икробтыц ие жасушасына корект!к тэуелдипп жогары болган сайын оныц паразитпк касиеп жэне де п атоген д ш п жогарылай бередк Микробтардыц патогендЫ п кез келген баска табигатты патогендшж факторлардан ©зшщ биологиялык M9Hici бойынша ерекшеленедг П атогещ ц м икробтарга нозологиялык спецификалы к (грек: nosos - ауру, logos - Ы м ) ж эне органотроптылык тэн. Нозологиялык тэндш ж - ол кабылдаушы организмнщ кайсысына тускенш е карамастан патогещц микробтардыц o p 6 ip T ypi тек кана соган сэйкес инфекциялык процесс жэне де патологиялык реакциялардыц кешещц симптомдарын коздыру кабш еттЫ п. Сонымен, S.t\ phi тек кана - ini су зе п н , ал N. m eningitidis - менингококты инфекция коздырады. К^оздыргыштардыц осы ндай спецификалыгы ©зджшше нозологиялык тур ретшде жекеленген жукпалы ауруларга клиникалык диагноз коюга мумкш дж бередк Шартты-латогенд! бактерияларда осындай нозологиялык тэндш ж болмайды. Орган-троптылык - ол биохимиялык касиеттер1 бойынша микробтардыц п р ш ш п ушш ец колайлы жасушаларда, пндерде, жэне агзаларда коныстану жэне оны закымдау кабш етпп. Мысалы, ауалы-тамшылы инфекциялардыц коздыргыштары тыныс алу жолдарын, ал ¡шек инфекцияларыныц коздыргыштары - асказанчш ек жолдарын закымдайды. С п ец и ф и калы к ж эн е органтропты лы кты ц н е п зш д е ли ган д жатыр - ол м акроорган и зм н щ эукариоттык жасушалары мен микробтардыц рецепторлык озара эсерлесук Спецификалык жэне орган- троптылык коптеген микробтардыц иебеш м дш гш тушщцредг Бул заидылыктан взгешел!ктер де болады. М ы салы , зоонозды инф екцияларды ц коздыргыш тары (сары п, оба, к у й д ф п , туляремия т.б.) yrnin М ЕД И Ц И Н АЛ ЬЩ М И К Р О Б И О Л О Г И Я 147 полигоспиталъдылыц (иелер1 кеп) жэне панитропизм (кептеген органдар мен тш дерде орналаскан макрофагтарда жасуша ¡ш ш к т1ршшк ету кабш еттш п) тэн. Бул микробтар ушш спецификалык иеш болып табылмайтын адамдарьщ организмш деп инфекциялык процесс аса мацызды б еш м д ш к рел аткармайды. Егер микробтар олар бешмделмеген ортага туесе, онда инфекциялык процесс дамымайды, дами калган жагдайдыц езшде процесс атипп турде етедг Микробтардыц паразиток касиетшщ айкындылыгы азайган сайын олардыц спецификалыгы мен о р ган -тр о п ты л ы гы да азаяды , м ундай каси ет ш артты -патогенд! м и к р о б тар га тэн. М и кробты ц органспецификалык б е ш м д ш п кушейген жэне м етаболигпк ерекшел1п айкын болган сайын оныц п а то ген д ш п артады жэне оларсыз т1ршипк ете алмайтын биологиялык иелерш щ диапазоны тарыла бастайды. Осындай курдел1 мeтaбoлиттiк к аж еттш п бар микроб ретшде мерез коздыргышын мысалга келт1руге болады. Патогещц микробтар макроорганизмге сынакшы немесе инфицирлеушг дозада (син. патогендж доза) ену! керек. Микробтар макроорганизмге инфицирлеупп дозадан аз мелшерде туесе инфекциялык процесс дамымайды. Инфицирлеупп доза микробтардыц тшдерге туракты адгезиялануы, колонизациялануы жэне инвазиялануы упнн кажет. Егер инфицирлеупп доза аз болса микроб макроорганизмге тускен кезде бейспецификалык корганые факторлардыц (асказанныц кышкылдылыгы, ферменттер т.б.) эсерш ен кырылады, с&беб\ адгезиялану жэне колонизациялану тежеледь Инфицирлеупп доза салыстырмалы шама болып табылады. Микробтардыц эрб1р тур ¡не тэн инфицирлеупп дозасы болады. Мундай доза жукпалы ауру агымыныц е р е к ш е л т мен байкалуына (жасырын кезецнщ узактылыгы, ауру барысы т.б.) гана емес, сонымен катар инфекция коздыргыштарыныц ец тшмд1 жэне мумюн болатын бершу факторларына эсер етедь Инфицирлеупп доза кершю беру1 ушш макроорганизмге тускен микробтар санымен катар, олардыц жасуш а кабыгыныц бетш деп (беткешпк б1рл¡г!н!ц) тыгыздыгы жэне эукариоттык жасушаларда тшсИ рецепторлар болуыныц мацызы куш п. Б1р катар жукпалы аурулар пайда болуы ушш жукпалы дозаныц аз болатыны осымен тушщцршедг Инфекциялык процестщ дамуы мен байкалуында инфицирлеупп дозадан баска микробтардыц репродукциялану жылдамдыгы да мацызды рел аткарады, ол макроорганизмге тускен микроб популяциясыныц кебею мумюндшш аныктайды. Мысалы, барлык бактериялар арасында ец патогещц деп есептелетш оба коздыргышыныц (У.реБбз) есу жэне кебею жылдамдыгы ете жогары. Бул ¡ндеттщ жасырын кезещ ете кыска (б!рнеше сагаттан 9 кунге деш н) жэне кесел ете ауыр турде етш, аса жогаргы децгейде ел 1 м -ж тм тугызады. Ал туберкулез жэне алапес коздыргыштары ете баяу есш-енедн Олар коздыратын аурулардыц жасырын кезещ узакж эне кесел кебш есе созылмалы турде дамиды. Осы бактериялардыц Ь - шпищ й турлерш щ м етаболитпк б е л с е н д ш п жэне кебею жылдамдыгы темен. Олар жукпалы аурулардыц типтж турде дамуын коздыра алатын мелшерде жинала алмайды. Кебею жылдамдыгыныц жэне популяция тыгыздылыгыныц жогары болуы мутацияныц артуына жэне макроорганизмге ец бешмделген мутанттардыц ¡рктелуш е ыкпалын типзедк Патогещц микробтар табиги жагдайда макроорганизмге тшсИ инфекцияныц юру еепт аркылы ену1 кажет. Мысалы, N. §опоггЬоеае макроорганизмге несепагардыц, жатыр мойны арнасыныц, т к ¡шектщ дистальд1 бел1мшщ жэне кез конъюнтивасыныц шырышты кабатындагы б1р кабатты цилиндрлк эпите- лиясы аркьшы енедь1шек инфекцияларыныц коздыргыштары макроорганизмге ¡ш екжолыныц шырышты кабыктары, ал ауалы-тамшылы инфекциялардыц коздыргыштары - тыные алу жолдарыныц шырышты кабыктары аркылы енедг Сонымен катар макроорганизмге эр турл1 юру ес1ктер1 аркылы енетш патогещц микробтар бар, мысалы, пантропизмдк кабш еттш п бар зооноздардыц коздыргыштары. Микробтар дозасы, олардыц бершу жолдары, инфекцияныц юру еепт жэне жукпалы аурулардыц клиникалык керш ю терш щ неше турл! болуыныц арасындагы байланые дер кезшде диагноз коюды киындататындыгы аныкталган. Ж угу механизм! жэне оган тшсИ бершу жолдары микробтардыц макроорганизмде орналасуына эсер етедц Бершу механизмше жэне инфекция таралуына эсер ететш микробтардыц организмнен б е л ш т шыгу жолдары мен тэсшдершщ де макроорганизмге микробтардыц ену жолдары сиякты спецификалыгы болады. М ысалы, ауалы-тамшылы инфекцияларда - тыные алу ауасымен, ¡шек инфекцияларында - нэж1спен |