«ТҮркі әдебиеті бастаулары: зерттеу мәселелері мен оқыту әдістемесі»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Жинақ-Түркі бастаулары
| Семей, Қатынсу, Ұржар
. Мақаншы – Шығыс Қазақстан облысындағы аудан орталығының (село) аты. Мақаншы селосы Алакөлдің солтүстік жағына қарай осы көлге құятын Қатынсу өзенінің бойында орналасқан. Алакөлден қашықтығы 60 км. Бұл аймақта Алакөлге құятын Қатынсу, Емел, Тасты, Ұржар өзендері мен олардың салалары бар. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: Осы тұрған Семейге жетіп барды, Дамыл жоқ та, тыным жоқ көше беру, Өне бойы жағалап Ертісті өрлеп Көл қара су бойыңа жетіп барып, Қайқайып құм жағалап қайта салды . 170 Аякөз. Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданындағы өзен аты т.б. Балқаш көліне Іле, Аягөз, Қаратал, Ақсу, Лепсі, Бақанас, Тоқырау сияқты жеті өзен құяды. 1852 ж. Сібір казактары Шекаралық басқармасының есебінде қазақ даласының Алатау, Қарқаралы, Құсмұрын, Көкпекті, Аягөз, Ақмола, Қапал және Көкшетау , Баянауыл, Атбасар, Ұлытау жерлеріне отырықшы елді мекендер орналасқаны жөнінде мәлімет көрсетілген. Кейбір ірі елді мекендерге патша әкімшілігі полиция апаратын орнықтырып, оларды қала дәрежесіне көтерді. 1854 жылы Көкпекті, Аягөз сияқты ірі елді мекендер қала дәрежесіне жетті. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: Қаратау, Тарбағатай жерге келді, Жайтөбе, Қатынсу көлге келді. Басынан - ақ Шәулінің дүрбі салып, Отырған Аякөзде елді көрді. Құдая сапарында дем бере гөр, Ағеке - ау, жылдамырақ жөнеле көр. Жатырмыз Аякөзді жайлап – қыстап, Ініңді кешіктірмей жеткізе көр! Түйемойнақ – Жангелдин ауданы, Бозатан – қыстағы. Шатқал, Қостанай облысы. Адамдардың Қазақстан жерін тас дәуірінен бері мекендегені ғылымда дәлелденді. Оны Қаратау сілемдері мен Есіл жағалауларынан, Сарысу орта ағысы мен Балқаш жағалауынан және Маңғышлақтан, Жетісу өңірінен табыл ға н е же л г і т а Адамдар алғашқы аңшылықты кәсіптен біртіндеп, жер, мал шаруашылығына ауысу нәтижесінде көшіп қонуға лайықты үй, сондай – ақ малды ұстауға қажетті жабдықтар, мәселен, жылқыны үйретіп, міну үшін жүрген, әбзел жабдықтарын жасады. Сөйтіп, мал басының өсуімен байланысты мол жайылым, құнарлы да сулы жер, шүйгін шөп қажет болды. Соған байланысты таулы аймақтар мен жапан түз, кең жазықтардағы жайылымдарды игеріп, олардың меншікті қонысқа айналдыру шаралары тарихи дәстүрге айналған еді. Сол мал бағып күн көрген көшпенді және 171 жартылай көшпенді елдің өмір – тірлігін және олардың көшіп – қонып жүрген жерлері мен табиғат құбылыстары жайлы көзқарастары жер – су аттарының да қойылуына әсер етпей қоймағаны айқын. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: Түйемойнақ, Жылытау айдап барды, Қоймаңырақтан жылқысын әрі апарды Арғы шеті Сауыр мен Сойқол қылып, Жылқыны қоя беріп жатып алды. жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|