Оқулық Екінші басылымы Қазақстан Республикасы Білім министрлігі



Pdf көрінісі
бет16/217
Дата26.12.2023
өлшемі20,14 Mb.
#143407
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   217
Байланысты:
b1833

8 10. ШЕҢБЕРГЕ ЖАНАМА ЖҮРГІЗУ
Берілгсн 
А
нүктссі арқылы шсңбсргс жанама жүргізу керск 
болсын. Алдымсн жанамаға анықтама бсрелік. Қисықтың скі 
нүктссін қосатын түзуді 
қшошы
дсйді. 17,а-сурсттс көрсстілгсн 
I
қисығының М жәнс 
N
нүктслерін қосатын 
а
түзуі — оның 
қиюшыларының бірі. 
М
нүктссін орнынан қозғамай, оған ТУнүктссін 
қисық бойымсн біртіндсп жақындатайық. Сонда қиюшы түзу 
М
нүктссінсн айнала отырып, 
М
жәнс 
N
нүктслсрі бірікксн шскті 
жағдайда / түзуінс өзгсреді. Осы 
і
түзуі / қисығына 
М
нүктссіндс 
жүргізілгсн 
жапама
дслінсді, ал 
М
нүктссі 
жанасу нуктгсі
делінсді. 
Түзудің ксз кслгсн нүктссі арқылы жүргізілгсн жанама сол түзудің 
өзімсн бірігсді, яғни сол түзудің өзі болады.
Берілген 
Л
нүктссі бсрілгсн 
шснбсргс қарағанда скі түрлі 
орналасуы 
мүмкін: 
ол 
шсңбердің бойында 
жатады 
(17,^-сурст) нсмссс одан тыс 
орналасады 
( 17,б-су рст).
Бірінші жағдайда 
Л
нүктссі 
жанасу нүктссі болады. Жана- 
су нүктссін цснтрмсн қосатын 
радиусқа жанама псрпсндику- 
ляр болады. Сондықтан жа- 
нама / жанасу нүктссі арқылы 
өтстін радиусқа псрпсндику-
ляр 
болады 
(17,ә~сурст). 
17-сурст
Екінші жағдайда (17,6-сурст)
бсрілген 
Л
нүктссін шсңбсрдің цснтрімсн қосамыз да, 
ЛО
кссіндісінің 
ортасын табамыз. Табылған С нүктссін цснтр стіп алып, 
О
жәнс 
Л
нүктслсрі арқылы өтстін шсңбср жүргізсміз. Шеңбсрлср 
В
нүктссіндс қиылысады. Осы 
В
жанасу нүктссі болатынына көз 
жсткізу қиын смсс. Бсрілгсн 
Л
нүктссін 
В
нүктесімсн қосатын 
і
түзуі—іздсп отырған жанамамыз.
25


Радиустары 
К
жәнс 
г
болатын скі шсңбсргс ортақ жанама жүргізу 
ксрск болсын. Екі жағдай болуы мүмкін: жанасу нүктслсрі 
А
жәнс 
В
бсрілгсн шсңбсрлсрдің цснтрлсрін қосатын түзудің бір жағында 
(18,а-сурст) орналасады нсмесс әр жағында (18,ә-сурст) орналасады. 
Бірінші жағдайда үлксн шсңбсрмсн цснтрлсс, радиусы бсрілгсн 
шсңбсрлсрдің радиустарының айырмасына тсң шсңбср жүргізсміз. 
Осы шсңбсрге кіші шсңбсрдің цснтрінсн жанама жүргізсміз. Бүл 
жанама радиусы I /?—
г I көмскші шсңбсрді 
М
нүктссіндс жанайды. 
М
нүктссін центрмсн қосатын түзу үлксн шсңберді 
А
нүктссіндс 
қияды. Кіші шсңбсрдің цснтрі арқылы ОіЛ/-гс параллель жүргізілгсн 
түзу кіші шеңбсрді 
В
нүктссіндс қияды. Жанасу нүктелерін (
А
мсн 
В)
тапқаннан ксйін, оларды түзу сызықпсн қосу нәтижесіндс жанама 
түрғызылады.
Екінші
жағдаида
ФШ-гі
0 \0 г
кссіндісін диамстр 
стіп алып, шсңбср сы- 
зады (18, в-сурст). Үл- 
кен шсңбердің цснтрі- 
нсн радиусы бсрілгсн 
шеңбсрлердің 
ради- 
устарының 
қосынды- 
сына тсң шсңбср жүр- 
гізсді. 
Осы 
көмскші 
шсңбсрлсрдің қиылы-
су нүктесін бсрілгсн 
шсңберлердің 
цснтр-
о,м
және 
ОгМ
кесінділсрі 
шығады. Олардың бі- 
ріншісі үлксн шсңбсрді 
жанасу нүктссі бола-
лсрімсн 
қосса,
тын
А
нүктссшде
қияды, 
а л
скіншісі
ж а -
н а м а
б а ғы ты н
а н ы қ -


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   217




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет