Оқулық Екінші басылымы Қазақстан Республикасы Білім министрлігі
жүктеу/скачать 20,14 Mb. Pdf көрінісі
|
b1833
| М
(нсмссс 1і) таңбалы қарындашпсн жүргізу ксрск. Сызбадағы жазуларды көбінс ТМ (нсмссс НВ) таңбалы қарындашпсн орыидайды. Сызықтарды біраз сызғаннан ксйін қарындашты қайталап үштап отыру ксрск. Горизонталь сызықтарды солдан оңға қарай, всртикаль сызықтарды төмсннсн жоғары қарай бастыра жүргізсді. Шсңбср сызықтарын жүргізстін қарындаш түзу сы- зықтарды жүргізстін қарындаштардан жүмсақтау болуы тиіс. Жаттығулар 1. 4-сурсттсгі сызықтгфды дәптсріңс біртіндсп сыз. Алдымсн түтас жуан нсгізгі сызықты жүргізіп, оның жуандығын корсст жәнс оның қолданылатын орындарын жаз. Түтас смсс сызықтардың өлшсмдсрін түсір. 2« Сызба қағазына қабыргасынмң үзындығы 10 мм шаршыны нсгізгі түтас жуан сызықпсн сал. Оның сыртына қабырғалары- ның үзындығы 30 мм болатмн шаршыны жіңішкс түтас сызықпсн сал. Осыланша қабырғаларынмң аралмқтарм 10 мм болатмн шаршмлардм жіңішкс іркісінді, үзілмс, нүктслі үзілмс жуанда- тмлған, нүктслі үзілмс жәнс қос нүктслі үзілмс сызмқтармсн са- лмп шык. 1 § 5. ПІШІМДЕР. МАСШ ТАБТАР Пішімдер. Сызбаны кез келген өлшемдегі қағазға орындауға болмайды. Сызбаны өлшемдері келісім бойынша тағайындалған қағазға салады. Өлшемдері тағайындалған сызба салуға арналған қағазды пішім (формат) деп атайды. Формат француз сөзі, қазақ тілінде сыртқы өлшемі (түрі) деген мағына береді. Көбіне төменде қарастырылған төрт пішімнің біреуі қолданьілады. Пішім А1: үзындығы 841 мм, ені 594 мм. Пішім А2: үзындығы 594 мм, ені 420 мм. Пішім АЗ: үзындығы 420 мм, ені 297 мм. Пішім А4: үзындығы 297 мм, ені 210 мм. Ватманға сызбаны салмай түрып, пішімнің шетін көрсететін сызықтарды жүргізіп алу керек. Пішімнің шеті тік төртбүрыш болуы шарт. Одан кейін сызбаның өрісін шектейтін рамка деп аталатын тік тертбүрыш салынады. Сызбадағы рамканы қағаздың үстіңгі, оң және теменгі жақтарынан, пішім шетінен 5 мм қашықтықта, ал сол жағынан 20 мм қашықтықта жүргізеді. Қағаздың сол жағындағы ені 20 мм болатын жолақ пішімді (сызбаларды альбом түрінде) тіг> үшін қалдырылады. Сызбаны салып болғаннан кейін пішімнің шетін айналдыра қиып, қағаздың артығын тастайды. М асштаотар. Үйлердің, машиналардың сызбаларын салу үшін олардың өлшемдерін кішірейтіп алмаса болмайды (пішімге сыймай- ды). Өте кіші денелердің сызбалары анық және түсінікті болуы үшін оларды үлкейтіп салуға тура келеді. Әрине, ең жақсысы нәрсенің өз өлшемдерін өзгертпей салу. 1 1 Тетікбөлшектің нақты шамасынан кескін неше есе үлкен не кіші екенін керсететін санды масштаб деп атайды. Дәлірек айтқанда, масштаб дегеніміз — нәрсенің сызбадағы үзындығының оның натурал үзындығына қатынасы (белшек сан). Сызбаларды орындағанда мы- надаи масштабтардың бірін таңдап алуға рүқсат етіледі: а) кішірейту масштабтары: 1 : 2; 1 • 2 5- 1 • 4- 1 • 1 • гп- ! : д а Л ' : ш ! і ? ш іо ! 401 ' : 5° ; ‘ ^ " Ю: ' 'Г 200: 1 : б) нақты шама: 1 : 1 ; в) үлксйту масштабтары: 2 : 1 : 2,5 : 1 - 4 • 1 • 5 - 1 - 1 П 1 | . 20 : 1; 40 : 1; 50 : 1; 100 : 1. * ’ ’ Ь 10 | *• Масштабты М әрпімен белгілсіиі. Мысалы, М 1 : 4 — сызбада тетікбөлшек 4 ссе кішірейтіліп, ал М 2 : 1 _ екі есе ұлкейтіліп сызылатынын көрсетеді. - Ж аттығула р 1. Пішімі А1 болатын қағаздың ауданы шамамен неше м2 бо- латынын есептеп тап. Пішімі А2 болатын қағаздың ауданын есеп- темеи тап. 12 2. Сызбаны АЗ пішіміне салу керек болсын. Қағазды пішімнің шстін көрсстстін сызықтарды және рамканы жүргізіп дайында. 3. Тетікбөлшектің кескіні берілген, оның кескініндегі үзындығы 40 мм және масштабы М 1 : 5. Тстікбөлшектің нақты үзындығын анықта. ь 4. Тстікбөлшсктсрдің үзындығы 10 мм, ал оның сызбадағы үзын- дығы 25 мм. Масштабты анықта. 5. Үзындығы 4 м, сні 2 м тік төртбүрыштың сызбасын сал. Мүндай төртбүрыш сң үлксн пішімге АІ-ге дс сыймайды. Сондықтан сызба А4 пішіміне сыятындай стіп, масштабты өзің таңдап ал. жүктеу/скачать 20,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|