Imapay.
Журналист
этикасының табигаты
19
«Ш ешендік өнер, жалпы көркем де, бейнелі, нұскалы сөйлей
білу Үлы далада бағзы замандардан бері жоғары бағаланып,
дәріптеліп келеді. Себебі, дүниетаным даналығына, ақыл-қасиетіне
жоғары мэн берген қазак халқы үшін шешен сөйлеу, тауып айту -
дүние сырларының кілтін ашатын бірден-бір құрал» (Б. Адамбаев,
Халық даналығы. 1971. 79 б.).
Көкірек таза болмаса,
Көз тазасы не керек.
Ниетің таза болмаса,
Тіл тазасы не керек.
(Шешендік өнер. 1971. 84 б.). Шынында да, шешендік сөз кез
келген нақтылы бір ойды айта отырып, сөзді айтушыға да, оны
тықдаушыға да биік талап қойған. Сөйлеушіден айтар ойдың, тұгас
сөздің түйінін шебер сөйлеу арқылы тыңдаушыны да, пікіріне ой-
ыстыру, көркем тіл арқылы өз ойына иландыру, сендіру, мойында-
туды талап етеді. Мысалы, Жүсіп Баласагүн:
Біліп айтқан сөз білікті саналар,
Біліксіз сөз басыңды жеп табалар.
Көп сөйлеме, аз айт бірер түйінін,
Бір сөзбен шеш тәмәм сөздің түйінін, -
дейтін жолдарда әдеп пен шешендік тілдің сабақтастығын көрсетеді
(Ж. Баласағұн, Құтты білік. 1986. 170 б.). Сөздің жинақталып,
көркемдік тұтастырылып, эдептің ой қорытынды ретіндегі көріну
түрі шешендік сөз өнері болатындығы туралы байлам жасай-
ды. Олай болса, шешендік сөз өнерінің эдептік мазмұны Жүсіп
Баласагүнның сөзімен айтқанда: «Біліп айтқан сөз білікті сана
лар», - деген мақсатқа келіп тоғысады. Шешен тыңдаушысына:
«Аталы сөзге арсыз ғана тоқтамайды», - дейтін талап қояды. Ақыл-
ды адамдар болса, сөзді аз сөйлеп, көп ойланғанды жақсы көреді.
Олар жаратылысқа қарап, оған ойланып, терең пікір қылып, со-
Достарыңызбен бөлісу: 
