Жалпы психология

Алғашында адам затгар мен кейбір өрекетті орындайды. 
Бүл әрекет сы ртқы деп аталады , содан к ей ін ол 
интериоризацияланады, ол субъекгіге айналады, ішкі, демек, 
нағыз психикалық өрекетке айналады. Интериоризацияның 
бірден-бір көрнекгі мысалына балалардың санау дағдысын 
меңгеруін келтіруге болады.
Бала алдымен таяқшаларды бір-бірлеп санайды. Содан 
кейін ол таяқшаларды бір-бірлеп санауды қойып, тек қана 
көз алдында бақылай отырып, санауға көшеді. Ақырында, 
санау үшін таяқшалар қажет болмай қалады, санау ойша, 
ақыл-ой өрекетіне ауысады. Іс-өрекеттің нысаны белгілер 
болып табылады: сөздер жөне сандар.
Интериоризацияның арқасында адам психикасы заттар 
мен қүбылыстарды образдар арқылы өрекет ету қабілетіне 
ие болады. Ғылымда әлі де аяғына дейін белгісіз, 
интериоризация қалай іске асады, бүл үрдістің барысында 
адам психикасы сандық өзгерістер емес, сапалық өзгерістерге 
үшырайды. Санау ережесін үйренген адам кез-келген 
көлемдегі сандарды санай алады, бүл ауысудың негізгі қүралы 
соз болып табылады, ал төсілі — тілдік ерекет, демек, тілдің 
көмегімен адам адамзатгың тәжірибесін меңгереді. Сонымен, 
адамның іс-ерекетінде оның сыртқы (дене) жөне ішкі 
(психикалық) жақтары бір-бірімен тығыз байланысты.
Ақыл-ой әрекетін сырттан заттар мен әрекет үстінде іске 
асыруды экстериоризация деп атайды.
§3. Икемділік, дагды жэне әдет
Икемділік — бүл білімді практикалық іс өрекетте 
қолданудың бекітілген тәсілі.
Қоршаған ортаны, табиғат пен қоғам зандарын тани 
отырып, адам білімді меңгереді. Адамзат қогамынын 
дамуымен адамдардың білімі жетілдіріледі жөне озгереді. 
Білім үрпақтан үрпаққа беріледі. Кейінгі үрпақ өзінен 
бүрынғы аға үрпақтың қалдырған білімін мүрагерлікке алады, 
оны меңгереді. Меңгеру стихиялы түрде немесе оқытудың 
көмегімен іске асады.
Алған білімін адам оны өмірде, өз іс-өрекетінің 
төжірибесінде қолдануға өрекет жасайды. Білімнің негізінде 
икемділік қалыптасады, білім тежірибеде пайдаланылады. 
Білім мен икемділік күрделі бағыныштылықта болады. 
Шөкірггер икемділікті меңгеру үшін санай, жаза, оқи білуі 
қажет, демек, оның білімі болу керек, оны қалай істеу 
керектігін білуі қажет. Білім алғаннан кейін, оны

практикалық іс-өрекетге қолдануға үйренеді, онда икемділік 
қалыптасады. Жаттығулар үрдісінде, практикалық іс-өрекет 
барысында икемділіктер жетіддіріледі, осыған байланысты 
іс өрекет те жетіледі.
Б ірақ, білімі болғанмен, ш өкірт икемділіктерді 
меңгермеген болуы мүмкін. Мәселен, шөкірт қазақ тілінен 
грамматикалық ережелерді жақсы білуі мүмкін. Бірақ 
грамматикалық ережелерді білу жеткіліксіз. Жаза бастағаннан 
шәкірт қате жібереді, ережелерді практикалық қызметке 
пайдалана білмейді. Икемділік тәжірибеде жаттығулар 
арқылы қалыптасады. Үзақ мерзімді қажет етеді. Ол уақыт 
өткеннен кейін, өз бетімен жүмыс істей отырып, 
грамматикалық ережелерді қатесіз қоддана алады, демек, өз 
білімін тәжірибеде қолдана біледі.
Шәкіртгің оқу іс-әрекеті білім меңгеруге және икемділікті 
қалыптастыруга байланысты 

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: