Жалпы психология

3. 
Андреева 
Г.М. Социальная психология. М. Изд-во 
МГУ,1980.
4. 
Донцов 
А.И. Психология коллектива. М. Изд-во 
МГУ,1984.
5.
 Петровский 
А.В. Психология теории коллектива. М, 1979.
6.
Эбеуова 
И. Әлеуметтік психология (оқу қүралы), 
Алматы, 2001.
7. 
Оразбекова 
К. Отбасы психологиясы. - Алматы, 1997.
8. 
Қүдиярова 
A.M. Ортақтасу (қары м -қаты н ас) 
психологиясы, Алматы, 2002.
Рефератгық және курстық жүмыстардың тақырыптары
1. Топтар жоне оның жікгелуі.
2. Топтардьщ даму деңгейі.
3. Үжым - топтьщ ең жогары түрі
4. Шағын топ жөне шағын топ ж онінде батыс 
психологиясының козқарасы.
5. Өзара таңдау едісі.Социометрия.
6. Мектепте үжымды қалыптастыруда үстаздың алатын 
орны.
7. Отбасы омірінде үжымдастықты қалыптастыру.
8. Үжымдағы психологиялық үйлесімділік.

Ү Ш І Н Ш І Б Ө Л І М  
Ж Е К Е Т Ү Л Ғ А Н Ы Ң Т А Н Ы М Ү Р Д І С Т Е Р І
IX тарау.
ЗЕЙІН
§1. Зейін туралы жалпы түсінік 
■, §2. Зейіннің физиологиялық негіздері
§3. Зейіннің түрлері және оларға сипаттама.
§4. Зейіннің қасиеттері.
— §5. Зейінді дамыту және тәрбиелеу.
§1. Зейін туралы жалпы түсінік
Ддамның кез-келген іс-әрекеті зейін арқылы іске асып 
отырады. Барлық іс-әрекеттің негізгі шарты зейін болып 
табылады.
Зейін дегеніміз адам санасыньщ қоршаған ортадағы белгілі 
заттар мен кұбылыстарға белсенді бағытталуын айтамыз.
Зейін — адамды қоршаған коптеген басқалардың ішінен затгар 
мен қүбылыстарды бөліп корсету.
Зейін қабылдау, түйсіктер, ес, қиял, ойлау сияқты ерекше 
психикалық үрдіс емес. Зейін басқа психикалық үрдістерде 
байқалады. Мөселен, біз бір нәрсені қабылдау үшін оган 
зейін қоямыз, еске сақтау үшін зейін саламыз, зейін салып 
ойлаймыз, әңгімелесеміз. Сондықтан да зейін кез-келген 
іс-әрекетті орындаудың шарты болып табылады. Мәселен, 
қарапайым жүмыс, ағаш жару, жер қазу және компьютерде 
ең күрделі еселтеу техникалармен жүмыс, ғылыми зерттеу 
жүмысы зейінсіз іске асуы мүмкін емес.
Зейін оқу жүмысының негізгі шарты болып табылады. 
Оқу материалын берік меңгеру ең алдымен зейінге тікелей 
байланысты. Орыстың үлы классик педагогі К.Д.Ушинский 
зейін туралы былай деп жазды: “Зейін есік тәріздес, ол 
арқьілы бәрі өтеді, сыртқы дүниеден адамның жан-дүниесіне 
жетіп отырады.”
Балаларды ң үлгерм еуш ілігін алдымен олардың 
зейінділігінің жеткіліксіздігінен іздеуіміз қажет. Есінің
149

олсіздігі, оқу материалын меңгерудегі өлсіздігі негізінен 
зеіііннің олсіздігіне байланысты. Затгар мен қүбылыстарға 
зейін аударғанда адам санасы бір нысанаға шоғырланады 
жоне багытталады. Бүны былай түсінуге болады: адамды 
қоршаган копте ген заттардың ішінен біреуін бөліп, зейін 
аударады, ал барлық қалғандарына мән бермейді. Міне, осы 
қаснетінен зейіннің таіщамалы сипатын аңғарамыз. Басқаша 
айтқанда, зеііін психикалық іс-өрекетгің таңдамалы сипатын 
біддірсді. Оқушының сабақ үстінде өрекетін байқап қарайық, 
оқушы мүгалімнің айтқанын зейін салып тындайды, түсінеді 
жоне оның түсіндіргенін есінде сақтайды. Оқушы есеп 
шыгарганда, шығарма жазғанда осы іс-өрекетті қалай зейін 
коііып орындаіітынын аңғару қиын емес.
Оқу орекетінің барлық түрлері оқушыдан ерекше зейін 
салуды қажет стеді, зейінсіз оқу өрекетін меңгеру мүмкін 
емес.
Оку орекетінде шәкірттердің зейінін бақылап қарайтын 
болсақ, оның бет-пішінінің қалай озгеретінін, денесінің 
орнаіасуын, қащцай іс-өрекетгі орьшдауға байланысты козінің 
багытталуын баііқауға болады. Шөкірт белгілі бір нысанаға 
зейін аударганда, зейіннің еруақытга да сыртқы көрінісін 
аңгарамыз. Мүгалім шәкіртгердің оқу үрдісінің бірінші 
жылынан бастап, оларды зейінді болуға тәрбиелейді. Мүғалім 
“Боріцізде маған қараңыз”, “Дүрыс отырыңыздар” деген 
қаратпа создерді жиі қолданады. Таным үрдістерінен 
(кабылдау, ес, оіілау және т.б.) негізгі ерекшелігі, зейін жеке 
таным үрдісі бола алмайды, өзінің ерекше мазмүны 
болмайды. Зейін таным үрдістерінің ішінде аңғарылады және 
олардан бөліп қарауга болмайды. Зейін психикалық 
үрдістердің іске асу динамикасын сипаттайды. Мәселен, бір 
нәрсені кабылдау үшін міндетті зейін саламыз, еске сақтау 
үшін зейін саламыз.
Зейін өз табигаты жагынан таным үрдісі бола 

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: