ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
зерттеу еңбектерді түгелге жуық
ғылыми айналымнан алып тастауға
дейін апарған қатал үкім шығаруға
еш негіз бола алмайды. Әдебиеттің
таптығы мен партиялығының асы-
ра дәріптелуіне, «тұрпайы социоло-
гизм» теориясындағы көзқарастың
оңды-солды айтылуына идеология
саласындағы саясат кең өріс ашып,
«ұлтшылдықты» әшкерелеу үшін
пайдаланып отырды. Әрі-беріден
соң осы еңбек пен З. Кедринаның
«М. Әуезов» атты кітабын жарам-
сыз деп тапқан П. Кузнецов респу-
блика баспасөзінде жарық көрген
«Cынау орнына мақтағандық» атты
мақаласын, кейінірек «Правда» газе-
тінде (1953, 31 қаңтар) жариялап
жіберді. Ол партияның қолдауымен
жүзеге асқаны айтпаса да түсінікті.
Көркем әдебиеттің басына Қ. Аман-
жоловтың «Сарыарқаны Сары арқа
демей, қара арқа деп жырлаймын
ба?» дегеніндей келеңсіз жағдай
туды. Бұған «Правда» газетінде
жарияланған «Искоренить идеоло-
гические извращения в литературе»
атты бас мақалада украин ақыны
В. Сосюраның «Украинаны сүй» атты
өлеңінің ұлтшылдық сарында деп
танылуы себепші болды да, әр ұлт
әдебиетінен ұлтшылдық іздеу қолға
алынды. Бізде ол Ж. Шаяхметовтің
ҚК(б)П-нің VІІІ пленумында жасаған
«Республика партия ұйымдарында
идеология жұмыстарының жайы
және оны жақсарту шаралары ту-
ралы» баяндамасында қатты ай-
тылып, бұл салада «артта қалып
келе жатқанымыз» атап көрсетілді.
Қазақстанды орыс халқынан басқа
туысқан республикалардан бөліп
алып жырлап жүрген «ұлтшылдарды»
шұғыл түрде әшкерелеу әдеби сынға
қатаң тапсырылды. Ауыр айыпта-
улардан көз ашпаған Жазушылар
одағы астаналық қаламгерлер жина-
лысын қауырт ұйымдастырып, ақын-
жазушылар ұлтшылдығын көрсе-
туге белсене кірісті. Оның нәтижесі
«Қазақ әдебиетіндегі идеология лық
бұрмалаушылыққа қарсы» деген ат-
пен баспасөзде жарық көрді. Жина-
лыста сынға ұшыраған Қ. Бек қожин,
С. Мұқанов, Т. Жароков, Қ. Аман -
жолов, Ә. Тәжібаев, т.б. ақын-жа-
зушылардың ұлтшылдығы тура-
лы сыңаржақ солақай сын қазақ
баспасөзінің бетін бермеді десе де
болады. Республика партия ұйымы,
оның идеология саласындағы сая-
саты бұл жолы әдебиет сынына енді
ғана араласа бастаған А. Нұрқатов,
Б. Сахариев, Қ. Нұрмаханов, Ә. Жә -
мішев, Ә. Жұмабаев, М. Сәр секеев,
Ә. Сатыбалдиев, Ә. Нілдібаев се-
кілді жас күштерді шеберлікпен
ұйымдастырып
отырды.
Әдеби
сын идеологиялық саясаттың қол
шоқ парына айналып, ғылыми-тео-
риялық дәйекті ой-пікір айтудың
орнына, әсіре тапшылдыққа сүйен-
ген социологиялық арқауы басым
талдауларға, өлтіре сынап қателік
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У