17
күштер жұмыс істегенде олардың ішкі энергиясының өсетінін көр-
сетеді.
5. Дененің өзі жұмыс істегенде ішкі энергиясы азаяды. Оны мынадай
тәжірибе жасап көз жеткізуге болады. Шыны ыдыстың ішіне көлеміне
қарай судың бірнеше тамшысын тамызып, аузын резеңке тығынмен
тығыздап жабамыз. Сорғы жәрдемімен ыдыстың ішіне ауаны молырақ
жіберсек, белгілі бір уақытта тығын сыртқа қарай атқып шығады
да, ыдыстың іші тұманданып кетеді. Бұл құбылысты энергетикалық
тұрғыдан былайша түсіндіруге болады. Ыдыстың ішіне ауа айдағанда
қысым артады да, ауаның ішкі энергиясы өседі. Ауаның F қысым күшінің
әрекетінен тығын ыдыс аузынан
𝜗
жылдамдықпен
атқып шығады. Енде-
ше, ыдыс ішіндегі ауаның қысым күшінің істеген А жұмысы есебінен
сыртқа атқып шыққан тығынның
кинетикалық энергиясы
∆
Е
к
шамасына
өседі: А
=
∆
Е
к
= m
𝜗
2
/2. Оның есесіне ыдыстағы ауаның ішкі энергиясы
соншама шамаға азаяды да, температурасы төмендеп салқындайды. Осы-
лайша, «Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан, күз болып дымқыл тұман
жерді басқан...» деп Абай айтқандай, салқындаған ыдыс ішінде де тұман
пайда болады. Бұл тәжірибе заттың өзі жасаған жұмысы есебінен оның
ішкі
энергиясы кеміп, салқындайтынын дәлелдейді.
Достарыңызбен бөлісу: