9
қателерді және кемшіліктерді байқап оқушыға түзету жұмыстарын жасау
үшін үсынуы мүмкін. Алайда, жіберілген қателер үшін формативтік баға-
ны кемітуге болмайды. Мысалы, мұғалім оқушыларға «Химия» пәнінен
сабақта бақылау жұмысын (эссе) жүргізу алдында келесі критерийлерді
айтады: 1) эссе 6 немесе одан да көп сөйлемнен құралуы керек; 2) эсседе
қалалардың аттары болуы керек; 3) эсседе ғалымдардың есімдері айтылуы
керек. Тексеруден кейін мұғалім бағалау критерийлері бойынша қолжет-
кен нәтижелерге, жіберілген кемшіліктерге тоқгалып кетеді. Тағы да қан-
дай суреттемелері бар. Бұл мысал жұмыстарды тексеру барысында баға-
лаудың критерийлеріне сүйенетіндігін көрсетеді. Яғни, ол алдымен оқу-
шының дүрыс орындағанын, соңынан оның кемшіліктерін және қандай
жағдайларға көңіл бөлу керектігін айтады. Пән мұғалімі бағалаудың кри-
терийлерін алдын-ала дайындауы керек. Ал оқушылардың функңионал-
дық сауаттылығын қапьптастыру үшін критерилерді олармен бірге қүрас-
тыруы керек. Ол үшін мұғалім жасалған критерийлерді топта және сынып-
та талдауды ұсынады. Соңынан ең маңызды критерийлер таңдалады және
алдын-ала тапсырма берілген кезде тақтада немесе плакатта жазылып,
көрнекі түрде түсіндіріледі. Критерийлердің мазмұны түсінікті болуы ке-
рек.
Бағалауды пайдалану барысында мұғалім келесі жағдайларға сенімді
бола алады:1) бағалау барысында егер мұғалім сол сыныпта қолданған
кұралды екінші рет пайдаланса, онда ол сол нәтижелерді қайтадан алады;
2) елшеу құралы белгілеген әтиже нәтижені немесе нысанды өлшеуі ке-
рек; мысалы, химиялық реакцияны орындау және оның нәтижесін сурет-
теп беру; ал егер де элементтердің тотығу дәрежелерін сұрап қалса, онда
бұл ереженәтиже сай
болмайды; 3) бағалаудың
құралының дұрыс пайдала-
нылғанын басқа мұғалім бақылай немесе тексере алады; ал нәтиже
құралды қолданбай ауызша сұраса, онда мұғалімнің критерийлерді дұрыс
немесе дұрыс емес пайдаланғанын басқа мұғалім дәлелдей алмайды. Яғни,
критериалды бағалаудың езінің дұрыс орындалуы арнайы топтың мүшеле-
рімен белгіленнәтиже жоспар бойынша қадағалануы керек; 4) бағалау
барысында бағалаудың бірнеше факторлары болуы керек; мысалы баянда-
ма жасауды қарастырайық. Баяндаманың жазылуы 25%; оның баяндалуы
25%; баяндау барысындагы ақпараттың түсінікті айтылуы 25%; және де өз
сыныптастарының көңілдерін өзіне аудара алуы 25% оқушылар бағалау-
дың критерийлерімен таныс болуы. Сонымен, критериалдық бағалау нәти-
жені оқушының оқужетістіктерін алдын-ала нақты белгіленнәтижен,
ұжыммен талқыланған, алдын-ала білім беру үрдісінің барлық қатысушы-
ларына белгілі, оқушының оқу-танымдық құзыреттіліктерін қалыптасты-
руына ықпал етуші білімнің мақсаттарына және мазмұнына сай негіз-
денәтижені бағалау үрдісі. Критериалдық бағалаудың технологиясының
10
педагогикалық негізі оқушылардың оқу-танымдық құзыреттіліктерін қа-
лыптастыруға негізделген нәтиже. Мақсаттар оку-танымдық құзыретті-
лікнәтижері: - оқушы өз бетінше оқу-танымдық қызметті іске асыра ала-
ды, оқушының оқу-танымдық қызметі білімді инәтижелеуіне бағытталған
және ол үшін тәсілдер қажет; - сананы бағыттау; критериалды ойлау; оқу-
шының өзінің мүмкіндіктерін және оқу жетістіктерін бағалай алуы;
- мақсаттар өзара бағалауды орындауы. Мақсаттар өзіндік бағалауы олар-
дың өздерініңжетістіктерін бағалау арқылы өзін-өзі ұйымдастыру және
дамуы үшін іске асырылады (окушылардың жетістіктерін өзіндік бағалау
және есепке алу үшін портфолио). Бағалау жүйесі берілген тақырыптың
немесе бөлімнің қаншалықты тиімді игерілгенін, белгілеген әтиже
тәжірибелік дағдының қаншалықты қалыптасқанын анықтауға мүмкіндік
береді.
Достарыңызбен бөлісу: