Комитет мамандары таратқан мәліметке сүйенсек, қарашаның 19-ы күні Атыраудағы «ТеңізШеврОйл» ком

РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет

№210 (210) 

25.11.2009 жыл, сәрсенбі                   

www.alashainasy.kz

6

e-mail: info@alashainasy.kz

дАТ!

АлАш қонАғы

АлАш-АқпАрАТ

Герд ВЕЛИНГ, 

Гамбург (Германия) әкімшілік сотының төрағасы: 

– Герд мырза, жыл сайын 

әлемдік экономика 

жемқорлық салдарынан 100 

миллиард евроға зардап 

шегіп отыр екен. Бұл – жан 

басына шағып есептегенде, 

жер бетіндегі әрбір азамат 

қаржысының 7 пайызын 

жемқорлыққа жұмсайды 

деген сөз. Жемқорлықты 

халықаралық дәрежеде 

бірлесіп жұмыс істегенде ғана 

жоюға болатынын бүгін 

тәжірибенің өзі көрсетіп отыр. 

Ал Германияда бұл мәселе 

қалай шешімін табуда?

– Әрине, бұл бағытта біраз тәжіри-

бе жи нақтағанымыз рас. Германияда 

жем қор лыққа  қарсы  тұратын,  оның 

қанат жа юы на тосқауыл қоятын арна-

йы әкімшілік орындар құрылған. Атал-

ған мемлекеттік құрылым арқылы біз 

қай  саланы  жем қор лық  жайлағанын 

біліп отырамыз. қаржы көп салынатын 

саланы жемқорлықтың би лейтіні бел-

гілі.  құрылыс  саласы  осыған  мы сал 

бола алады.Онда жебірлер көп кез де-

 седі.  Бір  нысан  салу  үшін  құрылыс 

ком па ния лары рұқсат алуы керек, со н-

дықтан олар құжатты тездетіп дайын-

дату мақ са тымен құзырлы мекеме л ер-

ге пара беруі мүмкін. Міне, әкі м шілік 

орын дары  осындай  келеңсіздікке  тұ-

сау салады. Сонымен бірге рұқсат бе-

ру ісіне бір емес, бірнеше мекеме қа-

тар  бақылау  жүргізеді.  Бұл  таза лық, 

жа рия лық  сақтауға  керекті  ең  не гізгі 

ша раның  бірі  бо лып  табылады.  Біз 

жем қорлық  өріс  алған  саланы  бас-

қарудың үнемі жаңа модель дерін ұс ы-

нып  оты рамыз.  Мұны  жемқор лыққа 

бұ ғау  са лу дың  тағы  бір  жолы  деп 

есеп теңіз. 

Гер манияда  өзге  елдердегі  сияқ ты 

ме м лекеттің  миллиардтаған  қар жы-

лық  тапсырыстары  тендер  ар қылы 

бері ле ді.  Егер  тендер  дұрыс  жа ри-

яланбай  қалса,  оған  қатыса  алмай 

қалған  кез  келген  ком панияның  сот 

арқылы тен дерді қайта өт кізуіне мү  м-

кіндігі  ба р .  Әң гімемізге  қоса  кететін 

тағы  бір  жайт,  мемлекет  жариялаған 

тендерге  тек  Германия  емес,  басқа 

Еуропа ел де рінің де қатысуына толық 

құқы  бар.  Германияның  әкімшілік 

ісінің жария лығы  өзгелерге үлгі бола 

алады  деп  ойлаймын.  Әрбір  азама-

тымыз  мемле кетке,  өзіне  қа ты с ты  сұ-

рақтарына  әкі м шілік  арқылы  жа уап 

таба  алады.  Мы салы,  мен  Алматының 

тұрғыны бо л сам, есігімнің алдындағы 

тал дардың не үшін қырқылып жат қа-

нын біле ала мын. Егер маған әкімшілік 

жауап бер месе, ол сот арқылы анық-

талады. Мен мұ ны үкіметіміздің халық-

қа  берген  құ қы ғы ның  бір  парасы  дер 

едім. Мұндай мысалдарды  көптеп кел-

тіруге  болады.  Жемқорлыққа  қар сы 

жұмыс  істейтін  қызметкерлер  әр  ме-

кемемізде  бар.  Олар ға  жемқорлық 

ту ралы  арнайы  ақпараттар,  кеңестер 

беріліп  оты рады.  Айналып  келгенде 

айтарым,  Гер ма нияда  жоғарғы  қыз-

мет керден бастап қара пайым халыққа 

дейін мемлекеттің та за лығы үшін кү ре-

седі.  қазақта  мұн дайда  ай ты латын 

«Жұ мыла  көтерген  жүк  жеңіл»  деген 

мақал бар емес пе?

 – Сіз жемқорлықпен күрес 

жолдарын айтып кеттіңіз. Ал 

оны жоюға бағытталған 

нақты қандай заңдар бар?

– 2000 жылы Германияда жем қо р-

 лыққа  қарсы  халықаралық  заң  қа-

был  данды.  Оның  мынандай  бабы 

бар, егер бір неміс азаматы өзге елде 

пара беретін болса, мін детті түрде Гер-

манияның  өз  заңымен  жа залануы 

тиіс. Бұл заңды қабылдағаннан кейін 

бірнеше  танымал  ірі  компа нияла ры-

мыздың басшылары жауапқа тар тыл-

ды.  Бір  ірі  кәсіпкеріміздің  Сауд  Ара-

биясында  қымбат  көлікпен  жүр гені 

белгілі  болды.  Бұл  туралы  ақ па ратты 

барлық  баспасөз  құралдары  берді. 

Заң  бойынша  іс  қоз ғал ғаннан  кейін 

әлгі  «пысықайымыз»  қарапайым  кө-

лік ке  қайта  отырды.  Мұн дай  «меш-

кей лердің» саны қазір өте аз. 

–  Жемқорлықты  ауыздықтау 

үшін халықтың әлеуметтік жағда-

йын  жақсарту  қажет  деген  пікір 

бар. Осымен келісесіз бе?

– Келісуге болады. Ол әлдеқашан 

дә лел денген  пікір.  Егер  Финляндия, 

швеция,  швейцария,  Норвегия,  да-

ния,  Жаңа  Зе ла н дия,  Сингапур,  Гон-

конг  сынды  эконом и касы  дамыған  

ел дерді алатын болсақ, он да жем қор-

 лықтың  анағұрлым  аз  кез  десе тінін 

бай қауға  болады.  Бұл  жағынан  олар 

мем лекеттердің  көшін  бастап  келеді. 

Сондай-ақ  осы  тізімге  Батыс  Еуро па-

ның  бірқатар  халықтарын  жатқызуға 

болады.  Германия  олардың  ішінде 

10-шы, Ақш, Чили, Бел гия   20-сын-

шы  орынның  төңірегінде  тұр.  Бұл  – 

эко номикасы дамыған елдер. Ал жағ-

дайы  нашар,  әлеуметтік  жағынан  аз 

қамтылған  Чад,  Судан,  Конго,  Түрік-

менстан – жемқорлық жайлаған рес-

публикалар  қатарында.  Бұл  мем ле-

кет терде  жемқор лық ты  жоюдың, 

ха лықтың жағдайын жақ сартудың то-

лық мүмкіндігі бар. Мәселен, Конгоны 

алайық,  онда  мұнайдың  үлкен  қо ры 

жинақталған.  шетелдік  компаниялар 

бұл елге миллиардтаған қаржы құюда. 

Бірақ  халқы  кедей  тұрады.  Енді  олар 

пара алып, жемқорлыққа бармағанда 

қайтеді?  Онда  халықтың  70  пайызы 

күніне 1 Ақш долларындай табыспен 

өмір  сү реді.  Аз  ба,  көп  пе,  өздеріңіз 

ойла нып көріңіздер. Яғни мил лиар д-

та ған  ақша  белгілі  бір  топтың  қалта-

сында қалып, ділгірлік сорына белден 

бат қан халық өз жыртығын өзі жамау-

ға  мәж бүр  болып  отыр.  Сіз  сұрақты 

дұ рыс  қой дыңыз. Халықтың әлеумет-

тік  жағ дайын  жақсартпай,  ешқашан 

же м  қор лық жойыл майды.

– Ал ұлттың менталитетіне 

қатысты не айтар едіңіз? 

Жемқорлық халықтың 

санасында жылдар бойы 

қалып қойған, өмір сүрудің 

бір жолы ретінде қабылдаған 

түсінігі емес пе? Ел арасында 

осындай да пікір бар...

– Маған да солай айтқандар бол-

ды. Бірақ жемқорлық халықтың сүтпен 

еніп, сүйекке сіңген әдеті емес. Адам-

ның  ішінде  жақсылыққа  деген  сенім 

жатуы  тиіс.  Жақ сылыққа  деген  сенім 

–  болашаққа  деген  үміт.  Халықтың 

мен талитетін  өзгертіп  жі беру  мүмкін 

емес  шығар,  бірақ  халықты  жақсы 

жаққа бұруға болады. Бұл үшін елдің 

алға,  жақсылыққа  талпынысы  керек. 

Бірлесіп  қимылдағанда  ғана  мемлекет 

же м қорлықтың жолына бөгет қоя ала-

ды.  Өздеріңіз  білесіздер,  Екінші  дү-

ние жүзілік  соғыстан  кейін  Германия-

ның экономикасы құлдырады. Ел і  мізде 

99  пайызға  дейін  дағ дарыс  болды. 

Яғни неміс халқы күйреп бі туге жақын 

қалды.  Бірақ  біз  халықтың  табанды-

лығының  арқасында,  бірлігінің  нә  т и-

жесінде барлық ауыртпалықты ең сер-

дік.

 – Қазақстанда 

жемқорлықты жоюдың 

қандай жолдарын ұсынар 

едіңіз?

– Біріншіден, қазақстанға сайлан-

балы  соттар  керек.  Бұл  соттың  үлкен 

салмағы, халық алдында сенімі болуы 

қажет.  Ол  сенімге  шынайы,  халыққа 

адал  қызмет  ет кенде  жетуге  болады. 

Германияда әр сала қызметкерлерінің 

айлығын көрсететін ар найы тізім бар. 

Одан  министрден  бастап  қарапайым 

көше  сыпырушының  айлығына  дейін 

білуге  болады.  Тізім  кез  келген  адам 

үшін  ашық.  қазақстанда  сондай  тізім 

ұйы м дастырылса  жаман  болмас  еді. 

Германияда  мемлекеттік  лауазымды 

қызметкер қымбат көлік мініп жүрсе, 

оған дереу тексеру жүр гі зіледі. Оның, 

көлікке  ақшаны  қай дан  алғаны 

анықталады.  Бұл  –  жемқор лықты 

жою  дың  ең  оңай,  қарапайым  әдісі. 

қазақстанда,  мысалы,  «Мерседес 

500» мар калы көлігін кез келген адам 

жүргізіп  жүр.  Ал  бізде  ондай  қымбат 

темір тұлпарға тек жоғары лауазымды 

шенеуніктер мінеді. Германияда ешкім 

тексеруден  құтылып  кете  алмайды. 

Тіпті штаттан тыс қызмет кер лер болса, 

олардың  табысын  төлеген  салығы 

арқылы  біліп  отырамыз. қазақстанда 

да  бұл  бағытта  жұмыстар  атқарылып 

жатыр, бірақ әлі әлсіз.

– Германияда да парамен 

ұсталып, түрмеде отырған 

шенеуніктер аз емес шығар? 

–  Ел  болғаннан  кейін  ондай  оқи-

ғалар болып тұрады. Бізде мемлекеттің 

мил л иа р д таған   қаржысын    жымқы-

рып қалтаға басқандар ғана емес, өз 

ісіне немқұрайды қараған қызметкер-

лер  жауапқа  тартылады.  Ондайды 

мем лекет  кешпейді.  Азаматтың  ел 

алдындағы  жауапкершілігі  жоғары 

бо луы тиіс. Бізде бір партияны басқа-

ратын Куль деген азамат мемлекеттің 

берген қа ражатын тіпті өзі үшін емес, 

партиясы  үшін  жаратқандығы  себе-

бінен істі болды. Елдің ақшасын тиісті 

жерге  жұмсамағаны  үшін  ішкі  істер 

министріміздің  бірі  екі  жыл  шарт ты 

жазасын алды. Германияда қарапайым 

азаматқа  қарағанда,  лауазымды  тұл-

ғалар дың  мемлекет  алдындағы  мін-

деті  ауыр.  Егер  шенеуніктеріміз  10 

мың  евро  пара  алатын  болса,  үш 

жылға  дейін  шартты  түр де  жазала-

нады.  Ал  мұндай  жағдай  кәсіп кердің 

басына  түссе,  ол  айыппұл  төлеп  құ-

тылып кете алады. 

– Лауазымды тұлғалардың 

айыпталып жатуы 

қарапайым халықтың 

билікке деген сенімін 

жоғалтпай ма?

– Бізде халықтың сенімінен то лық-

тай шығатын негізгі үш сала бар. Оның 

қатары на тәуелсіз сот, медицина, по-

лицейлер  жатады.  Бұл  салаларда 

жем қорлық  аз  кездеседі.  Ал  жоғары 

лауазымды  адам дар ға  келер  болсақ, 

әрине, олардың қылмысты болып жа-

туы  елдің  күдігін  ту ғызатыны  рас.  Бі-

рақ, мен сіздерге айтайын, Герма ния-

да  халықтың  билікке  деген  сенімі 

мы қ ты.  Бұл,  бір  жағынан,  ел  тізгінін 

ұстаған  адамдардың  адал  қызмет 

ететіндігі, былық істердің аз кездесуіне 

байланысты болуы мүмкін. қазақстан 

сияқты бізде де қия басқан шенеу нік-

тер шекпенінен айырылып, жазаға ке-

сі леді.  Атын  атамай-ақ  қояйын,  бір 

денсаулық  сақтау  министріміз  Испа-

ния да болған кезде Германиядан өзі-

нің  қызмет  көлігін  алдырған.  Себебі 

онда ми нистрдің екі маңызды кездесуі 

болған  екен.  Алайда  аталған  елде 

оның көлігі ұр ланып кетеді. Кейін оған 

тексеру жүргізіліп, расында да, минис-

трге көлік қажет бол ға ны анықталды. 

Осыдан  кейін  сот  та,  халық  та  оны 

кешті.  Бізде  мұндай  жағдайлар  кез-

дескенімен, олардың көбі жақсылық-

пен аяқталады.

– Жемқорлықты жоятын 

сот қызметі екені белгілі. 

Бірақ кейде соттың өзі 

парақорлық, жемқорлыққа 

барып жатады. Мұның себебі 

неде деп ойлайсыз? 

Германияда соттар қалай 

сайланады?

– Германияда соттарды белгілі бір 

ор ган  сайламайды.  Оларды  арнайы 

құ  рыл ған комиссия мүшелерінің дау ы с 

беруі нәти жесінде таңдап алады. Гер-

манияда сот бо лу ең қиын қызмет бо-

лып  есептеледі.  Егер  100  сот  болса, 

соның тек санаулы бөлігі ғана өз қыз-

метінде  ғұмырлық  қалады.  Сот тарды 

сайлайтын  комиссия  құрамына  осы-

ған дейін сайланған соттар, адвокаттар 

па латасы  сайлаған  құқық  қорғаушы-

лар,  пар тиялардың  өкілдері  кіреді. 

Оған әділет министрі басшылық етеді. 

Бізде соттарға үлкен құзырет берілген. 

Федералды  Конс титуциялық  соттың 

мемлекеттегі  қажет  емес  деп  тапқан 

кез  келген  шешімді  алып  тас тауына 

құ қық бар. Немістер Ауғанстан, Югос-

лавиядағы  соғысқа  Жоғарғы  соттың 

шешімімен  қатысты.  Бас  сот  Герма-

ния ның өзге елдерден қарызға қанша 

ақша  алу  керектігін  де  шеше  алады. 

Біздің соттар күніне халықтың жүз де-

ген  мың  істерін  қа райды.  Ал  енді  сот 

қызметкерінің пара алу жағына келетін 

болсақ,  олар  екі-ақ  жағ дай да  бұл 

қыл  мысқа барады. Оның са насын па-

рақорлық жайлаған не болмаса әлеу-

меттік жағдайы дұрыс емес, яғни жа-

лақысы төмен. 

– Германияда мемлекеттік 

қызметкерлердің орташа 

айлық жалақысы қанша?

– Егер соттарды алсақ, оларға ме м-

ле кет  ай  сайын  5-6  мың  евро  беріп 

отырады. Әри не, жалақының мөлшері 

Германияның  ішкі  жағдайына  бай ла-

нысты қойылған. Біз де ай сайын ком-

муналдық  қызметтің  өзіне  кейде  1,5 

– 2 мың евро жұмсалады. Біраз жыл 

бұрын  оның  көлемі  тіпті  аз  бо латын. 

Халықтың бұл ақшаға  көңілі тола ды. 

Ең  маңыздысы,  азаматтар  сабырлы. 

Ал  қалған  мәселе  уақыт  өте  шешімін 

та бады. 

– Герд мырза, Қазақстанда 

біраз уақыт болдыңыз. Бұрын 

да жерімізге талай табан 

тіредіңіз. Еліміздің бүгінгі 

дамуына қандай баға 

бересіз? 

–  қазақстан  –  жылдам  гүлденіп 

ке ле  жат қан  мемлекет.  Аймақ  елде-

рінің  ара сын да  экономикалық  өсу 

қар қыны жа ғынан көш бастап келеді. 

Жалпы,  жағдайы  жақсы елде барлық 

нәрсені  істеуге  мүм кі н дік  бар.  Әл-

ауқаты  жоғары  халық  мә де ниетін  де 

көтеріп, жемқорлықты да ауыз дықтай 

алады.  қазақстан  –  болашағы  үл кен 

ел. Сіздермен қазір алпауыт елдердің 

өздері санасып отыр. Осындай мәде-

ниетке, өнерге бай халықпен дос бол-

ғаныма қуаныштымын. қазақстанның 

мейманасы  асып,  биік  белестерден 

көріне берсін деп тілеймін. 

 Сұхбаттасқан

Нұрмұхаммед МАМырБЕкОВ

Сауапқа толы 

мерекеге санаулы 

күн қалды

ІНдЕТ

Жұқпалы инфекция 

өршіп барады

Бас  мүфтидің  айтуынша, 

шамасы  келетін  кез  келген 

ада м ның  құрбан  шалғаны 

жөн.  Себебі  құрбан  шалған 

адам Ал ланың рахметіне бө-

леніп, оның отбасына береке, 

молшылық  келеді.  құрбан-

дық қа қой, ешкі, ірі қара, тү-

йе малдарын ша лу ға болады. 

Оның еркек, не ұрғашы екені 

есепке  алынбайды,  тек  ден-

сау лығы  дұрыс  болса  бол ға-

ны.  Малды  тек  айт  намазы 

оқы лып  біткеннен  кейін  сою 

қажет. Намазға дейін сойыл-

ған  мал  садақа  деп  есепте-

леді. Ал мешітке баруға ша м а-

 сы  кел мей тін  адамдар  на   маз 

оқылып бітті-ау деген уақыт-

ты  күтуі  шарт.  Айт  намазы 

жергілікті уақыт бойынша оқ ы-

лады.  Ал ма ты да  ол  8:30-да 

басталады. Әрине, ел іші бо л-

ғаннан  соң  құрбан  шалуға 

жағдайы  келмейтіндер  де 

бар.  қасиетті  дініміз  мұндай 

жандарға  да  жеңілдік  жаса-

ған.  Ол  –  айт  күні  жуынып-

шайынып,  тазалану.  Себебі, 

бұл  тазалық  оларға  құр бан-

дық шалғандай сауап әкеледі. 

«құрбан айт күні ертерек тұ-

рып,  ғұ сыл  алып,  таза  киім 

ки іп, хош иісті әтір сеуіп, кө-

ше де жолыққан адамға ашық 

жүзбен қарау, құрбандық еті-

мен ауыз ашу үшін намаздан 

бұрын ештеңе жемей, намаз-

ға бара жатқанда тәкпір айту 

–  хазіреті  Мұхаммед  (с.ғ.с.) 

пай ғамбарымыздың  сүн не ті » , 

– дейді бас мүфти.

Шейх  ӘБСАттАр  қажы 

Дербісәлі,  Қазақстан  Рес пу­

б ли касының Бас мүфтиі:

–  құрбандық  шалудың 

ма ңызын  ұғыну  үшін,  ең  ал-

ды мен, құлшылықтың не үш ін 

жасалатынын  білген  абзал. 

Кең байтақ ғаламды жаратқан 

құдіретті Тәңіріміз жер бетін-

дегі  саналы  пенделерін  тек-

тен-текке  жаратпаған.  Олар-

дың  әділетті  қоғам  құрып, 

саналы да, салауатты өмір сү-

руі үшін Алла тағала тура жол 

көрсетуге  хақ  дін  жіберген. 

Мұны қасиетті құранда: «М ен 

 жындар  мен адамдарды (Ме-

ні танып), маған ғана құ л шы-

лық жасасын деп жараттым» 

(«Зарият»  сүресі,  56-аят),  – 

деп біл дір ген. демек, құлшы-

лық  жасаудың  түпкі  мәні  – 

Жасаған  Иеміздің  әміріне 

бо йұ сынып, ризалығына же-

ту ге тырысу ар қы лы тиісінше 

сауапқа кенелу.

Нұрмұхаммед 

МАМырБЕкОВ

Алматы  қалалық  денсау-

лық сақтау департаменті бас-

ты ғының  орынбасары  роза 

қуанышбекованың сөзіне қа-

рағанда,  өткен  аптада  қала 

ауруханаларына өткір респи-

раторлық вирусты инфекция-

мен  ауырып  хабарласқан 

4612  тұрғынның  797-сі  ем-

хан  а ларға  орналас тырылып-

ты.  «қазан  айының  екінші 

жа р тысынан  бастап  апта  са-

йын тыныс жолдарының  жұ қ -

палы ауруы 5-7 пайызға ар-

тып  келеді.  қазіргі  уақытта, 

шаһардағы  әр  жүз  мың  тұр-

ғын ның 423-і өткір респира-

торлық аурумен ауыруда. Бұл 

өте жоғары көрсеткіш», – де-

ді  р.қуа нышбекова.  Оңтүстік 

астанада тыныс жолдарының 

жұқпалы ауруларының өршіп 

кеткені соншалық, тіпті ауру-

ханаларда учаскелік дәрігер-

лер  жетіспеушілігі  байқала 

бастаған. Алматы қаласы бо-

йынша  терапевт  дәрігерге 

300 орын бөлінген болса, со-

ның  75  пайызы  ғана  қажетті 

маманмен  қамтылыпты.  Сол 

сияқты, 66 педиатрдың орны 

бос тұр. Өткір респираторлық 

вирустық  инфекция  өршіген 

уақытта  бір  учаскелік  дәрі-

герге  тәулігіне  30  шақыры-

лымнан келетін көрінеді. Осы 

жетіс пеу шілікті  жою  мақса-

ты н да  жергілікті  денсаулық 

сақтау ұйымы С.Асфендияров 

атындағы медициналық уни-

верситетпен  келі сімге  отыр-

ған. «Соған сәйкес оқу орны-

ның жоғары курс сту дент тері, 

яғни бітіргелі отырған түлек-

тер  науқастарды  үйлеріне 

барып емдейтін болады. қа-

зір оларды емханаларға бөлу 

жұмыстары жүріп жатыр. Бұл 

учаскелік  дәрігерлердің  жұ-

мы сын жеңілдетеді», – дейді 

қалалық  денсаулық  сақтау 

депар таментінің бастығы Ер-

кін дүрімбетов. 

Еркін  ДүріМБЕтОВ,  Ал­

ма ты қалалық Денсаулық са қ­

тау басқармасының бастығы:

– қаладағы эпидемиоло-

гиялық жағдайдың у шығуы-

на жә не әлемді дүр сілкін дір-

ген A/H1N1 қатерлі ви русы ның 

ал дын алуға бай ланысты ем-

ханалар  күшейтілген  жұмыс 

тәрті бі не көшірілді. Нақтырақ 

айтсам, емдеу орындары се н-

бі  және  жек сенбі  күндері  де 

жұмыс  істейді.  Сол  сияқты, 

ауруға  шал дыққандарға  бе-

рі летін  дәрігерлік  қағаздың 

мерзімі  де  ұзар тыл ды.  Яғни, 

бүгінге  дейін  өткір  респи ра-

торлық  вирусты  ин фек ция-

мен ауырған адамға дәрі гер лік 

қағаз  үш  күнге  беріліп  ке л се, 

эпидемиологиялық  жа ғ дай 

түзелгенше  оның  ме р зімі  бес 

күнге дейін созыл мақ.

жүктеу/скачать 3,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: