ТҮркия республикасының атазаңЫ 1, 2 Қабылданды



Pdf көрінісі
бет4/10
Дата12.01.2017
өлшемі0,66 Mb.
#1753
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

VI. Салық төлеу міндеті 

73-  БАП.  Әркім  қоғамдық  шығыстарды  жабу  үшін  өзінің  қаржылық 

мүмкіндіктеріне сәйкес салық төлеуге міндетті. 

Салықтық ауыртпалықтың әділ әрі теңгерімді бөлінуі - салық саясатының 

арнайы мақсаты. 

Салықтар, алымдар, баж салығы және басқа да қаржылық ауыртпалықтар 

заңға сәйкес салынады, өзгертіледі немесе бұзылады. 

Министрлер  кеңесі  салықтарды,  алымдарды,  баж  салығын  және  басқа  да 

қаржылық  ауыртпалықтарды  алудан,  алып  тастаудан  және қысқартудан  түсетін 

пайызға заңда жазылған ең аз және ең көп шекте түзетулер енгізуге өкілетті. 


VII.  Петиция  беру,  сауалдар  беру  және  мемлекеттік  тексерушіғе 

өтініштер беру құқығы

9

 

74-  БАП.  (Өзгеріс:  3/10/2001-4709/26)  Азаматтар  мен  шетелдіктер 

құзыретті  органдарға  және  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісіне  жазбаша  түрде 

өздерінің  жеке  басына  немесе  қоғамға  қатысты  сауалдар  мен  өтініштер  беруге 

құқылы. 


(Өзгеріс:  3/10/2001-4709/26)  Жеке  мәселеге  байланысты  өтініш  нәтижесі 

өтініш авторына жазбаша түрде дереу хабарлануы тиіс. 

(Жойылды: 3/10/2001-4709/26) 

(Қосымша  тармақ:  12/9/2010-5982/8)  Әркім  ақпарат  алуға  және 

Омбудсменге жүгінуге құқылы. 

(Қосымша  тармақ:  12/9/2010-5982/8)  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің 

Төрағалығы  жанынан  құрылған  Омбудсмен  келіп  түскен  шағымдарды  қарауға 

өкілетті. 

(Қосымша  тармақ:  12/9/2010-5982/8)  Омбудсменді  Түркия  Ұлы  Ұлттық 

Мәжілісі  төрт  жылға  жасырын  дауыспен  сайлайды.  Бірінші  және  екінші  турда 

үштен  екі,  ал  үшінші  турда  көпшілік  дауыс  жинауға  тиіс.  Егер  үшінші  турда 

қажетті  дауыс  саны  жиналмаса,  онда  көп  дауыс  жинаған  кандидаттар  үшін 

төртінші  тур  өткізіледі.  Төртінші  турда  көпшілік  дауысқа  ие  болған  кандидат 

сайланған болып есептеледі. 

(Қосымша  тармақ:  12/9/2010-5982/8)  Осы  бапта  жазылған  құқықтарды 

қалай  және  қандай  нысанда  пайдалану  шарттары,  Омбудсмендер  кеңесін  құру, 

оның  қызметі  мен  өкілеттіктері,  инспекциядан  кейінгі  іс-қимылы,  Бас 

Омбудсмен  мен  омбудсмендердің  ерекшеліктері,  оны  сайлау,  сондай-ақ  елдің 

Бас  Омбудсмені  мен  омбудсмендерге  жеңілдіктер  төлеу  нысандары  мен 

негіздері заңмен реттеледі. 

 

3 БӨЛІМ 

Республиканың негізгі органдары 

1-ТАРАУ 

Заң шығарушы билік 

І. Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісі 

A. Құрылысы 

75-  БАП.  (Өзгеріс:  17/5/1987  -  3361/2  б.;  23/7/1995-  4121/8)  Түркия  Ұлы 

Ұлттық  Мәжілісі  жалпыға  бірдей  дауыс  беру  нәтижесінде  сайланған  550 

депутаттан тұрады. 

B. Депутаттарға қойылатын талаптар: 

76-  БАП.  (Өзгеріс:  13/10/2006-5551/1)  Жасы  жиырма  беске  толған  әрбір 

түрік өкіл бола алады. 

(Өзгеріс:  13/10/2006-5551/1)  Бастауыш  білімі  жоқ,  құқықтық  қабілетінен 

айрылған,  міндетті  әскери  борышын  өтемеген,  мемлекеттік  қызметке  тұруға 

құқығы  жоқ,  ауыр  қылмыс  жасағаны  үшін  ұзақ  уақыт  бойы  түрмеде  отырған, 

сондай-ақ, байқамай қылмыс жасаған адамдарды қоспағанда, бір немесе одан да 

                                                           

9

 Бул баптын аты «VII Петиция беру құқығы» деп аталган кезде 12/9/2010 жылы 5982  нөмірді заңнын 8. 



бабымен өзгертіліп мәтінге енгізілген. 

 


көп жыл мерзімге түрмеге отырған адамдар; ысырап ету, сыбайлас жемқорлық, 

парақорлық, жымқыру, алаяқтық, жалған құжат жасау, сенімді теріс пайдалану, 

қаскөйлік  банкроттық,  сондай-ақ,  лауазымды  тұлғаны  сатып  алуда  қылмыстық 

келісіп  алушылық,  мемлекеттік  құпияны  жариялауға  байланысты  қылмыстар, 

идеологиялық және анархистік қозғалыстарға қатысу немесе сондай әрекеттерге 

арандатушылық  секілді  масқара  қылмыстары  үшін  сотталған  және  мұндай 

әрекеттерге  қолдау  көрсетуші  тұлғалар  тіпті  оларға  рақымшылық  жасалған 

болса да, депутаттыққа сайлана алмайды. 

Соттар  мен  прокурорлар,  жоғары  сот  органдарының  мүшелері,  жоғары 

оқу  орындарының  оқытушылар  құрамының  мүшелері,  Жоғары  білім  беру 

кеңесінің мүшелері, мемлекеттік қызметші мәртебесі бар мемлекеттік мекемелер 

мен өкілдіктердің қызметшілері, жұмысшы мәртебесі жоқ басқа да мемлекеттік 

қызметшілер,  сондай-  ақ  әскери  қызметшілер,  егер  орнынан  түсуге  өтініш 

бермесе, депутаттыққа ұсыныла алмайды немесе депутат бола алмайды. 



С.Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісі сайлау мерзімі 

77-  БАП.  (Өзгеріс:  21/10/2007-5678/1)  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісін 

сайлау әрбір төрт жылда өткізіледі. 

Мәжіліс  осы  мерзім  аяқталғанша  жаңа  сайлау  өткізу  туралы  шешім 

қабылдай  алады,  оның  үстіне  жаңа  сайлау  Атазаң  ережелеріне  сәйкес 

Республика Президентінің шешімімен тағайындалуы мүмкін. Өкілеттілік мерзімі 

аяқталған депутат қайтадан сайлануға құқылы. 

Жаңа  сайлау  өткізу  туралы  шешім  қабылданған  жағдайда  Мәжіліс 

өкілеттігі  жаңа Мәжіліс сайланғанға дейін жалғасады. 



D.  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісін  сайлауды  кейінге  қалдыру  және 

қосымша сайлау 

78- БАП. Егер жаңа сайлауды соғыс жағдайына байланысты өткізу мүмкін 

болмаған  жағдайда  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  сайлау  мерзімін  бір  жылға 

кейінге қалдыруға шешім қабылдай алады. 

Егер  кейінге  қалдыруға  негіз  болса,  бұл  шара  сайлауды  кейінге  қалдыру 

тәртібіне сәйкес қайталана алады. 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінде  бос  орын  пайда  болған  жағдайда 

қосымша  сайлау  өткізіледі.  Қосымша  сайлау  Мәжіліс  шақырылымы  ішінде  бір 

рет  өткізіледі  және  бұрын  өткен  жалпыға  бірдей  сайлаулар  өткен  күннен  кейін 

30 ай өтпей өткізіле алмайды. Алайда, бос орын саны жалпы орын санының 5%-

ына жеткен жағдайда сайлау үш ай мерзімде өткізіледі. 

Қосымша  сайлау  жалпыға  бірдей  сайлауға  дейін  кемінде  бір  жылсыз 

өткізіле алмайды. 

(Қосымша тармақ: 27/12/2002-4777/2) Жоғарыда көрсетілген жағдайларды 

есептемегенде,  егер  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  бір  аймағының  өкілінің 

орны  босаған  жағдайда,  орын  босаған  соң  тоқсан  күннен  кейін  алғашқы 

жексенбіде қосымша сайлау өткізіледі. Осы тармақ бойынша өткен бұл сайлауда 

Атазаңның 127-бабының үшінші тармағының ережесі қолданылмайды. 

E. Сайлауға жалпы басшылық жасау және бақылау. 

79-  БАП.  Сайлау  сот  органдарының  жалпы  басшылығымен  және 

бақылауымен өткізіледі. 



(Өзгеріс:  21/10/2007-5678/2)  Жоғары  Сайлау  комиссиясы  сайлауды  әділ 

және  ұйымшылдықпен  өткізу  мақсатында  сайлау  басталғаннан  аяғына  дейін 

барлық  функцияларды  атқарады,  дауыс  беру  кезінде  және  одан  кейін  сайлауға 

бойынша  барлық  бұзушылықтарды,  шағымдарды,  қарсылықтарды  қарастырады 

және  оларға  қатысты  түпкілікті  шешімдер  шығарады,  Президент  және  Түркия 

Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелерін  сайлауға  қатысты  хаттамаларды 

қаьылдайды.  Жоғары  сайлау  комиссиясының  шешімі  қандай  да  бір  өзге 

сатыларға шағымдануға жатпайды. 

Жоғары  сайлау  комиссиясының  және  басқа  сайлау  комиссияларының 

функциялары мен өкілеттіктері заңға сәйкес белгіленеді. 

Жоғары  сайлау  комиссиясы  7  негізгі  мүшеден  және  4  орынбасардан 

тұрады.  Оның  алты  мүшесі  Жоғары  апелляциялық  соттың  пленарлық 

отырысында, ал бес мүшесі Мемлекеттік Кеңестің пленарлық отырысында жеке 

мүшелердің  арасынан  жасырын  дауыс  беруі  арқылы  және  мүшелерінің  жалпы 

санының абсолютті көпшілігімен сайланады. Бұл мүшелер өз құрамынан төраға 

мен төрағаның орынбасарын абсолютті  көпшілікпен және жасырын дауыс беру 

арқылы сайлайды. 

Жоғары  апелляциялық  сот  пен  Мемлекеттік  Кеңестен  жоғары  сайлау 

комиссиясына  сайланғандардың  ішінен  әр  топтан  екі  мүше  орын  ауыстыратын 

мүшелер  ретінде  жеребемен  анықталады.  Жоғары  Сайлау  Комиссиясының 

төрағасы мен төраға орынбасары бұл рәсімге қатыспайды. 

(Өзгеріс:  21/10/2007-5678/2)  Атазаңға  түзетулер  енгізетін  заң  жобалары 

бойынша  референдум  өткізуге,  сондай-ақ  Президент  сайлауына  жалпы 

басшылық  және  бақылау  жасау  депутаттарды  сайлау  ережесі  секілді  ереже 

бойынша жүзеге асырылады. 

F. Парламент мүшелігіне қатысты ережелер 

1. Ұлт өкілдігі 

80-  БАП.  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелері  олардың  жай  ғана 

жеке  сайлау  округтерінің  немесе  құрамдас  бөлігінің  емес,  бүтіндей  ұлттың 

атынан өкілдік етеді. 

2. Ант қабылдау 

81-  БАП.  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелері  қызметке  кірісер 

алдында мынадай ант қабылдайды: 

«Ұлы Түркия ұлтының алдында мемлекеттің өмір сүруі мен тәуелсіздігін, 

Отаным  мен  ұлтымның  бөлінбес  бүтіндігін,  ұлтымның  шүбәсіз  егемендігін 

қорғауға,  заңның  ұлықтығының,  демократиялық және  зайырлы республиканың, 

Ататүріктің  принциптері  мен  реформаларының  жолын  қуушы  болып  қалуға, 

әрбір адамның қоғамның тыныштығы мен игілігі, ұлттың ынтымақтастығы және 

әділ сот жағдайында адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын пайдалану 

құқығына  ие  мұраттардан  айнымауға,  Атазаңға  адал  болып  қалуға  ар-

намысыммен ант етемін». 



3. Парламент мүшелігімен сыйыспайтын әрекеттер 

82-  БАП.  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелері  мемлекеттік 

мекемелерде  және  басқа  қоғамдық  корпоративтік  органдар  мен  олардың 

филиалдарында;  мемлекетпен  байланысты  корпорациялар  мен  кәсіпорындарда, 

заңды тұлғалық мәртебесі бар басқа да қоғамдық ұйымдарда, мемлекеттік және 



қоғамдық  ұйымдарға  тікелей  немесе  жанама  қатысы  бар  кәсіпорындар  мен 

корпорациялардың  атқарушы  және  бақылаушы  органдарында,  айрықша 

мүмкіндіктері  мен  артықшылықтары  заңға  сәйкес  қамтамасыз  етілетін 

қайырымдылық  ұйымдарының  атқарушы  және  қадағалаушы  органдарында: 

салықтан  босатылатын  және  мемлекеттен  қаржылай  субсидиялар  алатын 

қайырымдылық  қорларының  атқарушы  және  қадағалаушы  органдарында; 

кәсіподақтар  мен  басқа  да  қоғамдық  кәсіби  ұйымдардың  атқарушы  және 

қадағалаушы органдарында, жоғарыда аталған одақтар мен қауымдастықтардың 

немесе  олардың  басқарушы  органдарының  акциялары  бар  кәсіпорындар  мен 

корпорацияларда  және  қызмет  атқара  алмайды  және  жоғарыда  аталған 

органдардың  өкілдері  ретінде  тағайындала  алмайды  немесе  тікелей  не  жанама 

түрде іскерлік келісімшарттың бір тарапы бола алмайды, сонымен қатар төрелік 

сотта іс қарау кезінде өкіл бола алмайды. 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелеріне  атқарушы  органның 

ұсынымдар  беруінен,  лауазымдарға  тағайындауынан  немесе  мақұлдауынан 

тұратын қандай да бір ресми және жеке міндеттер жүктелмеуі тиіс. Министрлер 

кеңесі  берген  уақытша  тағайындалған  өкілді  белгілі  бір  мәселе  бойынша  алты 

айдан  аспайтын  мерзімге  қабылдау  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің 

мақұлдауына байланысты. 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелігімен  сыйыспайтын  басқа 

функциялар мен іс-әрекеттер заңмен реттеледі. 

4. Парламенттік иммунитет 

83-  БАП.  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшелері  парламентші 

қызметін атқарған кезде берген дауыстары мен өтініштері, Түркия Ұлы Ұлттық 

Мәжілісінде айтқан пікірлері үшін, сондай-ақ ол пікірлердің Түркия Ұлы Ұлттық 

Мәжілісінен басқа жерлерде қайталанғаны немесе таралғаны үшін, егер Түркия 

Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  аталған  Мәжіліс  Президиумының  ұсынысы  бойынша 

басқаша шешпеген болса, жауапты болмайды. Қылмыс жасады деп айыпталушы 

өкіл  егер  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  өзгеше  шешім  қабылдамаса,  сайлауға 

дейін  де,  не  кейін  де  тұтқынға  алынбайды,  тергелмейді,  ұсталмайды  немесе 

сотталмайды. 

Бұл ереже парламентші ауыр жаза қолдануға алып келетін қылмыс жасау 

үстінде  ұсталған  жағдайларда  және  егер  сот  талқылауы  сайлау  алдында 

басталған  болса,  осы  Атазаңның  14-бабында  қарастырылған  жағдайларда, 

қолданылмайды. Алайда мұндай жағдайларда құзырлы органдар тікелей Түркия 

Ұлы Ұлттық Мәжілісіне дереу хабарлауға тиіс.  

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мүшесіне  қатысты  сайлауға  дейін  не 

кейін  шығарылған  үкімді  орындау  оның  өкілеттік  мерзімі  аяқталғанша 

тоқтатыла  тұрады;  парламентке  мүше  болған  уақыт  ішінде  оның  мерзімінің 

өткендігі қолданылмайды. 

Қайта  сайланған  өкілге  қатысты  тергеу  мен  сот  талқылауы  Түркия  Ұлы 

Ұлттық  Мәжілісінің  оны  иммунитетінен  айыру  мәселесіне  қайтып  оралуына 

байланысты. 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  саяси  партиялары  парламенттік 

иммунитетті талқылай және оған қатысты шешім қабылдай алмайды. 

 


5. Өкілеттіліктерді тоқтату

10

 

84- БАП. (Өзгеріс: 23/7/1995- 4121/9)  

Орнынан түсуге өтініш беруші өкілдің  өкілеттігін тоқтату туралы мәселе 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  Президиумы  орнынан  түсу  туралы  өтініштің 

заңдылығын куәландырғаннан кейін Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісінің пленарлық 

отырысында шешіледі. 

Түпкілікті сот шешімін шығару немесе құқық қабілетінен айыру негізінде 

өкілеттілікті  тоқтату  нақты  сот  шешімі  іс  жүзінде  Түркия  Ұлы  Ұлттық 

Мәжілісінің  пленарлық  отырысына  шығарылғаннан  кейін  күшіне  енген  болып 

саналады. 

Қызметін  сақтап  қалуды  талап  етуші  өкілдің  өкілеттігін  тоқтату  туралы 

шешім  немесе  егер  ол  82-бапқа  сәйкес  мүшелікпен  сыйыспайтын  әрекеттерін 

одан  әрі  жалғастыра  беретін  болса,  құзырлы  комиссия  дайындап,  қарауға 

ұсынылған  баяндама  пленарлық  отырыста  қаралғаннан  кейін  құпия  дауыспен 

қабылданады. 

Депутат  бола  тұра  ешбір  себепсіз  немесе  рұқсатсыз  бір  ай  ішінде  бес 

отырысқа  келмеген  депутатты  өкілеттігінен  айыру  туралы  шешім  Түркия  Ұлы 

Ұлттық  Мәжілісінің  Президиумы  жағдайды  шешкеннен  кейін  барлық 

мүшелерінің абсолютті көпшілік даусымен қабылданады. 

(Жойылған): 12/9/2010-5982/9 ) 

6. Жою туралы талап 

85- БАП. (Өзгеріс: 23/7/1995- 4121/10)  

Егер  депутаттың  парламенттік  иммунитеті  алынып  тасталған  немесе  82-

баптың  1,  3  бөліктеріне  немесе  4-тармағына  сәйкес  өкілеттігінен  айырылған 

болса,  онда  тиісті  депутат  немесе  басқа  өкіл  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің 

шешім шығарған күнінен бастап жеті күн ішінде Атазаңдық сотқа ол шешімнің 

Атазаңға,  заңға  және  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  Регламентіне  қайшы 

келетіндіін  негізге  ала  отырып,  шешімді  жою  туралы  өтініш  бере  алады. 

Атазаңдық сот шағым туралы мәселені 15 күн ішінде шешуге тиіс. 



7. Парламенттік сыйақы 

86-  БАП.  (Өзгеріс:  21/11/2001-4720/1)  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі 

мүшелерінің жалақысы мен жәрдемақысы заңмен реттеледі. Ай сайынғы жалақы 

сомасы  жалақысы  неғұрлым  жоғары  қызметкердің  жалақысынан  аспауы  тиіс; 

жол шығындары осы жалақының жартысынан аспауы тиіс. Түркия Ұлы Ұлттық 

Мәжілісінің  мүшелері  қалаған  жағдайда  мүшеліктегі  мерзімі  өткеннен  кейін  де 

Зейнетақы қорымен байланысын жалғастыра алады. 

(Өзгеріс: 21/11/2001-4720/1) Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісінің мүшелеріне 

төленетін  жалақы  мен  жәрдемақылар  әлеуметтік  қамсыздандыру  органдары 

зейнетақы  аударымдары  мен  осы  тектес  төлемдерді  тоқтатып  қоюды  талап 

етпейді.  

Жалақы мен жәрдемақы көп дегенде үш ай бұрын төленуі мүмкін. 

ІІ. Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісінің функциялары мен өкілеттігі 

А. Жалпы ережелер 

                                                           

10

 Бул баптын аты «57 Мүшеліктін тоқтатылуы» деп аталган кезде 23/7/1995 жылы 4121 нөмірді заңнын 



9. бабымен өзгертіліп мәтінге енгізілген. 

 


87-  БАП.  (Өзгеріс:  3/10/2001-4709/28  б.;  7/5/2004-5170/6)  Түркия  Ұлы 

Ұлттық Мәжілісінің функциялары мен өкілеттіктері заңдарды қабылдау, өзгерту 

және  күшін  жою,  министрлер  мен  Министрлер  кеңесінің  қызметін  бақылау, 

Министрлер  кеңесіне  кейбір  мәселелер  бойынша  заң  күші  бар  үкімет 

қаулыларын шығаруға рұқсат беру; бюджет жобасы мен түпкілікті есеп айырысу 

туралы  заң  жобасын  талқылау  және  мақұлдау;  ақша  эмиссиясына  қатысты 

шешімдер  қабылдау  және  соғыс  жариялау;  халықаралық  келісімдерді 

ратификациялау,  жалпыға  бірдей  және  ішінара  рақымшылық  жариялау  туралы 

парламентшілердің  үштің  бесінің  дауысымен  шешім  қабылдау;  сондай-ақ 

Атазаңның  басқа  баптарымен  көзделген  өкілеттіктер  мен  қызметтерді  растау 

және жүзеге асыру болып табылады. 

B. Заңдарды енгізу және талқылау 

88-  БАП.  Министрлер  кеңесі  мен  депутаттардың  заң  шығару  бастамасы 

құқығы бар.  

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісіне  заң  жобалары  мен  заң  ұсыныстарын 

талқылауға  қатысты  рәсімдер  мен  негізін  қалаушы  бастаманы  Регламент 

белгілейді. 

C. Республика Президентінің заңдарды жариялау 

89-  БАП.  Республика  Президенті  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі 

қабылдаған заңдарды 15 күн ішінде жариялайды. 

(Өзгеріс:  3/10/2001-4709/29)  Осындай  мерзім  ішінде  ол  жариялауға 

болмайды деп санаған заңдарды көрсетілген себептерімен бірге қайта қарау үшін 

Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісіне қайтарады. Егер Президент ішінара жариялауға 

болмайды  деп  санаса,  онда  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  оның  жариялауға 

болмайды  деген  баптарын  ғана  талқылайды.  Бұл  ережелер  бюджет  туралы 

заңдарға қолданылмайды. 

Егер  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  қайтарылған  заңды  бұрынғы  күйінде 

қайта қабылдаса, онда Республика Президенті оны жариялауға тиіс; егер Түркия 

Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  қайтарылған  заңға  өзгеріс  енгізсе,  онда  Республика 

Президенті өзгертілген заңды Мәжіліске қайтадан қайтара алады. 

Атазаңдық түзетулерге қатысты ережелер күшінде қалады. 

D. Халықаралық келісімдерді ратификациялау 

90-  БАП.  Түркия  Республикасының  атынан  шет  елдермен  және 

халықаралық ұйымдармен жасасқан шарттарды ратификациялауды Түркия Ұлы 

Ұлттық  Мәжілісі  ратификация  мәселелерін  реттейтін  заңға  сәйкес  жүзеге 

асырады. 

Бір 

жылдан 


аспайтын 

мерзімге 

қабылданған 

экономикалық, 

коммерциялық  және  техникалық  қатынастарды  реттейтін  келісімдер  егер  олар 

мемлекетүшін  ешбір  қаржылық  мәселелер  туғызбаса  және  егер  жеке  адамның 

мәртебесін,  сондай-ақ  шет  елдерде  тұрып  жатқан  Түркия  азаматтарының 

мүліктік құқығын шектемесе, жарияланған сәтінен бастап қолданысқа ене алады. 

Мұндай  жағдайларда  бұл  келісімдер  олар  жарияланған  күннен  бастап  екі  ай 

ішінде Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісіне ұсынылуға тиіс. 

Халықаралық  шартты  іске  асырумен  байланысты  келісімдер,  заңда 

көрсетілген  ережелерге  сәйкес  жасалған  экономикалық,  коммерциялық  немесе 

әкімшілік  келісімдер  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  мақұлдауын  талап 


етпейді.  Алайда  осы  бөлікке  сәйкес  жасалған  әрі  экономикалық  және 

коммерциялық  қатынастарға,  сондай-ақ  адамның  жеке  құқықтарына  ықпал 

ететін келісімдер жарияланғанға дейін күшіне ене алмайды. 

Түркия заңдарына өзгерістер енгізетін келісімдер осы баптың 1- бөлігінің 

ережелеріне сәйкес келуге тиіс. 

Тиісті  түрде  жасалған  халықаралық  келісімдердің  заң  күші  бар.  Бұл 

келісімдер  Атазаңдық  болып  табылмайтындықтан,  осы  келісімдерге  қатысты 

ешбір  арыз  Атазаңдық  сотқа  беріле  алмайды.  (Қосымша  ұсыныс;  7/5/2004-

5170/7)  Егер  заң  ережелері  мен  халықаралық  келісімдер  арасында  сәйкессіздік 

туындаған  жағдайда  негіз  ретінде  халықаралық  келісімдерді  басшылыққа  алу 

қажет. 

E. Заң күші бар қаулыларды қабылдауға рұқсат беру 

91- БАП. Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісі Министрлер кеңесіне заң күші бар 

қаулылар  қабылдау  құқығын  бере  алады.  Алайда  Атазаңның  1  және  2-

тарауларының  2  бөлігінде  көрсетілген  негізгі  құқықтар,  жеке  құқықтар  мен 

міндеттер,  4-тарауда  көрсетілген  саяси  құқықтар  мемлекеттегі  әскери  және 

төтенше жағдай кезеңдерін қоспағанда, заң күші бар қаулылармен регламенттеле 

алмайды. 

Министрлер кеңесіне берілген құқық заң күші бар қаулылардың мақсатын, 

қолданылу  аясын,  принциптері  мен  әрекет  ету  мерзімін  және  сол  кезең  ішінде 

біреуден артық қаулы қабылдау мүмкіндігін айқындауы тиіс. 

Министрлер кеңесі мүшелерінің орнынан түсуі немесе қызметтен алынуы, 

заңмен  белгіленген  өкілеттік  мерзімінің  аяқталуы  белгілі  бір  кезеңге  берілген 

өкілеттікті тоқтатуға себеп болмауға тиіс. 

Белгіленген  кезең  аяқталғанға  дейін  заң  күші  бар  қаулыны  мақұлдаған 

кезде  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі  сондай-ақ  белгіленген  кезең  аяқталғанға 

дейін  өз  өкілеттігін  тоқтатқаны  туралы  немесе  оны  жалғастыратыны  туралы 

мәлімдеуі тиіс. 

Мемлекетте  әскери  немесе  төтенше  жағдайлар  жарияланған  кезде 

Республика  Президентінің  төрағалығымен  Министрлер  кеңесінің  отырысында 

қабылданған  заң  күші  бар  қаулыларға  қатысты  қабылданған  ережелер 

сақталады. 

Заң  күші бар  қаулылар  Үкімет хабаршысына  жарияланған күннен бастап 

күшіне  енеді.  Алайда  олардың  неғұрлым  кейінгі  күнмен  күшіне  енуі  қаулыда 

көрсетілуі мүмкін. 

Қаулылар  Үкімет  хабаршысында  жарияланғаннан  күні  Түркия  Ұлы 

Ұлттық Мәжілісінің қарауына ұсынылады. 

Министрлер  кеңесіне  ұсынылған  құқық  пен  оған  негізделген  қаулылар 

Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісінің  комиттеттері  мен  пленарлық  отырыстарында 

кезексіз және кідіріссіз талқыланады.  

Жарияланған күні Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісіне ұсынылмаған қаулылар 

сол  күні-ақ  өзінің  қолданылуын  тоқтатады,  ал  Түркия  Ұлы  Ұлттық  Мәжілісі 

қабылдамаған  қаулылар  Үкімет  хабаршысында  жарияланған  күні  қолданылуын 

тоқтатады.  Осындай  ретпен  мақұлданған  қаулы  ережелеріндегі  өзгерістер 

үкіметтің хабаршысында жарияланған күнінен бастап күшіне енеді. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет