Филология факультеті Теориялық және қолданбалы тіл білімі кафедрасы

1  Тенишев  Э.Р.  Тюркское  языкознание  в  СССР  за  шестьдесят  лет  //  Избранные  труды.  Книга  третья.  –  Уфа 

ИИЯЛ УНЦ РАН, 2011. – 256 с.  

2 Гаджиева Н.З. Тюркские языки // Языки мира: Тюркские языки. М., 1996. – 543 с.  

3 Тенишев Э.Р. Тюрксие языки // Избранные труды. Книга третья. – Уфа ИИЯЛ УНЦ РАН, 2011. – 256 с.   

4 Садирова К.Қ. Түркі тілдері синтаксисінің зерттелуі. Алматы: «Үш қиян баспасы», –2013 ж. 101б.  

 Қосымша әдебиеттер  

5    Балақаев  М.,  Сайрамбаев  Т.  Қазіргі  қазақ  тілі:  Сөз тіркесі мен  жай  сөйлем  синтаксисі.  –  Алматы:  «Санат», 

1997. – 240 б.  

6 Әмір Р., Әмірова Ж. Жай сөйлем синтаксисі. – Алматы: «Санат», 1998. – 192 б.  

1. Сұраулы сөйлемнің анықталуы 

2. Сұраулы сөйлемнің түркі тіл білімінде зерттелуі мен ғалымдар пікірі 

Сабақ мақсаты: сұраулы сөйлем дәріс сабағынан алған ғылыми ақпараттарын тапсырмалар арқылы бекіту 

Бақылау сұрақтары:  

1. Қазақ тіл білімінде сұраулы сөйлемді зерттеген ғалымдар мен олардың еңбектері? 

2. Сұраулы сөйлемнің жасалуы? 

3. Түркі тілдерінде сұраулы сөйлемдердің мағынасына қарай жіктелуі туралы ғалымдар пікірі? 

4. Ашық сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

5. Альтернативті сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

6. Риторикалық сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

7. Түрткі сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

8. Қарсы сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

9. Күмәнды сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер? 

Сөйлем  құрауға  негіз  болатын,  өзара  предикаттық  қатынаста  жұмсалатын  сөйлем  мүшелерін  –  тұрлаулы  мүшелер 

дейміз. 

Жай  сөйлемді  жайылмаға  айналдырып,  оның  іргесін  әрі  қарай  кеңіте  беруге  діңгек  болатын  тұрлаусыз  мүше  - 

толықтауыш. Ол қимыл процесәнәі обьктісі болады.  

Жаттығулар  

Сұраулы сөйлемдердің жасалу жолын түсіндіріңіз.  

- 

Қап! Тоқтай тұр, бәлем!  

Ой! Сен мұнда неғып жүрсің? 

- 

 Ойбай-ай, Сен мұнда неғып жүрсің? 

Ойбай-ай, мына жаманды қарай гөр! 

- 

Жіігіт боп қалдым деп ұяламысың? Мә саған жігіт болған, мә саған... (Ғ.Мүсірепов).  

1. Жауап күту мақсатымен айтылмай, хабар беру мақсатымен айтылатын сұраулы сөйлемдер? 

а) риторикалық  ә) түрткі сұрақты білдіретін  б) ашық сұрақты білдіретін сұраулы сөйлемдер 

2. Қазақ тілінде сұраулы сөйлемнің лексика-грамматикалық жасалу тәсілдерін М.Балақаев нешеге бөледі? 

а)  алтыға   ә)   беске   б) төртке 

3  .  Сұраулы  сөйлемнің  куәландарушы  сұрақ,  анықтаушы  сұрақ,  болжау  сұрақ,  растаушы  сұрақ  деген  мағыналық 

түрлері түркі тілдерінің қайсысында кездеседі? 

а)  якут тілінде  ә)   башқұрт тілінде    б) татар тілінде 

Әдебиеттер: