Өнер-білім бар жұрттар
Тастан сарай салғызды (Ы. Алтынсарин).
Болатын сұңқар ұшырып,
Мұхиттан əрі асамыз.
Қуаттан дария ағызып,
Ерліктен ерлік туғызып
Өрге өрлеп тасамыз (Жамбыл)
Мұндай шығыс жалғаулы сөз тіркесін меңгеретін етістіктің жетегінде тура
толықтауыш та болады. Сонда шығыс жалғаулы жанама толықтауыш тура
толықтауышпен де мағыналық байланыста тұрады.
Мағлұматтың, əрекетінің шығу көзін білдіреді. Ондай сөз тіркестерін құрайтын
етістіктер кісінің қабылдау əрекетін білдіретін сабақты етістіктер (алу, алдыру, білу,
есту, оқу, үйрену, сұрау); кісіден есіту, кітаптан алу, үлкеннен үйрену, сөзінен білу ,
жолдасынан сүрап алу.
Жүсіп оның жайын Күншіден сұрап білді(Мүсірепов). Жұмыскерлер Ереминнен
естігенін айтты (М.Əуезов).
3.Шығыс жалғаулы зат есімдер айрылу, құтылу, айғу, жазылу, қашу, тазарту,
тазару, безу сияқты етістіктермен тіркесіп, бердеңеден арылу, құтылу мағанасында
жұмсалады. Мысалы: арудан айығу, бəледен құтылу, жамандықтан қашу.
4.Сан есім не болмаса сан есімнен анықтауышы бар зат есім шығыс жалғауда
тұрып етістікпен тіркескенде, сөз тіркесі заттың сандық бөлшегіне даралаған мөлшерін
білдіреді. Сегіз жүз жылқыдан бір тай қалмаған екен. Əрбір қонақтың сыртында
Достарыңызбен бөлісу: |
