Адам ресурстарын басқару
72
нияда фирмалар дəстүрлі АРБ əдістерінен бас тарта бастады,
əсіресе өмір бойы жұмысқа жалдау жүйесін өзгертуге талпынуда.
Ең алдымен компанияда қай жасқа дейін тұрақты жұмыс істейтінін
төмендетуде жəне де жалдаудың жаңа түрлерін енгізуде. Олардың
мəні – өмір бойы жұмысқа жалдау жүйесінен біртіндеп бас тарту,
сөйтіп, жалданған қызметкерлердің сапасы мен санын еркін жəне
тез реттеп отыру.
Сонымен қатар, еңбекақы төлеу жүйесіне де елеулі өзгеріс-
тер енгізе бастады. Бұрынғы жасы өскеніне қарай қызметкерге
жалақы төлеу тəжірибесінен бас тартып, еңбек нəтижесі мен
қызметкерлердің біліктілігіне қарай жалақы төлеу жүйесіне
ауыса бастады. Бұл жерде еңбекақы төлеудің екі формасын
ажыратуға болады:
- жалақыны жасы мен еңбек нəтижесіне қарай құрасты-
рылған түрі. Жалпы жалақы екі бөліктен тұрады: негізгі бөлігін
нақты жұмысты орындағаны, жасы, өтілі, білім деңгейі мен
қызметі, басқа тұлғалық қасиеті мен өндірістік көрсеткіштері
үшін төлемдер құрайды. Ал қосымша табысты əртүрлі үстеме
төлемдер, оның ішінде жеке жəне ұжымның қол жеткен
көрсеткіштері, қызмет функциялары (арнайы жұмыстар, кəсіби
шеберлік), тұрмысын сүйемелдеу (отбасына, көлік жəне т.б.
арналған жəрдемақы) үшін төлемдер кіреді. Біртіндеп жасына
қарай төленетін жалақы азайтылып, еңбек нəтижесіне қарай
төленетін жалақының үлесі өседі;
- тек еңбек нəтижесіне сəйкес негізделген еңбекақы төлеу
түрі: бұл түрде өндірістік
функцияларын орындағаны, еңбек
өнімділігі мен тиімділігі, кəсіби шеберлігі жəне с.с. үшін
жалақы төленеді.
Тағы бір өзгеріске тоқталу қажет – ол ХХ ғасырдың 80-
жылдарына дейін əр кəсіпорында тəуелсіз кəсіподақ құрылатын
болса, кейінде олар бірлесе бастап, жалпы жапондық кəсіподақ
федерациясын құрды. Бірігу үдерісі шабан жəне қиын жүрге-
німен, ол да осы елдегі қызметкерлерді басқару саласындағы
жаңа өзгерістер ағымы ретінде танылады.