Проблемы страха учителя в профессиональной деятельности

204 
Вестник Карагандинского университета 
UDС 811.161:004 
A.S.Aitpayeva, I.V.Grigoryeva, G.M.Khairova  
Ye.A.Buketov Karaganda State University 
(Е-mail: grigorjevai@mail.ru) 
Use of Internet technologies in teaching Russian 
Appearance of the Internet and its general distribution plays a great role in teaching languages. In the article 
modern internet-technologies in educational process are considered. Authors pay special attention to the prob-
lems of distance education by means of innovative technologies. Principles of work are described with such 
technologies in teaching Russian, as podcasting, screencasting, webinar and others. Authors prove the great 
significance of internet-education in the modern world, its basic advantages are discussed. 
Key words: Internet technologies, teaching language, distance teaching, podcasting, screencast, webinar, digi-
tal native, digital immigrants, multimedia materials. 
 
In the world where globalization affected all aspects of life, the knowledge of several languages be-
comes a vital need of each person. In the Republic of Kazakhstan priority is given to knowledge of three lan-
guages: state language that is Kazakh, Russian and English languages. Russian has the status of language of 
international communication in the Kazakhstan society and it is officially used in many fields of activity. 
Emergence of the Internet and its universal distribution plays very great role when teaching languages.  
In literature there is a set of definitions of the Internet. In the popular encyclopedia Wikipedia the fol-
lowing definition is given: «The Internet (English Internet, — the world system of the integrated computer 
networks constructed on the basis of IP and routing of IP-packages. The Internet forms global information 
space, serves as physical basis for the World wide web (World Wide Web, WWW) and sets of other systems 
(protocols) of data transmission» [1]. 
The worldwide information network gives a lot in the course of self-education, allows each user to 
choose the way of training. Use of computer technologies helps to make training of students more independ-
ent and operated. E.G. Azimov writes about it [2; 4]. The form and content of communication become more 
various: such types of communication, as verbal, nonverbal, informative, visual, sound, etc. are involved. 
Didactic opportunities of multimedia draw attention of an increasing number of scientists. According to 
M.Yu. Bukharkina, «the main didactic properties of multimedia are integrative approach in presentation of 
information in different forms» [3; 9]. In the research of  O.I. Rudenko-Morgun operative use of evident in-
formation materials is described [4; 9]. 
The following forms of using information technologies at  language lessons  are possible: 1) creation of 
computer presentations by the teacher and student; 2) work with the sites focused on teaching Russian; 3) use 
of electronic dictionaries and encyclopedias; 4) performance tasks with audio and video records from the 
Internet by students; 5) distance language teaching; 6) contact with the sites of the educational institutions 
teaching Russian; 7) communication with native speakers in virtual communities, social networks. 
Each form of using information technologies has its peculiarities. 
Especially it is necessary to emphasize use of  interactive board in educational process. The specialized 
site teaching working with an interactive board, allowing to exchange experience on its application, to look 
through online interactive tasks, to pass training is Promethean Planet (http://www.prometheanplanet.ru). 
Now the number of the sites which are professionally teaching Russian grows. It is Gramota.ru 
(www.gramota.ru), Culture of written language (www.gramma.ru), the Portal on use of Russian and getting 
education in Russian in the states of the CIS and Baltic countries (www.russianforall.ru), Russian and Cul-
ture of Speech (http://www.shpora07.narod.ru).  
These sites are public, convenient in use, the registration isn't obligatory. Teaching Russian with appli-
cation of similar resources broadens the trainees’ outlook, increases the level of their background knowledge, 
promotes awakening of interest in history and culture of the Russian people. As training materials it is possi-
ble to consider multimedia materials of regional geographic or encyclopedic character. These are the disks of 
regional geographic character informing on the political, economic system of Russia, its geographical posi-
tion. The disks «Big Encyclopedia of Russia», «Our Penza Suburb», «Cities of Russia», «Geography of Rus-
sia», «Big Encyclopedia of Kirill and Mefodiy» concern to them, for example. 

Use of Internet technologies… 
Серия «Педагогика». № 3(79)/2015 
205 
Besides, it is possible to combine work with electronic disks and online resources. For example, Google 
offers the virtual museum. The Internet user has opportunity to make virtual excursion to the Bolshoi Theatre, 
the Kremlin, the Tretyakov Gallery, the Hermitage. 
Performance by students the tasks with — audio and video records from the Internet stimulates com-
munication, intensifies development of skills of independent search and selection of information, extends 
students’ vocabulary.  For example, listening poems of the Russian poets read by masters of the word devel-
ops auditive skills of students, helps to acquire intonational types of the speech. Video records give valuable 
experience of development of a lingua cultural background of Russian. After all the knowledge of language 
assumes not only knowledge of grammar, but also culture, rules of  behaviour,  country history. In this plan 
one of modern forms is work on use of podcasting, screencasting.  Podcasting from English means a univer-
sal broadcasting.  It is the process of creation and distribution of sound or video files. Podcasts have a certain 
subject and frequency of  edition. They can be represented as audioblogs, programmes spread in a network. 
They can easily be downloaded and listened with convenient frequency. As effective means of teaching from 
genres of podcasting can be distinguished such as: audiobook, audioblogs, interview, audioperformances, 
etc. In the Internet there are  professional podcasts as well as the general orientation podcasts which allow to 
be prepared, for example, for the international examinations, or intended for students with low level of profi-
ciency in language, podcasts with the developed tasks and recommendations. It should be noted that in the 
Internet it is possible to meet both professional podcasts, and amateur ones. Therefore when material selec-
tion the teacher should study carefully material, to dry, look through files. One more new direction of pod-
casting is screencast. It is possible to find a definition of  screencast in Wikipedia:  screencasting  (Eng.  
Screen — screen and Eng. Broadcasting — transfer) — the podcasting type allowing to transfer a video 
stream with record on the computer for wide audience. Its specificity is opportunity to involve at once some 
«channels of perception of information»: visual, motor and acoustic [5]. Screencast (Eng. screencast) — 
digital video of information displayed on the computer screen, also known as video screen capture (lit. «video 
capture of the screen»). Often it is followed by voice comments. For creation of screencast web or video cam-
eras are not used. Screencasts are filmed by means of the special programs recording all actions happening 
on the screen in the video with audiocomments. It is possible to supply the video with subtitles in any lan-
guage. By means of a screencast it is possible to record the instruction on the training programs, operating 
instructions of training portal material in network, rules of work with interactive tasks. 
The most part of teachers of Russian in Kazakhstan doesn't use Internet resources in educational pro-
cess adequately. At the same time interest of students in computer technologies is noted. In English speaking 
researches of the last time there were terms ‘digital native’ — people for whom the electronic environment 
became habitual, and ‘digital immigrants’ — people for whom the electronic environment remains unfamiliar 
and hostile. http://bigdesignevents.com.  A person ‘digital native’ was born after introduction digital technolo-
gies. He uses such service online as: Facebook, YouTube, Hulu and Twitter on various digital technologies, 
such as smartphones or Tablet PC. Also he skillfully combines the life online (on the Internet) with offline 
(out of the Internet) life. 
Researchers use the term ‘digital immigrants’ to classify the people who were born before introduction 
digital technology. For such people popular technologies are radio, television, newspapers, books and maga-
zines. 
The experts belonging to people of the first group use programs, digital technologies actively as the tool 
for preparation for lessons and actually at lessons. For the teacher of Russian in the XXI century it is desira-
ble to be able to use e-mail actively; to create flipcharts, slide presentations; to participate in virtual commu-
nities, popular network services; to create own microblogs and participate in others; to use electronic dic-
tionaries, to participate in their creation; to place materials of different forms into network, to organize inde-
pendent work of students on the basis of digital technologies. 
Certainly, there are teachers who successfully integrate information and communicative technologies 
into practice of teaching language. Kanatova S.Sh. writes that information technologies will enrich integra-
tive teaching [6; 42]. 
Distance teaching Russian as a foreign language is successfully introduced at higher education institu-
tions of Kazakhstan. The part of classes is conducted in a virtual class, and another part in a contact way. 
Thus the teacher places educational and methodical materials, tasks for examinations in the network, fixes 
time of delivery of tasks. The teacher and students keep in contact with the help of message system. In our 
opinion, an effective form of the organization of educational process in the sphere of remote education is the 
organization of webinars. This technology was enshrined in Western Europe and the USA for a long time 

A.S.Aitpayeva, I.V.Grigoryeva, G.M.Khairova 
206 
Вестник Карагандинского университета 
ago and it is actively used. In Kazakhstan it only gains the development. By definition in the online free dic-
tionary, the webinar is an online conference with speech of the leader and questions of listeners [7]. The 
leader and participants are at the computers, communication between them is established on the Internet. The 
leader uses a microphone and the webcam, and listeners can ask questions in the built-in text chat, also the 
teacher can hear voice questions of participants, responses to surveys conducted in real time. Thus it isn't 
necessary to install additional programs, and any Internet browser is required. Webinars can be organized as 
online lectures in the course of which their participants can receive theoretical information, and also get ad-
vice on the interesting questions, specification of any ambiguities. Use of a webinar allows to save as much 
as possible time, it is possible to get education, without leaving the house or office. Physically disabled peo-
ple will also be able to be trained, get experience, to master modern technologies. This technology allows to 
save on financial expenses if, for example, the higher education institution invites to provide the foreign ex-
pert training, a master class or other forms of education. The higher education institution won't need to pay 
accommodation, transport and other trainer's expenses. One of advantages of a webinar is that even if class 
was missed, it is possible to look at its record at the forum, to read the archival chat which was conducted by 
participants during the webinar. 
More and more popular is use of interactive dictations at classes in teaching languages. Though the 
word ‘dictation’ is associated with reading the text, but here the insert of the passed letters and punctuation 
marks is meant. On the numerous sites a large number of orthoepic and punctuation exercises is presented. 
«Total Dictation» project which took place on the 12
th
 of April, 2014 in open spaces of a world wide 
web causes interest. The project purpose is to draw attention to questions of literacy, speech culture. It is ab-
solutely free for participants and will take place in at one time in several hundred cities of Russia and the 
world. From the Kazakhstan cities only Almaty has been presented so far. Perhaps, participants of a total 
dictation after holding such action will want to increase the literacy, realize being competent to be fashiona-
ble. «We understood that work which is carried out by the commission of experts of the Total dictation with-
in the project, experience of which we receive in the result of carrying out the action, can have serious scien-
tific consequences. We hope that philologists in the result of work at conference will be able to draw con-
crete conclusions on changes which happen in standards of spelling, and to formulate offers to the Spelling 
commission of the Russian Academy of Sciences on introduction the amendments into the existing dictionar-
ies and reference books», — the project manager Olga Rebkovets tells about plans [8]. 
The worldwide information network allows to make educational process more effective, involving the 
majority of sensual components of the trainee in the process of perception. Development of new information 
technologies involves formation of essentially new educational system which can help providing educational 
services to millions of people at reduction of specific expenses for education. Internet education which can 
be defined as the education of general population got by means of information educational resources of the 
Internet [9] is directed on achievement of these purposes. Aiming to develop communicative competence of 
students, the teacher has to be able to organize work with Internet resources, to seize new methodical ap-
proaches in teaching. The Internet is a global sociocultural phenomenon of the present. It possesses enor-
mous communicative opportunities and transforms traditional techniques of language teaching into new 
forms. 
 
 
References 
1  Википедия — свободная энциклопедия. — [ЭР]. Режим доступа: http://ru.wikipedia.org.  
2  Азимов Э.Г. Русский язык в Интернете (лингвистический и методический аспекты) // Cб. ст.: Лингводидактический 
поиск на рубеже веков. — М., 2000. — 257 с. 
3  Бухаркина  М.Ю.  Мультимедиа:  от  уличных  шоу  до  средств  обучения // Иностранные  языки  в  школе. — 2009. — 
№ 5. — С. 9–15. 
4  Руденко-Моргун  О.И.  Принципы  моделирования  и  реализация  электронного  учебно-методического  комплекса  по 
русскому языку на базе технологий гипермедиа. — М.: РУДН, 2009. — 332 с. 
5  Википедия — свободная энциклопедия. — [ЭР]. Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/ 
6  Канатова  С.Ш.  О  подготовке  будущих  учителей  к  организации  обучения  иностранному  языку  на  базе  ИК-
технологий // Иностранные языки в школе. — 2009. — № 3. — С. 37–43. 
7  [ЭР]. Режим доступа: http://termin.bposd.ru/publ/3-1-0-28990 
8  [ЭР]. Режим доступа: www.totaldict.ru 
9  Ермолаева О.Ю., Середа М.М. Интернет-технологии в образовании: Учеб.-метод. пособие. — Ч. 3. — Тамбов: Изд-во 
Тамб. гос. техн. ун-та, 2002. — 136 с. 

Use of Internet technologies… 
Серия «Педагогика». № 3(79)/2015 
207 
А.С.Айтпаева, И.В.Григорьева, Г.М.Хаирова  
Орыс тілі сабағында интернет-технологияларды қолдану 
Тілге үйретуде интернеттің пайда болуы жəне оның кеңінен таралуы орасан рөл атқарады. Мақалада 
білім  үдерісіндегі  қазіргі  интернет-технологиялар  қарастырылды.  Авторлар  инновациялық 
технологиялар арқылы қашықтықтан оқыту мəселелеріне ерекше назар аударды. Орыс тіліне оқытуда 
подкастинг,  скринкастинг,  вебинар  жəне  де  басқа    технологиялармен  жұмыс  істеудің  қағидаттарын 
сипаттады.  Сондай-ақ  интернет-білімнің  қазіргі  кезде  сұранысқа  ие  екенін    сенімді  дəлелдеп,  оның 
негізгі артықшылықтарын көрсетті. 
 
А.С.Айтпаева, И.В.Григорьева, Г.М.Хаирова  
Использование интернет-технологий  
в преподавании русского языка 
В  статье  отмечено,  что  появление  интернета  и  его  повсеместное  распространение  играют  большую 
роль  при  обучении  языкам.  Рассматриваются  современные  интернет-технологии  в  образовательном 
процессе.  Особое  внимание  авторы  уделяют  проблемам  дистанционного  образования.  Описываются 
принципы работы в обучении русскому языку, с такими технологиями, как подкастинг, скринкастинг, 
вебинар и др. Авторы убедительно доказывают, насколько в современном мире востребовано интер-
нет-образование, каковы его основные преимущества.  
 
 
References 
1  Wikipedia — the free encyclopedia, Access mode: http://ru.wikipedia.org. 
2  Azimov E.G. Col. of articles: Lingua didactic search at the turn of the century, Moscow, 2000, 257 p. 
3  Bukharkina M.Yu. Foreign languages at school, 2009, 5, p. 9–15. 
4  Rudenko-Morgun O.I. The principles of modeling and realization of an electronic educational and methodical complex 
on Russian on the basis of technologies of hypermedia, Moscow: RUDN, 2009, 332 p.  
5  Wikipedia — the free encyclopedia, Access mode: https://ru.wikipedia.org/wiki/ 
6  Kanatova S.Sh. Foreign languages at school, 2009, 3, p. 37–43.  
7  [ER]. Access mode: http://termin .bposd.ru/publ/3-1-0-28990 
8  [ER]. Access mode: www.totaldict.ru 
9  Ermolaeva  О.Yu., Sereda М.М.  Internet technologies in education, educational and methodical handbook, p. 3, Tambov: 
Publ. house of Tambov State Technical University, 2002, 136 p. 
 
 
 

208 
Вестник Карагандинского университета 
ƏОЖ 37.022:681.3 
Ə.Е.Көксеген, А.М.Джұмағалиева 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Астана 
(E-mail: ainyr_mir@mail.ru) 
«Мүмкіндігі шектеулі жандарды компьютерлік оқытуға бейімделу  
үдерісін зерттеу» атты жобаның сипаттамасы 
Мақалада мүмкіндігі шектеулі жандарды компьютерлік оқытуға бейімделу үдерісі мəселесіне зерттеу 
жүргізу жолдары қарастырылған. Жобаны құру жолындағы көкейкестілік мəселелерін шешу əдістері 
жəне оқытушыларға арналған факультативтік курсты əзірлеумен қатар, мүмкіндігі шектеулі жандарды 
компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісі  мəселесіне  зерттеу  жүргізу  жəне  талдау  жасау  тəсілдері 
ұсынылған.  Авторлар  ғылыми-зерттеу  жоба  Қазақстан  Республикасының  азаматтарына  бейімделген 
нұсқасын берді. Бұл жоба мүмкіндігі шектеулі жандарды  компьютерлік оқытуға бейімделу үдерісін, 
əр түрлі жағдаймен мүгедек болған жəне  компьютерлік техника  меңгеруге  мүмкіншілігі бар  ересек 
адамдардың оқыту жолдарын қарастырған.  
Кілт  сөздер:  компьютерлік  оқыту,  арнаулы  компьютерлік  бағдарламалық  қамтамасыз  ету, 
қашықтықтан  оқыту,  компьютерлік  оқытуға  бейімдеу,  мүгедек  адам,  ересек,  компьютерлік  техника, 
инклюзивтік білім, білім жүйесі, əлеуметтік қолдау. 
 
Қазіргі əлемде сапалы білім беру — өмірлік жетістіктерді анықтайтын негізгі факторлардың бірі. 
Мүмкіндігі  шектеулі  жандар  лайықты  білім  алуға    жəне  толыққанды  өмір  сүруге  мүмкіншіліктері 
болуы тиіс.   
Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  оқытуда  компьютерлік  технологияларды  пайдалану  барлық 
елдерде  кеңінен  таралуда.  Оқыту  үдерісінде  компьютерлік  технологияларды  пайдаланудың 
тиімділігін бағалау үшін мүмкіндігі шектеулі жандардың оқытудың компьютерлік технологияларына 
қаншалықты  бейімделетініне,  мүгедек  мамандардың  ақпаратты-коммуникативті  технологиялармен 
(АКТ) жабдықталған заманауи кəсіпорындарға жұмысқа орналасуына кедергісіз ортаны құруға  тиісті 
зерттеулер жүргізу қажет.  
Біздің  елімізде,  басқа  елдер  сияқты,  бүгінгі  күнде    мүмкіндігі  шектеулі  жандардың  əлеуметтік 
бейімделуі  жəне  жұмысқа  орналасу  мəселелері  ерекше  көңіл  бөлінеді.  Бұл  туралы  Қазақстан 
Республикасының  Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың 2014 ж. 17 қаңтарында  Қазақстан  халқына 
Жолдауында айтылған: «Бесіншіден, мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керек. 
Олар  үшін  Қазақстан  кедергісіз  аймаққа  айналуға  тиіс.  Бізде  аз  емес  ондай  адамдарға  қамқорлық 
көрсетілуге  тиіс — бұл  өзіміздің  жəне  қоғам  алдындағы  біздің  парызымыз.  Бүкіл  əлем  осымен 
айналысады...» [1]. 
Біздің зерттеу тақырыбымыз мүгедектердің құқықтары туралы  БҰҰ Конвенциясын бекітумен 
3  мамыр 2012 ж.  байланысты  өзекті  болып  табылады.  Аталған  Конвенцияның  маңызды  бағыты 
мүмкіндігі шектеулі тұлғаларды қоғамның  азаматтық, саяси, экономикалық, əлеуметтік жəне мəдени  
өміріне  толық  қатысуын  қамтамасыз  ету,  мүгедектік  белгілері  бойынша  кемсітуді  болдырмау, 
мүгедектерді қорғау жəне барлық адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын жүзеге асыру, сондай-
ақ осы құқықтарды қамтамасыз ететін тиімді құқықтық механизмдерді құру [2]. 
Зерттелетін тақырыпқа қатысты басқа елдерде жүргізілген алдыңғы ғылыми зерттеулерге шолу 
жəне олардың осы жобамен өзара байланысы мүмкіндігі шектеулі жандардың компьютерлік оқытуға 
бейімділігін зерттеу көптеген шетелдік жəне қазақстандық зерттеушілермен жүргізіледі:  
 ATA Book Computer and Web Resources for People with Disabilities. Alliance for Technology Ac-
cess (АҚШ); 
 Microsoft жəне IBM сияқты  танымал компаниялар  «ассестивті»  технологияларды  кеңінен  да-
мытуда; 
 Ресейде білім беруде ақпараттық технологиялар бойынша ЮНЕСКО халықаралық институты 
мүгедектерді  компьютерлік  оқытуға  арналған  АКТ  пайдалану  сұрақтарымен  жəне  осы 
мақсатта құрылған арнайы жабдықтармен айналысады; 
 Ресейде  Санкт-Петербург  қаласындағы  Герцен  атындағы  педагогикалық  университетінде 
«Музыкалық-компьютерлік технологиялар» оқу-əдістемелік зертханасы құрылды; 

Мүмкіндігі шектеулі жандарды… 
Серия «Педагогика». № 3(79)/2015 
209 
 Ресейде  Пенза  мемлекеттік  университеті  ЮНЕСКО  ұйымымен  бірлесіп  қазіргі  қоғамда 
мүгедектерді біріктіру жəне оқыту мəселесі бойынша жыл сайын симпозиум өткізеді; 
 ақпараттық  ресурстарға  шолу  мүгедектерді  компьютерлік  оқытуға  арналған  компьютерлік 
техникалық  құралдарды  дамыту  Жапония,  Финляндия,  Ұлыбритания  елдерінің  назарында 
екенін көрсетті; 
 мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  қашықтықтан  оқыту  əлемнің  барлық  елдерінде,  оның  ішінде 
Қазақстанда да енгізілуде; 
 Қазақстанда  «Тұран»  университеті  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  қашықтықтан  оқытуға 
арналған портал құрды; 
 2011  жылдан  күні  бүгінге  дейін  біздің  еліміздің  барлық  аймақтарында  «Инклюзивті  білім 
беру» тақырыбы бойынша дөңгелек үстелдер жұмыс істейді. 
Келесі  ғалымдардың  А.Л.  Вознесенский,  С.Я.  Кривовяз [3], С.С.  Лебедев [4] еңбектерінде 
ақпараттық  технологияларды  пайдалану  жəне  мүгедек  балаларға  үздіксіз  білім  беру  жүйесінде 
бейіндік  оқыту;  Е.Ю.  Гибралтарская [5] мүгедек  балаларды  үйден  оқытуда  компьютерлік  жəне 
компенсаторлық дамыту құралдарын пайдалану сұрақтары берілді. 
Оқыту  бағдарламаларын  жəне  оқытудың  компьютерлік  ресурстарын  құру,  əзірлеудің 
техникалық  ұйымдастырылуы,  əдістемелік  принциптері,  психологиялық-эргономиялық  талаптары 
С.Аванесов,  Е.Ы.  Бидайбеков,  А.А.  Шəріпбаев,  С.А.  Христочевский, Ю.Ю.  Баранова,  А.Б. Юрасов, 
А.И. Тажигулова, Г.К. Нургалиева, Д.Ш. Матрос  сияқты ғалым-педагогтармен зерттелді. 
Виртуалды  білім  беру  ортасы  мүмкіндігі  шектеулі  жандардың  компьютерлік  оқытуға 
бейімдеуіне  өте  тиімді  болып  саналады.  Ақпараттық  білім  беру  ортасының  негізгі  техникалық 
сипаттамаларына  көп  компоненттілік  (оқу-əдістемелік  материалдар,  программалық  жабдықтама, 
тренингтік жүйелер, білімді бақылау жүйелері, техникалық құралдар, мəліметтер қоры, ақпараттық-
анықтамалық  жүйелер  жəне  т.б.),  интегралдық,  бөлшектік  жатады.  Сондай-ақ  мұндай  жүйе 
дидактикалық  технологиялар  мен  ақпараттық  қорлардың,  программалық  жабдықтаудың  жəне  т.с.с. 
бірігуі  ғана  емес,  білім  алушының  жеке  білімі  мен  курс  мазмұнын  байланыстыратын  «білім  беру 
оқиғаларын» құрайды [6]. Сондықтан да виртуалды білім беру ортасын толығымен құру үшін келесі 
қосымшалар ескерілуі тиіс: 
1)  əлеуметтік жағдайды тануға байланысты басымдылық; 
2)  білім  алушының  қажеттілігіне  байланысты  білім  алу  мен  жетілу  арасындағы  байланысты 
ескере отырып, білім беру формасын таңдау; 
3)  білім алушыны негізгі объект пен білім беру жүйесінің элементі ретінде қарастыру қажет; 
4)  əлеуметтік, педагогикалық жəне когнитивтілігі бар білім беру бірлестіктерінің қолайлылығы 
тұлғаның қалыптасуы үшін өнімді ортаны қамтамасыз етеді. 
Қашықтықтан  оқытудың  қолайлылығы  жоспарланған  оқыту  формасы  тəрізді  электронды  жəне 
басқа  да  технологиялардың  көмегімен  жүзеге  асатын  арнайы  əдістерді  талап  ететін  арнайы 
ұйымдастыру мен əкімшілік мəселелер құруға байланысты [7].  
Сонымен,  қашықтықтан  оқыту — жоғарғы  білім  беру  жүйесінде  мəнді  инновациялардың  бірі, 
яғни  ақпараттық  қоғам  мен  білім  қоғамының  даму  бағдарламасымен  байланысты  қазіргі білім беру 
парадигмасының  мəнді  элементі  ретінде  қарастырылады.  Еліміздің  бірқатар  ғалымдары  да 
қашықтықтан  оқытуды дамыту мəселелерін зерттеуде өз  үлестерін қосуда.  
Қашықтықтан  оқыту  қазіргі  кезде  үздіксіз  білімді  қамтамасыз  ететін  оқытудың  бірден  бір 
формасы болып табылады. Олай дейтініміз, басты орында қашан да сапалы білім тұрады. ХХІ ғасыр 
білім,  ғылым  жəне  сапа  ғасыры  болғандықтан,  Қазақстанның  білім  беру  жүйесінде  болып  жатқан 
əлеуметтік-экономикалық  өзгерістер,  күннен  күнге  жаңарып  жатқан  ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялар,  еңбек  нарығындағы  бəсекелестіктің  артуы  осыған  дəлел.  Соған  сəйкес  əлемдік 
тəжірибеде  қашықтықтан  білім  берудің  орны  ерекшеленіп  тұр.  Сондықтан  бүгінде  елімізде  білім 
берудің қашықтықтан оқыту технологиясы жақсы жүзеге асырылуда [8]. 
Ғылыми-педагогикалық  əдебиеттерге  талдау  жасау,  көптеген  зерттеушілердің  мүмкіндігі 
шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуды  əр  түрлі  бағытта  қарастыратынын  көрсетті.  Яғни 
мүгедектерді  компьютерлік  сауаттылыққа  оқыту  ретінде  мүмкіндігі  шектеулі  балаларды  оқытатын 
мектептерде  компьютерлік  оқытуды  енгізу  жəне  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  оқытуға  арналған 
қашықтықтан оқытуды пайдалану.   
Сонымен  бірге  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімдеу  үдерісін 
зерттеумен байланысты жұмыстарды іс жүзінде жоқ деп белгілеуге болады. 

Ə.Е.Көксеген, А.М.Джумагалиева 
210 
Вестник Карагандинского университета 
Қашықтықтан оқыту білім деңгейі, оқу тапсырмалары мен білім қоғамында сол тапсырмаларды 
шешу  құралдарымен  анықталатын  қазіргі  білім  парадигмасының  мəнді  элементтерінің  біріне 
айналуда.  Бұл  парадигмада  қашықтықтан  оқытуды  «жергіліктендіру»  концептуалдық  жəне 
ұйымдастырушылық  көзқараспен  алып  қарағанда  теориялық  жəне  функционалдық  модельді  талдау 
арқылы қашықтықтан оқыту кеңістігін сипаттау негізгі мəселе болып отыр [10]. 
Кейбір зерттеулерге сүйенсек, қашықтықтан оқыту нақты жəне анықталған қағидасы жоқ, білім 
беру мен оқу үдерісі уақыт пен кеңістікке бөлінген жағдайда қолайлы оқытуды қамтамасыз ету, білім 
беруді  жеткізудің  көптеген  мүмкіндіктерінің  бірі  болып  табылады.  Дəстүрлі  оқытудағыдай 
қашықтықтан  оқытудың  теориялық  негізі  болып,  философиялық  жəне  психологиялық  жол  табуды 
айтуға  əбден  болады.  Мəселен,  қашықтықтан  оқытуда  қолданылатын  оқу  материалдарын 
ұйымдастыруға  ықпалын  барынша  тигізетін  ертеректе  бихевирристік  теорияға  негізделген 
компьютерлік  технологияны  пайдаланатын  оқыту  моделі  жатады.  Қашықтықтан  оқытуда 
жинақталған тəжірибе теориялық тəсіл негізін құрушы келесі оқу үдерісі жағдайында көрініс табады: 
1)  оқытушы  мен  білім  алушы  ғана  емес,  сондай-ақ  ұйымдастырушы  топ  мүшелері  де 
қашықтықпен бөлінген; 
2)  оқу материалдарын «жеткізу» мен екі жақпен байланыс орнату үшін əр түрлі технологиялар 
қолданылады; 
3)  оқыту мен қолайлы байланысты қамтамасыз етуді ұйымдастыру ерекше мəнге ие [9]. 
Бұл  тəсілдер  Д.Киганның  еңбегінде  жалпыланып  жəне  жүйеленген.  Сонымен,  Д.Киган 
сараптаудың негізгі үш бағытын ерекшелеп көрсеткен: біріншісі, оқу үдерісінде білім алушының жеке 
дара жəне де, тəуелсіздігі; екіншісі, «білім беруді индустрияландыру»; үшіншісі, байланыс тəсілдері. 
Бірінші  жағдайға  тоқталатын  болсақ,  оқу  үдерісі  кезінде  білім  алушының  жеке  дара  мен 
тəуелсіздігі қашықтықтан оқытудың дидактикалық принциптерінің негізгі мəнін анықтайды. 
Екінші  жағдай  бойынша  қашықтықтан  оқыту  жүйесінде  оқытушы  мен  білім  алушы  арасында 
байланыс пен өзара байланысты талдаумен дидактикалық принциптерді құру. Сондай-ақ білім беру 
жағдайындағы  байланыс  білім  алу  үдерісін  бақылау  мүмкіндігімен  анықталады.  Оқу  үдерісін 
ұйымдастыру  көзқарасы  негізінде  қашықтықтан  оқыту  жүйесін  сараптау  жайында  О.Петерсонның 
«білім  беруді  индустрияландыру»  теориясында  қарастырылған.  Неміс  зерттеушісі  көрсеткендей, 
оқытушы  мен  білім  алушы  арасындағы  байланыс  белгілі  бір  технологиялық  ереже  бойынша 
бақылауға  алынады,  эмоциялы  емес  тіл  арқылы  жүзеге  асады,  шектелген  мүмкіндікті  талдау  мен 
білім  алушының  бағытталған  қажеттілігіне  негізделген,  өнімді  жұмыс  нəтижесі  арқылы  қойылған 
мақсатқа  жетуге  мүмкіндік  береді.  Сондай-ақ  қашықтықтан  оқыту  жүйесі  алғашқы  оқу 
тапсырмаларын, еңбекті  бөлу, оқу курсын «жинау» жəне т.с.с. жоспарлауды қажет  етеді.  Сондықтан 
да қашықтықтан оқытуды білім берудің «индустриялды» түрі ретінде қарастырса болады [10]. 
Осыған орай, К.Дид онлайндық педагогиканың бірнеше зерттеу бағыттарын атап көрсетеді: 
1.  Педагогикалық дизайн. 
 өнідірісте жаңа технологиялардың пайда болуына орай, болашақ қажеттіліктерді талдау; 
 білім алуда қолайлы педагогикалық дизайн түрлерін оқыту; 
 білім беруді тұтыну мен құрастыру басымдылықтарының əр түрлі мəселелерін шешуде қажет 
тепе-теңдік пен келісімді анықтау; 
 білім алушылардың ұмтылысын салыстыру. 
2.  Білім алмасу желілері: 
 тəжірибелі оқытушылар педагогикалық басымдылықтарды қаншалықты қолданатындықтарын 
зерттеу; 
 тікелей  гипермедиалық  режим  көмегімен  емес,  бір  бірімен  шынжыр  тəрізді  байланысқан 
білімді қорытындылау əдісін құру; 
 ақпаратты  қабылдаудың  əр  түрлілігі  мен  оқытуда  əсер  ететін  сызықтық  емес  басқаруды 
анықтау; 
 əр түрлі типтегі білім алушы мен оқытудың əр түрлі тапсырмаларына құрылымдық жəне ашық 
жетекішілік етудің оңтайлы тепе-теңдігін анықтау. 
3.  Виртуалды бірлестіктер. 
Қашықтықтан  қатысу  дəрежесін  оқыту  əр  деңгейдегі  телекоммуникациялық  өту  мүмкіндігімен 
қамтамасыз  етіледі.  Сондай-ақ  əр  деңгейдің  əлеуметтік  байланысты  жақсартудағы  қолайлылығы 
анықталады: 

Мүмкіндігі шектеулі жандарды… 
Серия «Педагогика». № 3(79)/2015 
211 
 қашықтықтан  оқыту  мен  оқу  білім  алушының  талпынысын  жоғарлату  мен  жұмыс  өнімінің 
қаншалықты жақсаратынын анықтайды; 
 қашықтықтағы  оқытушы  мен  білім  алушының  талпынысын  арттырудағы  жұмыс  іскерлігін 
анықтау; 
 «Электронды қабырғалы аудитория» атты педагогикалық қолайлы тəжірибені, сынып бөлмесі 
төңірегіндегі  дүниені  шынайы  өмірдегідей  етіп  арнайы  технологиялық  құралдармен 
сəйкестендіру;  
 білім  алушылардың  технологиялық  ортадағы  бір-бірімен  қарым-қатынасы  желідегі  анық 
тұлғалық деңгейі анықталады. 
4.  Біріккен жасанды орта. 
Жасанды  ортаға  тəн  оқытудағы  психологиялық  құбылыстардың  əсері  символдық  ақпараттың 
сезімтал  формасына  түрленуінің  салыстырмалы  деңгейі  анықталады  немесе  білім  алушының 
жасанды  ортаға  физикалық  тұрғыдан  енуі  арқылы  əр  түрдегі  оқу  материалын  меңгеруіне  ықпалын 
тигізеді. 
«Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісін  зерттеу»  ғылыми 
жобасының алынған нəтижелерінің ғылымның жəне технологияның дамуына ықпал етуі: 
 мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  жұмысқа  орналастыру  барысында  компьютерлік  оқыту 
тиімділіктерін арттыру; 
 мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  ақпараттық  технологияларды  меңгерген  мамандар  ретінде 
қайта даярлаудың сапасын арттыру; 
 мүмкіндігі  шектеулі  жандарға  заманауи  компьютерлік  технологияларды  пайдаланатын 
кедергісіз жұмыс беру. 
Жобаны  жүзеге  асыру  нəтижелерін  жоғары  оқу  орындарында,  колледждерде,  əр  түрлі  оқыту 
орталықтарында, 
халықты 
жұмыспен 
қамту 
орталықтарында, 
халықты 
əлеуметтік 
қамтамасыздандыру  орталықтарында  жəне  басқа  мемелекеттік,  мемлекеттік  емес  ұйымдарда 
пайдалануға болады.   
Жобаның мақсаты жəне міндеті 
Жобаның  мақсаты — оқытушыларға  арналған  факультативтік  курсты  даярлаумен  мүмкіндігі 
шектеулі жандарды компьютерлік оқытуға бейімделу үдерісін зерттеу жүргізу. 
Жобаның  идеясы  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісін 
зерттеудің  қазақстандық  жəне  əлемдік  тəжірибесіне  шолу  жасау,  зерттеу  жəне  талдау.  Зерттеу 
нəтижесі негізінде мүмкіндігі шектеулі жандарды компьютерлік оқытуға бейімделу үдерісін зерттеу 
жəне  инклюзивті  оқытатын  оқытушыларға  арналған  факультативті  курсты  даярлау  мəселелері 
бойынша аналитикалық есеп дайындау. 
Жобаның міндеттері 
1)  Зерттелетін  мəселе  бойынша  теориялық  материалдарды  жинау  жəне  талдау,  жүйелендіру 
жəне түйіндеу, мəселенің теориядағы жағдайын зерттеу. 
Зерттеу тақырыбы бойынша аналитикалық ақпаратты жинау жоспарланып отыр.  
Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісін  зерттеудің 
қазақстандық  жəне  əлемдік  тəжірибесіне  шолу  жасау  жəне  талдау.  Күрделі  жағдайларды 
тұжырымдау жəне оны шешу жолдары.  
2) Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісін  зерттеу 
жұмыстарының негізгі бағыттарын жүргізу.  
Ғылыми-педагогикалық  зерттеу  жүргізу  жəне  зерттеу  мəселесі  бойынша  басым  бағыттарды 
əзірлеу:  оқытушыларға  жəне  респонденттерге  сауалнама  жүргізу;  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды 
компьютерлік оқытуға бейімделу үдерісі бойынша  мəселелерін зерттеуге талдау жасау. 
3) Зерттеулер бойынша жұмыстар жүргізу жəне негізгі нəтижелерді түйіндеу. 
Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісі  бойынша 
оқытушыларға арналған факультативтік курстарды құру əдістемесін əзірлеу.   
4) Зерттеуден алынған нəтиже бойынша аналитикалық есеп дайындау.  
Ғылыми  жобаның  мақсаты  —  оқытушыларға  арналған  факультативтік  курсты  əзірлеумен 
қатар,  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісі  мəселесіне  зерттеу 
жүргізу жəне талдау жасау. 

Ə.Е.Көксеген, А.М.Джумагалиева 
212 
Вестник Карагандинского университета 
Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісі  мəселесіне  зерттеу 
жүргізу  жəне  талдау  жасау  еңбекке  қабілеттіліктері  шектеулі  жандарды  оқытудың  компьютерлік 
технологияларына  қаншалықты  бейімделетінін  анықтайтын  аналитикалық  есеп  жасауға  мүмкіндік 
туғызады.  Білігін  бейімделу  үдерісі  мəселесіне  зерттеу  жүргізу  жəне  талдау  жасауға  мүмкіндік 
жасайды.  
Алынған  аналитикалық  есеп  мүмкіндігі  шектеулі  жандардың  өмір  сүруін  жақсартуға  арналған 
мүгедек  мамандарды  АКТ  жабдықталған  заманауи  кəсіпорындарға  жұмысқа  орналастыру  жəне 
кедергісіз ортаны құру сияқты айрықша маңызды сұрақтарды шешуге жағдай жасайды.   
Мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісі  мəселелерін  зерттеу 
барысында  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға  бейімделу  үдерісін  зерттеудің 
қазақстандық жəне əлемдік тəжірибесіне шолу жасалып, зерттеу жəне талдау жүргізіледі.  
Жүргізілген  зерттеулер  негізінде  мүмкіндігі  шектеулі  жандарды  компьютерлік  оқытуға 
бейімделу  үдерісі  бойынша  оқытушыларға  арналған  факультативтік  курстарды  құру  əдістемесі 
əзірленеді. 
Зерттеуде  қойылған  мақсатты  жəне  тапсырманы  шешу  үшін  педагогика  жəне  психология 
əдістері  пайдаланылады:  педагогика,  психология,  зерттелетін  мəселе  бойынша  ғылыми  жəне 
əдістемелік  əдебиеттерге  талдау  жасау,  болжау,  салыстыру,  ұқсастыру  көмегімен  ақпараттарды 
өңдеу. Дидактикалық əдістер: педагогикалық  бақылау, сауалнама жүргізу, педагогикалық тəжірибе. 
Оқытушыларға  жəне  респонденттерге  бақылау  жүргізу  жəне  сауалнама  алу  нəтижелерін  өңдеудің 
статистикалық əдістері.  
Жобаны  жүзеге  асыру  нəтижелері  жоғары  оқу  орындарында,  колледждерде,  əр  түрлі  оқыту 
орталықтарында, 
халықты 
жұмыспен 
қамту 
орталықтарында, 
халықты 
əлеуметтік 
қамтамасыздандыру  орталықтарында  жəне  басқа  мемелекеттік,  мемлекеттік  емес  ұйымдарда 
пайдалануға болады.   
Жобада  жұмыспен  қамту  уақыты  жəне  жұмыс  сипаттамасы.  Зерттеушi  топ  мүшелердiң 
арасындағы жұмыстың үлестiрiлуi олардың құзыретіне пропорционал. Барлық ғылыми қызметкерлер 
ғылыми  зерттеулерге,  тоқсандық  есептер  жазуға,  есептiң  қойылуына,  ғылыми  журналдарда 
мақалалар жариялауға, факультативтік курс əзірлеуге, қорытынды аналитикалық есепті жазуға жəне 
əзірлеуге  қатысады.  Жобалау,  баптардың  жариялауларына  қатысады.  Зерттеушi  топтың  барлық 
құрамының шұғылдану мерзiмi 36 айды бiрдей құрайды. 
Ғылыми зерттеудерді сапалы өткізу үшін қызмет атқаруға қосымша тəжірибелі психолог-маман 
тартылады.  Ол  мүмкіндігі  шектеулі  жандарға  жəне  сондай  контингентпен  жұмыс  істейтін 
педагогтерге  психологиялық қолдау көрсетеді. 
Жобаның  кезеңдері,  қойылған  есептері,  олардың  маңыздылығын  негіздеу  күнтізбелік  жоспары 
төмендегі кестеде көрсетілген.   
К е с т е  

жүктеу/скачать 3,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: