ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

188

ЖұМБАҚТАР

Өлтіріп әбден болғанда

Көргеннің бәрі жаратқан.

 

 

 

(Өрмек тоқу)

 

 

 

 

Жыңғыл тақтым жұртыңа,

Жылпылдап бұтыңа.

Әне-міне дегенше,

Өте шықтым сыртыңа.

  

 

(Өрмек тоқу)

 

 

 

 

Өзен бойын өрледім,

Су таба алмай шөлдедім.

Оң қолымдағы найзаны

Олай-бұлай сермедім.

 

 

(Өрмек тоқу)

ұзын-ұзын жолдар бар,

Үйрек қонар көлдер бар.

Ат үстінде шоқиып,

Отыратын күндер бар.

 

 

(Өрмек, шекпен тоқу)

 

 

 

 

Сиыр сойдым жұртыма,

Сымпылдаттым бұтыма.

 

(Өрмек және оны тоқушы әйел)

 

 

 

 

Мамық, шуаш иісті,

Шыр айналып жіп болар.

Тоқыса, жылылығы күшті

Ағашқа құйындап оралар.

 

 

(Иірілген жүн, жіп)

 

 

 

 

 

Шым шиедей қотыр.

 

 

(Кесте)

1196.

1197.

1198.

1199.

1200.

1201.

188

Бір нәрсе өзі түкті шұбар ала,

Сипаты бек асып тұр, көрсең, жаңа.

Ішінде шығар жері қиын екен,

Егер де қолға түссе, болар пана.

 

 

 

(Пұшпақ ішік)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе менен биік,

Кейде менен аласа.

Мұндай қызық дүниеде,

Көріп пе едің тамаша.

 

 

 

(Бөрік)

 

 

 

 

 

Атамдікі—шошақ,

Апамдікі—жалпақ.

(Атамның тымағы мен апамның кимешегі)

Төрттен қосқан басы бар,

Маңдайында шашы бар.

Өзің көрген баяғы,

Салпылдайды сабағы.

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Дөп-дөңгелек басы бар,

Маңдайында шашы бар.

Өзің көрген баяғы,

Сапылдайды сабағы.

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Киім-кешек

1202.

1203.

1204.

1205.

1206.

190

ЖұМБАҚТАР

190

191

Ашамайды арта салдым,

Айыл жібін тарта салдым.

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Жансызға бітеді екен құйрық қанат,

Адамнан қалмаймын деп етер талап.

Ішінде қанатының екі жіп бар,

Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек тап.

 

 

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Үшеуі салпы,

Бірі таңқы.

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Алды ұзын, арты қысқа,

Беттері өзіне сай әрбір тұста,

Суықта да, жылыда да пана болар,

Таппасаң, басыңдағыны қолыңа ұста.

 

 

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

 

Басы жоқ, құсқа біткен екі қанат,

Адамнан қалмаймын деп қылдым талап.

Ішінде қанатының екі жіп бар,

Не нәрсе бұл айтқаным, тезірек тап.

 

 

 

 

 

(Тымақ)

 

 

 

 

Керегесі тыртық, уығы қысқа,

Керек болған үй екен біздің тұсқа.

Отарға мал айдасам, жолға шықсам,

Үйімді тігіп жүрем жазда, қыста.

 

 

 

 

(Бөрік)

 

 

 

 

Шылдыр-шылдыр жүгенім,

Сұлу қара құнаным.

Көлеңкесі көсіктей,

Ауырлығы асықтай.

 

 

 

(Сәукеле)

 

 

Сылдыр-сылдыр кісенім,

Сылдырлайды кісенім,

1207.

1208.

1209.

1210.

1211.

1212.

1213.

1214.

190

190

191

КИІМ-КЕШЕК

Құлағында құлпы жоқ,

Құдіретті кісенім.

 

 

(Сәукеле)

 

 

 

 

Сұлу-сұлу құнаным, 

Сылдырлаған жүгенім,

Аяз күнде мінбеген,

Аяғы жерге тимеген.

 

 

       (Сәукеле)

 

 

 

 

Құйын, құйындікі түйін.

 

 

 

(Шашбау)

 

 

 

 

Биік таудың басында қара лашық,

Түңлік жабық болғанмен есік ашық,

Қайда жүрсең қажетің соған түсіп,

Құтылмассың керексіз деп одан қашып.

 

 

 

 

 

(Бас киім)

 

 

 

 

Бір жануар бар екен өзі сұсты,

Себеппен ортасында сызық түсті.

Бір жігітті тұрады буындырып,

Дүниеде көрмедім ондай күшті.

 

 

 

 

(Сақина)

 

 

 

 

Жайсам, жамшыдай,

Жапсам, қамшыдай. 

 

 

(Қолшатыр)

Күрке ғой көрсең алыстан, 

Астында адам қорғалар.

ұстасаң бір тал қамыстан,

Төбеден суы сорғалар.

 

 

      (Қолшатыр)

 

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе, өзі биік іші қуыс,

Ол заттың сүйегі көп айқұш-ұйқыш.

Көзі бар жарқыраған төбесінде,

Жайса үлкен, жинағанда бір-ақ уыс.

 

 

 

 

(Қолшатыр)

1215.

1216.

1217.

1218.

1219.

1220.

1221.

192

ЖұМБАҚТАР

192

193

Япырмай, отау көрдім есігі жоқ,

Өзінің күн түсетін тесігі жоқ.

Көтерген шаңырақты жалғыз бақан,

Уығының байлауы бар, шешуі жоқ.

 

 

 

 

(Қолшатыр)

Баяғыда біреу болыпты,

Көтінде тіреу болыпты.

Тіреуі түсіп қалыпты, 

Көті бүрісіп қалыпты.

 

 

(Қолшатыр)

 

 

 

 

Талтаймашқа мен талтайдым,

Талтаймаш маған талтайды.

 

 

 

    (Шалбар)

 

 

 

 

Таңертең тұрдым,

Айырыма міндім.

 

 

(Шалбар)

 

 

 

 

Күндіз толады,

Түнде солады.

 

    (Шалбар)

 

 

 

 

Азанда тұрдым,

Екі сайды қудым. 

 

 

(Шалбар)

Ерте тұрдым,

Екі айыр жолға түстім.

 

 

 

(Шалбар)

 

 

 

 

Тұла бойы тыста,

Екі қолы іште. 

 

          (Белбеу)

 

 

 

 

Қара үй,

Қара үйдің ішінде ақ үй,

1222.

1223.

1224.

1225.

1226.

1227.

1228.

1229.

1230.

192

192

193

КИІМ-КЕШЕК

Ақ үйдің ішінде бес бала,

Бесеуінің қолында бес айна.

(Етік, ақ байпақ, бес башпай, бес тырнақ)

Үлкен үй,

Үлкен үйдің ішінде кіші үй,

Қоян сүйегі.

 

 

(Етік, байпақ)

Барады, барады,

Аузын ашып қалады.

 

 

      (Кебіс)

 

 

 

 

Аузы аңқайып қалады,

Босағада тұрады.

 

 

(Кебіс)

 

 

 

 

Сырты қара, іші қызыл,

Сұғып алсаң, жып-жылы.

 

 

 

(Галош)

 

Шалқасынан салдым,

Малып-малып алдым.

 

 

(Галош пен аяқ)

 

 

 

Ерте тұрдым, керек қылдым,

Қажетімді өтеп алып, 

Босағаға тастадым.

 

 

  (Галош, кебіс)

 

Он екі тесігі бар, жалғыз тілі,

Жып-жылтыр, сыртында жоқ тіпті міні.

Көтерер адамзатты қиналмай-ақ,

Жоқ екен күштілікке ешбір кемі.

Сап алар аузын буып қапшығына,

Өзінде дайын екен арқан жібі.

 

 

 

 

(Бәтеңке)

 

 

 

 

13-298*

1231.

1232.

1233.

1234.

1235.

1236.

1237.

194

ЖұМБАҚТАР

194

195

Ағайынды төрт кісі

Бір қалпақты киеді.

Төрт кісіні төрт жерден

Төрт ғашығы сүйеді.

 

 

     (Сандал)

Күні бойы сен оны 

Екі аяқтап аласың.

Жатар кезде өзіңнен

Аулақтатып қашасың.

 

 

 

(Етік)

 

 

 

 

Қалада бір нәрсе бар, он сайы бар,

Жігітке пайда болар бір жайы бар.

 

 

 

 

(Қолғап)

 

 

 

 

Бес ін,

Бес іннің аузы бір ін.

 

 

(Қолғап)

 

 

 

 

Көсеуді бесеуге сұқтым.

 

 

(Қолғап, саусақ)

Жүндіге жүнсіз кіреді.

 

 

(Қолғап, қол) 

 

 

 

 

Дөңгелек айналасы, төртеу көзі,

Сөйлейтін ешбір хабар жоқ-ты сөзі.

Нәрсені қашық тұрған жақындатып,

Жібермей ұстап тұрар мықтап өзі.

 

 

 

 

    (Түйме)

 

 

 

 

Жырығыңа жұмалағым.

 

 

 

(Түйме)

 

 

 

 

Жүнсіз қолым жүнді жеңге кірді.

 

 

 

 

(Тонның жеңі)

 

 

 

 

1238.

1239.

1240.

1241.

1242.

1243.

1244.

1245.

1246.

194

194

195

КИІМ-КЕШЕК

Не нәрсе жұдырықтай дөп-дөңгелек,

Ішінде бөлмесі бар бөлек-бөлек.

Бөлмесіне көп түлік еркін сияр,

Қабаттап айдап тықсаң ептеңкіреп.

 

 

 

 

      (Қалта)

 

 

 

 

Бір нәрсе қолға жұмсақ былқылдайды,

Аузында екі тісі жылтылдайды.

Салуға өзге нәрсе бұйрығы жоқ,

Арнап салған нәрсеге жыртылмайды.

 

 

 

(Қалта, ақша салғыш)

 

 

 

 

Кірт етіп кіріп кетті,

Сырт етіп шығып кетті.

 

 

     (Қаптырма)

 

 

 

 

Өздігінен бата алмас,

Адам өмірімен қатарлас.

Ол болмаса пендеңіз,

Тіршілік өмір жасамас.

 

 

 

(Киім)

 

 

 

 

Артында құйрығы бар,

Төреден бұйрығы бар.

 

 

(Жаулық, кимешек)

1247.

1248.

1249.

1250.

1251.

196

197

Қара бием қалт етті,

Қабырғасы жалт етті.

 

 

 

(Шалғы)

 

 

 

 

 

Алдын ойпар,

Жанын жайпар.

 

 

(Шалғы)

 

 

 

 

 

Жалғанда бір нәрсе бар боз құнандай,

Өзінің ұзындығы оқ жыландай.

Жапырып шөпті бұзып кетеді екен,

Өзінен кейінгіге жол қылғандай.

 

 

 

 

(Шалғы)

 

 

 

 

 

Жаһанда бір айдаһар иір тілді,

Серуендеп сахараға серуен құрды.

Нақақтан өз басына пайдасы жоқ,

Алдына бет келгеннің бәрін қырды.

 

 

 

 

     (Шалғы)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын із кетті,

ұзын бойлы қыз кетті,

Қабырғасы қалт етті,

Омыртқасы жалт етті.

 

 

(Шалғының шөп шабуы)

 

 

 

 

 

Өзі бүкір,

Бүтін қырды таусады.

Шаруашылық құралдары

1252.

1253.

1254.

1255.

1256.

1257.

196

197

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

Қырдан қайтып,

Үйде бір жыл жатады.

 

 

 

(Орақ)

 

 

 

 

 

Көк өгізім көл жапырып бара жатыр.

 

 

 

 

 

(Орақ)

 

 

 

 

 

Тісі көп, аузы жоқ.

 

 

    (Ара)

 

 

 

 

 

Басы жоқ, екі беті, тісі бар,

Қақ бөлер бөренені күші бар.

 

 

 

       (Ара)

 

 

 

 

 

Елу аяқты,

Екі қолды.

Салады елу аяқпен

Жалғыз жолды. 

 

 

 

(Ара)

 

 

 

 

Алпыс тісті айдаһар,

Ешқайда қадам баспайды,

Қозғамасаң, жатады,

Ештеңеден саспайды.

Ағаштан тамақ жейді екен,

Жұтпай шайнап тастайды.

 

 

 

    (Ара)

 

 

 

 

Бас аяғы теп-тегіс боп біткен,

Селкілдесе, денесі дір-дір еткен.

Өзіне қандай жуан кез келсе де,

Күшімен қақ айырып бөліп кеткен.

 

 

 

 

         (Ара)

 

 

 

 

Қаңылтыр қара мейіз, мыстан шеге,

Келбеті бұл жұмбақтың келер неге?

 

 

 

 

 

(Ара)

 

 

 

 

Тізіле өскен тісі бар,

Көп істеген ісі бар. 

 

 

    (Ара)

1258.

1259.

1260.

1261.

1262.

1263.

1264.

1265.

198

ЖұМБАҚТАР

198

199

Жетпіс аяқ бауырында, 

Екі қолы жауырында,

Тындырады істі ол,

Жеңілін де, ауырын да.

 

 

 

(Ара)

 

 

 

 

Бір итім бар қабаған,

Маңдайына темір жамаған.

 

 

 

(Шапашот)

 

 

 

 

Тоғайға барса, ауылға қараған,

Ауылға қайтса, тоғайға қараған.

 

 

 

 

(Балта)

 

 

 

 

Жансыз жарады,

Жанды ұрады. 

 

 

(Балта)

 

 

 

 

Кішкене ғана келіншек,

Төбесінде түйіншек.

 

 

       (Шеге)

 

 

 

 

Тістегені түспейді,

Отқа салсаң, піспейді.

 

 

(Қысқаш, кемпірауыз)

 

 

 

 

ыстықты да ұстайды, 

Суықты да ұстайды.

Егер бұйрық болмаса,

Еш нәрсені қыспайды.

 

 

(Қысқаш, кемпірауыз)

 

 

 

 

Болғанда жалпақ табан, жалғыз тісі,

Қолында адамзаттың барлық күші.

Үстінен бірер қабат жүріп кетсе,

Нәрсенің астындағы кірер түсі.

 

 

 

 

(Сүргі)

 

 

 

 

Үй артында бүкір терек,

Күресуге кісі керек. 

 

 

         (Тез)

1266.

1267.

1268.

1269.

1270.

1271.

1272.

1273.

1274.

198

198

199

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

Тәует бауыр,

Бота тірсек.

 

      (Тез)

Үй артында жауыр бұқа.

 

 

 

  (Тез)

 

 

 

 

Қу тізе қу ағашқа құндақтаймын,

Аузымда сегіз тісім жылмақтаймын,

Бірін мініп, біреуін қыстап алып,

Үстінде анда-мында ырғақтаймын.

 

 

 

 

      (Талқы)

 

 

 

 

Базардан сатып алған боз арғымақ,

Белінде тартпасы бар будақ-будақ.

Басын артып, шылауын тартып қалсаң,

Кетеді жануарым зулап-зулап.

 

 

 

 

(Шарық)

 

 

 

 

Екі адам аға-іні, ағайынды,

Бірі үлкен, бірі кіші бар айыбы.

Дос-жаран ағасы ұстап, інісі ұрып,

Қанын шашты, айтпады қояйын да.

 

 

 

(Төс, балға, қызған темір)

 

 

 

 

Бір қарыс қана бойы бар,

Әр нәрсеге айналса, 

Аламын деген ойы бар.

Тізіліп тұрған тісі бар,

Бір ағаш бар мұртында,

Тістің бәрі сыртында.

 

 

 

(Егеу)

 

 

 

 

Керегенің басында кетпен құйрық,

Кесіп алса, таусылмас кепкен құйрық.

 

 

 

 

 

(Қайрақ)

 

 

 

 

Жалғыз тіс, екі қолы, қос құлағы,

Бар екен барлығының ынтымағы.

1275.

1276.

1277.

1278.

1279.

1280.

1281.

1282.

200

ЖұМБАҚТАР

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: