№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
137
МҰХАМЕДИЯР Ілияс, 
№40 орта мектебінің 5 сынып оқушысы, 
Шиелі ауданы, Қызылорда облысы, Қазақстан Республикасы 
 
Жетекшісі: ТАРМАНОВА Құралай Наурызбайқызы, 
№40 орта мектебінің мұғалімі, Шиелі ауданы, 
Қызылорда облысы, Қазақстан Республикасы 
 
ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ОЮ-ӨРНЕГІНДЕГІ «АҚҚУ» ӨРНЕГІНІҢ 
ҚОЛДАНЫЛУЫ 
 
Өнерді таудың бұлағынан, 
Қойдың құлағынан, 
Апамның киізінен, 
Қошқардың мүйізінен үйрендім. 
Ə. Қастеев 
Қазақ халқының сəндік қолданбалы өнерінің көп ғасырлық тарихы бар. Халық 
қолөнерінің бай мұралары бүгінгі күннің алтын қорына айналып отыр. «Қол өнер – 
мол  өнер»,  -  дейді  халық.  Халықтың  қолөнер  бұйымдарын  өрнектеу  үшін  де  сызу 
мен бейнелеу өнерінің маңызы зор. Əрбір бұйымдар мен заттардың ұнасымдылығы, 
дəлдігі жəне жарасымдылығы аса əсерлі. 
Қай халықтың болса да тұрмыс-тіршілігіне, əдет-ғұрпына əдемі бұйымдар мен 
заттарды  дүниеге  əкелген  –  бұл  қолөнер.  Солардың  ішінде  біздің  қазақ  халқының 
қолөнер дамуының ерекшелігі зор. 
Қазақ  ою-өрнегінің  даму  тарихы.  Қазақ  ою-өрнегінің  өзіне  тəн  даму  жолы 
мен  тарихы  бар.  Тарихи-ғылыми  деректерге  жүгінсек,  қазақ  халқының  ою-өрнек 
өнері  ежелгі  замандардан  бастау  алып,  қазақ  жерін  мекен  еткен  көшпелі  тайпалар 
өнерінің ықпал-əсерімен сан ғасырлар бойы қалыптасып, өзіне тəн белгілі бір жүйеге 
келгенін қапысыз таныр едік. Бұған дəлел – қазақтың алғашқы ою-өрнек үлгілерінен 
андронов, сақ, ғұн, үйсін мəдени мұраларын ұшыратқанымызды айтсақ та жеткілікті. 
Қазақ  ою-өрнегі  –  ғасырлар  бойы  дамып  келе  жатқан  өнер  туындысы. 
Халқымыздың  қай  қолөнер  саласын  алсақ  та,  ою-өрнектер  өзіндік  ерекшеліктерін 
сақтай отырып, белгілі бір тəртіппен орналасқанын көреміз. Оюлардың ежелден келе 
жатқан  нұсқаларында  элементтер  құстың,  гүлдің,  жануарлардың  түрін  тұспалдап 
тұратыны белгілі. 
Көне түркілердің түсінігі бойынша, құс – көктің, балық – судың, ағаш – жердің 
белгісі.  Бұйымдарда  жан-жануарлардың  мүйізі,  дене  мүшесі,  тұяғы,  құстың 
тұмсығы,  түлкінің  басы,  бөрінің  құлағы  немесе  иттің  құйрығы  т.б.  жəне 
өсімдіктердің  түрлері  кеңінен  белгіленген.  Ою-өрнек  өнері  –  қазақ  халқының  ауыз 
əдебиеті секілді мəдени шежіре. 
Ою-өрнектің теориясы. Ою-өрнек (латын тілінен аударғанда əсемдеу, сəндеу) 
–  əр  түрлі  заттарды,  архитектуралық  ғимараттарды  əшекейлеуге  арналған  жүйелі 
ырғақпен  қайталанып  отыратын  əр  үйлесімділікке  құрылған  өрнек-нақыштар. 
Ұлттық ою-өрнек өзіне тəн белгілерінің жүйелерін қазақ халқының қалыптасуымен 
əрі  республиканың  қазіргі  аумағын  мекендеген  Азияның  басқа  да  халықтары 
мəдениетімен  тығыз  байланыста  дамыды.  Бұл  ортағасырлық  архитектуралық 
ғимараттардағы  көгеріс  жəне  геометриялық  ою-орнектерден  (Айша-бибі,  Ахмет 
Ясауи кесенесі) айқын көрінеді. Қоңыр ою-өрнектің дəстүрлі тоқыма өнері үлгісінде, 
кестеде, ағаш, мүйіз, сүйек, металл мен теріге өрнек салу мейлінше жетілдіре түсті. 

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
138
Ою-өрнек  ісі  тым  ерте  заманнан  бастап-ақ  қазақ  қолөнерінің  барлық  түріне 
бірдей  ортақ  əсемдеп  əшекейлеудің  негізі  болып  келді.  Қолөнер  шеберлерін, 
суретшілер мен сəнгерлерді ұлттық рұхта тəрбиеленуде ою-өрнектің атқаратын рөлі 
өте  зор.  Сұңғат  жəне  бейнелеу  өнерінде,  сондай-ақ  қолөнер  шеберлері  жасаған 
бұйымдарда ұлттық нақыш анықталып тұруы қажет. Сол ұлттық нақышты айқындап 
бейнелейтін  өнер  түрі  –  қазақтың  ою-өрнегі.  Қазақ  халқының  ою-өрнек  өнері 
байырғы  ұлттық  өнерлердің  ішіндегі  ең  ежелгісі,  əрі  кең  таралған  саласы.  Бұл 
ұлтымыздың  мəдени  дамуының  шежіресі,  адам  жанына  лəззат  сыйлайтын 
эстетикалық мəні зор өнер. 
Бүгінгі  таңда  қазақтың  230-дай  оюының  ежелден  келе  жатқан  атаулары  бар. 
Қолөнер шеберлері ертеден ою-өрнек атауларын екі топқа бөліп қарастырған. І топқа 
ою-өрнектердің  тікелей  өзіне,  түріне  қатысты  негізгі  атаулар,  ІІ  топқа  жалпы  ою-
өрнек  қолданылатын  бұйымдардың  атаулары  жатады.  Ою-өрнекті  теориялық 
жағынан  негіздеу  –  этнолингвистикалық  атаулары  лексика-симантикалық  топтарға 
бөлуге  қатысты  нақты  қорытындылар  жасауға  мүмкіндік  береді.  Ою-өрнек  тарихы 
халық тарихымен жасалып келе жатқан төл мұрамыз екені белгілі. 
Бүгінгі  таңда  ою-өрнектің  тəжірибелік  маңызы  артып  отыр.  «Ою»,  «өрнек» 
сөздері бір мағынаны білдіреді. Бедері түсірілген үлгіні ойып, кесіп, қиып немесе екі 
затты оя кесіп, қиюластыру «Ою» деп аталады. Ал киім-кешекке, түскиізге жəне т.б. 
қолөнер бұйымдарына кестелеп бейнеленетін бедер, сол сияқты тоқылатын алашаға, 
басқұрға  жəне  қоржынға  түсірілетін  түрі.  Геометриялық  бедерлерді  «Өрнек»  дейді. 
Өрнекті тасқа, ағашқа күйдіріп, қашап, бояп түсіруге болады. 
Қазақ  ою-өрнегін  көне  тəсілмен  жасау  кезінде  шеберлер  оның  дəлме-дəлдігін 
сақтамай-ақ, көзбен мөлшерлеп қиып, ою-өрнектің тең пропорциясын жасай білген. 
Мұны  бізге  мұра  болып  қалған  көне  ескерткіштерден  айқын  көруге  болады. 
Оюлардың өзіндік көркемдік мəні жəне сюжеті болады, дегенмен, өрнектегі барлық 
элементтер  ырғаққа  бағынады.  Ою-өрнек  элементтерінде  формальді  түрде 
бейнеленетін  элемент  жоқ,  олардың  барлығының  мазмұны  бар.  Ою-өрнек  өнері 
мүсін  немесе  сұңғат  сияқты  өз  бетімен  өмір  сүре  алмайды,  əрқашан  қосалқы  рөл 
атқарады. 
Ою-өрнегінің атаулары. Ою-өрнектің көне атаулары – халықтың тарихы мен 
мəдениетінен,  ұлттық  ерекшелігінен,  ертедегі  дүниетанымынан  мол  мағлұмат 
беретін  құндылық.  Олар  –  халықтың  өткен  тарихы,  рухани,  мəдени-материалдық 
өмірінің  айнасы.  Қазақтың  «ою»  жəне  «өрнек»  деген  сөзі  бірігіп  келіп,  латынша 
«орнамент»  деген  ұғымды  білдіреді.  Бұл  сөз  көп  халықтың  тіліне  сіңген  термин, 
мағынасы – сəндеу, əсемдеу. 
Қазақ  ою-өрнегі  əлі  түбегейлі,  жан-жақты  толық  зерттеле  қойған  жоқ, 
дегенмен,  бұл  өнер  саласын  белгілі  бір  жүйеге  келтіруде  этнограф,  өнертанушы 
Садық  Қасимов  пен  архитектор-ғалым  Тілеутай  Бəсенов  ою  туралы  біраз  деректер 
қалдырды. 
Бүгінгі  таңда  халқымыздың  мəдени  өзекті  бір  саласы  –  ою-өрнек  өнері  қайта 
дамып,  бай  мазмұнға  ие  болып,  жаңа  түр  тауып,  саналы  өміріміздің  кəдесіне 
жарауда.  Қазақ  жəне  қырғыз  қолөнерінде  аса  бір  айрықша  көзге  түсетіндей 
айырмашылық жоқ, бұл екі халықтың түп тамырының бір екенің дəлелдейді. 
Этнограф  Садық  Қасимов  пен  сəулетші  Төлеутай  Бəсеновтың  ою-өрнектері 
туралы  жазылған  ғылыми  еңбектері  бұл  өнер  түрін  өз  тарихы,  даму  жолы, 
заңдылықтары бар тұтас сала ретінде танытты. Осы салаға бүгінгі таңда үлкен үлес 
қосып  жүрген  білікті  шебер,  суретші  Сапар  Төленбаев  шебердің  оюлары  ұлттық 
нақышты сақтай отырып, ғарыштық, зооморфтық, жаңа өсімдік мəнерінде қиылған. 

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
139
Қазақ  ою-өрнегінің  арқауы  болған  «мүйіз»  оюы  заманымызға  сай  түрленіп, 
жаңа  ұғымда,  жаңа  мазмұнда  қолдануда.  Демек,  ою-өрнек  көнермейді,  ол  заман 
ағымынына  қарай  өз  дəуіріне  сай  өзгеріп,  жаңарып,  жаңа  туынды  ретінде  өмір 
сүреді.  Ол  сонау  ғасырлыр  қайнауымен  жеткен  жай  таңба  белгі  емес,  бұл 
халқымыздың  оюмен  жазылған  шежіре  тарихы.  Ою-өрнек  –  халқымыздың 
қолтаңбасы, ол өшуге, жоғалуға жатпайды. 
Ою-өрнекте көңіл-күй мен сезім тереңдігі болады. Қазақ дəстүрлі мəдениетінде 
жастарға  өзінің  тұрмыс  жағдайын,  ақыл-парасатын,  əдептілік,  адамгершілік, 
мейірімділік,  тəлім-тəрбие  ұғымдарын  кілемшедегі  ою-өрнек  нақыштардың 
мағыналық ерекшеліктерімен жеткізіп отырған. 
«Мүйіз»  –  қазақ  оюының  ең  көне  мəнері.  Ою-өрнектің  бұл  элементі  мүйізді 
мегзеуден  шыққан.  «Мүйіз»  ою-өрнегі  кейде  ұсақ,  кейде  ірі  болып  келеді.  Ұсақ 
түрлері  ағаш,  сүйек,  мүйіз  сияқты  нəзік  қолөнер  саласында  қолданады.  Ірі  түрлері 
сырмақ, текемет, алаша, кілем, сəулет өнерінде сан түрлі мəнерде қолданады. Мүйіз 
элементтері  «аймүйіз»,  «қосмүйіз»,  «сыңармүйіз»,  «сынықмүйіз»,  «қырықмүйіз», 
«маралмүйіз»,  «өркешмүйіз»,  «қошқармүйіз» т.б. түрлерге бөлінеді.  «Мүйіз» өрнегі 
үй  жиһаздарында  (кілем,  сырмақ,  текемет,  алаша,  көрпе,  түскиіз,  шымши)  мен 
түрмыстық заттарда (саба, шанаш, күбі, ожау, жүкаяқ, торсық, сандық т.б.), сондай-
ақ қару-жарақтарда (қынап, оқшантай, садақ), киім-кешек, ат əбзелдерінде (ертоқым, 
айыл), жалпы бұл элементтің қолданбайтын жері жоқ десе де болады. 
«Қосмүйіз» ою-өрнегі  қойдың,  ешкінің,  сиырдың  екі  мүйізін  ғана  бейнелейді 
жəне  кейде  «ырғақ»,  кейде  «ілмек»  деп  аталатын  оюларды  «қосмүйіз»  дейді.  Үй 
жиһаздары  мен  тұрмыстық  заттарды,  киім-кешек,  қару-жарақтарды  безендіру  үшін 
пайдаланатын  қой,  ешкі,  сиыр,  бұғы,  марал  сияқты  жануарлардың  қос  мүйізін 
бейнелейтін  ою-өрнек.  Қазіргі  кезде  «қосмүйіз»  ою-өрнегін  сəукелеге,  айыр 
қалпақтың төбесіне, шетіне, камзолдың алдыңғы жағына, етіктің қонышына салады. 
«Тоғызтөбе» ою-өрнегі  ең  көне  оюлардың  бірі  болып  саналады.  Бұл  өрнек 
қимақтар  мен  қарлұқтардың  қолөнерінде  сақталған  жəне  кезінде  «тоғызтөбе»  ою-
өрнегі Айша-бибі күмбезінің кірпіштерін өрнектеу үшін қолданған. Ал қазіргі кезде 
қазақ, қырғыз, түрікмен, қарақалпақ қолөнерінде кездеседі. 
«Арқармүйіз» деп  аталатын  ою-өрнек  қойдың  мүйізін  бейнелейтін  оюдың 
түрі. Бұл элемент «қошқармүйізге» өте ұқсас, бірақ, оған қарағанда шиыршықтанып, 
тармағы одан көбірек болып келеді. Кілем, тұскиіз, сырмақ, кесте, киім-кешек пен үй 
жиһаздарында кездеседі. 
«Сыңармүйіз» – «қосмүйіз», «қошқармүйіз» деп аталатын оюдың тек бір жақ 
сыңарын ғана бейнелейтін өрнек түрі. Шебер орналастырылған «сыңармүйіз» өрнек 
композициясында  дараланып  тұрмай,  жымдасып  келеді,  үй-жиһаздары  мен 
тұрмыстық  заттарға,  сондай-ақ  киім-кешек,  қару-жарақ  т.б.  бетіне  салынатын  ою-
өрнектің  бəрінде  кездеседі  жəне  текемет,  сырмақты  əшекейлейтін,  жиегіне 
жүргізілетін өрнектің бір түрі. 
«Қошқармүйіз» ою-өрнегі  қойдың  төбесі  мен  екі  жаққа  иіріле  түскен  мүйіз 
бейнесінде  келіп,  оның  қолтық  тұсынан  қойдың  құлағын  долбарлайтын  тағы  бір 
шолақ  мүйіз  тəрізді  екі  буын  шығып  тұрады.  Одан  байқаған  адамға  қошқардың 
тұмсық бейнесі аңғарылады. Текемет, сырмақ, басқұр, алаша, кілем, былғары, сүйек, 
ағаш,  зергерлік  бұйымдардың  барлық  түрлерінде  кездеседі.  Киізден  жасалған 
бұйымдарда бұл ою түсті шүберектермен ойылып, құрақ, яғни аппликациялық өрнек 
түрінде де тігіледі. 
«Қырықмүйіз»  ою-өрнегі  –  біріне-бірі  жалғаса,  тармақтала  қосылған,  көп 
мүйізден құралған ою-өрнектің бір түрі. Ол көбінесе дөңгелек не төртбұрыш ішінде 
бейнеленеді, кейде бұтақтың ағашы тəрізді тармақталып, жайылып бейнеленеді. Бір-

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
140
бірімен  қосылған  бірнеше  тармақты  көп  мүйізді  оюлардан  құралады.  Тұскиіз,  тон, 
кежім, сырмақ, текемет, архитектура сəулет өнерінде молырақ кездеседі. 
«Сынықмүйіз» морт сынған тік төртбұрыш жасап, төрт рет ішке қарай иіледі. 
Бұл  ою-өрнек  кілемдерді,  шилерді,  басқұр  мен  алашаларды,  сондай-ақ  əртүрлі 
қалталарды безендіру үшін пайдаланылады, ал сырт көрінісі малдың сынған мүйізіне 
ұқсайды. 
«Төртқұлақ»  ою-өрнегінің  төрт  тармағы  зооморфты  немесе  көгеніс 
оюларынан  құралған,  ортасы  крест  бейнесін  жасайды.  Төрт  тармақтан  дөңгелек, 
«төртбұрыш», «төртжапырақ» құрайтын ою-өрнектер жасалады. Бұл оюлар, кебеже, 
жүк-аяқ,  аяққап,  батырлардың  шапанының  жауырынына,  қалқанға,  шалбардың  тізе 
тұсына, дөдегенің ортасына немесе шет бұрыштарына салынады. 
«Үшқұлақ»,  «Үшжапырақ» ою-өрнектері  барлық  қолөнерге  тəн  үш  мүйізді, 
үш жапырақты, үш тармақты болып бейнеленеді. Х-Х1 ғасырда Тараз қаласындағы 
моншаның  қабырғалары  үш  жапырақты  ою-өрнекпен  бейнеленген.  «Түйемойын» 
ою-өрнегі  түйенің  мойнына  ұқсап  иіле  көтеріліп  барып  тармақталатын  мүйіз  оюы. 
Мұндай  өрнек  мəнері  көбінесе  күрделі  бір  мүйіз  оюларымен  тұтас  келеді  де, 
«түйемойын»  өрнегі  сол  топта  өз  алдына  оқшауланып,  өзге  денелерден  озып 
тұратын түйенің ұзын мойнына ұқсайды. 
«Өркеш»  ою-өрнегі  түйенің  қос  өркешін  бейнелейді.  Сырмақ,  текемет, 
түскиіздерге  салынатын  ою-өрнек  композициясында  көбірек  кездесетін  элемент. 
Қазақ оюында мал мен аңның қос мүйізін, түйенің қос өркешін, биенің қос емшегін 
бейнелеу  тек  симметриялық  тепе-теңдік  үшін  ғана  емес,  сонымен  қатар  береке-
бірліктің, көбеюдің символын білдіреді. 
«Айыр» ою-өрнегі  «ашатұяқ»,  «айыртұяқ» өрнегі, кейде  «айыр»  өрнегі деп те 
аталады. Пішен ашалайтын айыр құралға ұқсас болып келеді. 
«Ботакөз» ою-өрнегі  əшекейлі  композицияның  ортасына  салынатын  немесе 
бірнеше  қайталанып  келіп,  шетін  көмкеретін  жиектеме  түзейтін  ою.  Сырт  пішіні 
ботаның  көзіндей  дөңгеленген  ромбқа  ұқсайтын  геометриялық  ою-өрнек.  Бұл 
орамалдың шетін көмкеретін жиектеме түзейді. 
«Қаңқа»  ою-өрнегі  тоқыма  бұйымдарында  қолданылады.  Малдың  құрап 
қалған  сүйегін  тұспалдайды.  Алаша,  басқұр  бау  т.б.  тоқыма  бұйымдар  негізінде 
өрнек ретінде салынды. 
«Қаpтa» ою-өрнегі  төрт  түлік  малдың  дене  мүшелеріне  еліктеуден  шыққан, 
жəне  сол  мүшелердің  атымен  аталып  кеткен.  Бұл  өрнек  түрі  ағаш  оюда,  зергерлік 
бұйымдарда, кесте тігуде кездеседі. «Қарта» өрнегі жүрекке ұқсаңқырап келеді. 
«Қабырға» бұл өрнекте қарама-қайшы түстер қатар алынады. Ақ немесе сары 
фонда  қара  өрнек  жүргізіледі.  Бұл  өрнек  ағаш  бетіне  бедер  түсіруде,  кесте  тігуде 
кездеседі жəне басқұрға да осы өрнектер жиі бейнеленеді. 
«Омыртқа»  ою-өрнегін  кестелерден,  өрме  шилерден,  сүйек  пен  ағаштан 
жасалған бұйымдардан жиі көреміз. Бұл өрнек түрі омыртқаның түрін тұспалдайды, 
ол  əртүрлі  үйлесімде  түрленіп,  ою  композициясының  ортасына  жəне  жиегінде 
қолданады. 
«Қайнар» ою-өрнегі малды өлкеде өмірге келген, оюдың түстері салқын түстер 
гаммасынан құралады. Бұл ою-өрнек жайылымдар мен суаттардан тапшылық көрген 
елде  пайда  болған  өрнек  мал  таңбасына  ұқсайды  немесе  судың  бір  тамшысын 
тұспалдайды. 
«Қошқармүйіз»  ою-өрнегі  –  байлық  пен  молшылықтың  нышаны. 
Қошқармүйіз онымен қатар əр заттың көлемі, сəнділік пайдалану деңгейіне қарай əр 
алуан  жапырақ  тектес  бітпес  оюлар  салынады.  Бұл  өрнектер  «иірім»,  «шиыршық», 

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
141
«түйетабан», «құсмұрын» т.б. аттармен аталған. «Аққу қанаты», «жауқазын», «гүл», 
«жұлдызгүл» – бұл өрнектер «күнің ашық болсын» деген ізгі ниетпен салынған. 
«Аққу  қанаты»  өрнегі  бақыттың,  сұлулықтың,  тазалықтың,  ұлылық  пен 
адалдықтың мағыналық белгісінде өрнектелген. 
Сонымен қазақ халқының табиғат, кеңісітік жайындағы дүниетанымы ертеден-
ақ  оның  сырт  пішінін  кілем  бетінде  өрнектеу  арқылы  көрініс  тапқан.  Ал  «Аққу» 
өрнектері  қыз  баланың  жас  нəрестелердің  киімдерінеде  өрнектелген.  Осы  орайда, 
мен өзімнің «Аққу» бейнесіне құрылған композициялар тобын ұсынғым келеді. 
   
     
     
    
     
 
Спираль          Жалын            Толқын            Қос аққу            Өрнек            Қанат қақты 
Ою-өрнектердің  маңызы.  Ұлттық  ою-өрнектедің  қазіргі  заман  талабына  сай 
қолдану  мен  оларды  күннен-күнге  одан  əрі  дамып,  ерекшеленіп,  əртүрлі  салаларда 
қолдану тəсілдері мен оларды тарихын зерттеу аса қажет. 
Қазақ  ою-өрнектерінің  мағынасы  мен  тəрбиелік  мəні.  Бұрын  белгілі  бір 
ұғымды, түсінікті білдіретін ою-өрнек таңбалары бертін келе жатқан сəндік, салтанат 
белгілеріне айналды. Əйтсе де, кейбір ою-өрнек үлгілерінің бастапқы мағына ұғымы 
сақталып қалған. Мəселен, «қошқармүйіз» оюы молшылықтың белгісі ретінде əлі де 
қолданылады.  «Өнер  көзі  –  халықта»  дегендей,  өнер  түрлері  елде  мол,  халықпен 
бірге жасап келеді жəне жасай береді. 
Қорыта  айтқанда,  ою-өрнек  –  дəлдік,  есеп,  теңдік,  теңеу,  үйлесім,  жарасым, 
сəндік, көркемдік, сəйкестік, тазалық, нəзіктік, сүйкімділік, парасаттылық, жылылық, 
сұлулық,  ойлылық,  ақылдылық,  зеректік,  шуақты  шақ, арайлы  кезең,  жарқын  əлем, 
көңілге  шабыт,  шаттық  ұялатады,  шабыт  береді,  ептілікке,  іскерлікке,  шеберлікке, 
икемділікке, дəлдікке баулиды. Өнерге деген махаббат, сұлулыққа деген ғашықтық, 
құштарлық  жинағы.  Ою  ойған  адамның  жүрегі  жылы,  жаны  нəзік  болады.  Бұл 
мыңдаған  жылдар  бойы  қалыптасқан  ұлттық  қоңыр  ою-өрнектерімізді,  қазіргі 
жаһандық заманда аман сақтап, бойымызға ұялата білу – біздің парызымыз. 
 
Əдебиеттер 
1 Төленбаев С., Өмірбекова М. Ою-өрнектердің жасалу жолдары. 
2 Өмірбекова М.Ш. Энциклопедия. Қазақтың ою-өрнектері. – Алматы, 2003. 
3 Парасат. – №1. – 1999. 
4 Ұлағат. – №1. – 1999. 
5 Қазақстан əйелдері. – №1. – 1994. – 32-33 б. 
6 Қазақ тарихы. – №4. – 2004. 
7 Бастауыш мектеп. – №4. – 2002. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
142
НУГМАНОВ Руслан Тимурович, 
ученик 9 «Б» класса частной школы «Сымбат», 
город Актобе, Актобинская область, Республика Казахстан 
 
Руководитель: ДЕРБИСАЛИНА Зина Куанышовна, 
учитель русского языка и литературы частной школы «Сымбат», 
город Актобе, Актобинская область, Республика Казахстан 
 
СЛИЯНИЕ КОМИЧЕСКОГО И ТРАГИЧЕСКОГО В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ 
СЕРГЕЯ ДОВЛАТОВА 
 
Читая книги Сергея Довлатова, 
удивляешься, до чего же стремительным, 
непредсказуемым и увлекательным 
может выглядеть на бумаге повседневное бытие. 
В. Уфлянд 
Аннотация 
Работа посвящена одному из аспектов в творчестве Сергея Довлатова: слияние 
комического и трагического на страницах произведений. Данная работа может быть 
использована  на  уроках  литературы  и  внеклассных  занятиях,  как  учителем,  так  и 
учащимися. 
 
Слово о Довлатове. 3 сентября 2013 года Сергею Довлатову исполнилось бы 
70  лет.  Но  для  всех  поклонников  его  писательского  таланта  он  так  навсегда  и 
останется  сильным,  красивым,  49-летним.  Даже  в  этом  факте  биографии  писателя 
сочетается радостное и печальное. 
Кто  же  он?  Какой  же  он?  Человек,  мужчина,  писатель,  жизненное  кредо 
которого  заключено  в  словах:  «Единственная  честная  дорога  –  это  путь  ошибок, 
разочарований и надежд. Жизнь есть выявление собственным опытом границ добра 
и зла. Других путей не существует». 
Его  повести,  рассказы,  записные  книжки  переведены  на множество  языков, 
экранизированы, изучаются в школе и вузах. Удивительно смешная и одновременно 
пронзительно-печальная  проза  Довлатова  давно  стала  классикой  и,  как  это  часто 
бывает,  разошлась  по  читающему  свету  в  виде  метких,  а  подчас  парадоксальных 
афоризмов.  За  двенадцать  лет  жизни  в  эмиграции  он  издал  в  общей  сложности 
двенадцать книг, которые вышли в США и Европе. Довлатов стал лауреатом премии 
американского  пен-клуба.  В  1990  году  он  вошел  в  число  двадцати  наиболее 
престижных авторов США. 
Сам  писатель  говорил,  что  его  задача  скромна  –  рассказать  о  том,  как  живут 
люди.  Почему  же  прозаик,  который  так  скромно  определял  свое  назначение,  стал 
одним  из  самых  читаемых  современных  русских  писателей?  Почему  его  теперь 
переводят  на  все  языки  мира?  Почему  в  Японии,  например,  по  нему  изучают 
современный русский язык? 
Как  уже  было  сказано,  одним  из  наиболее  ярких  признаков  довлатовского 
творчества является юмор. Что значил юмор для Довлатова? В какой степени умение 
во  всем  видеть  комическое  влияло  на  мировоззрение  писателя?  Наконец,  что 
Довлатов  добавил  к  юмористическим  традициям,  существовавшим  в  русской 
литературе? 
Почему творчество этого в чем-то противоречивого писателя стало темой моей 
работы? Казалось бы, для человека моего возраста рановато читать прозу, где есть и 

№№7-9(73-75), шілде-қыркүйек, июль-сентябрь, July-September, 2013      ISSN 2307-017X 
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research 
___________________________________________________________________ 
 
 
143
ненормативная лексика, и пороки человеческие представлены во всем цвете. Но, во-
первых, я доверяю читательскому вкусу моего учителя и моих родителей, а именно 
они, зная меня как перфекциониста, посоветовали мне прочитать сборник рассказов 
писателя,  который  теперь  стал  и  моим  любимым  писателем.  А  во-вторых,  каждый 
человек  видит  и  слышит  то,  что  хочет  видеть  и  слышать.  Я  вижу  блестящий  слог, 
искрометный юмор и огромную боль человеческой души. И еще я теперь знаю, что 
человек может и должен ошибаться. Главное – уметь исправлять эти ошибки. 
Поскольку  я  только  в  начале  изучения  творчества  любимого  писателя,  цель 

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: