Монография Астана, 2010. 250 бет

 
18 
сәйкес  ғылым  мен  тәжірибенің  теориялық  негіздерін,  заңдылықтарын, 
түсініктері  мен  зерттеу  әдістерін,  негізгі  іс-әрекет  түрлерін,  жеке  тұлғаның 
дамуын, танымдық қызығушылығын арттыруды қамтамасыз етеді. 
2.  Білім  мазмұнының  ғылым  мен  тәжірибедегі  мәнділігі.  Мұнда  оқу 
бағдарламалары  бойынша  білім  мазмұнының  әмбебаптық  және  ақпараттық 
элементтері  қарастырылып,  теорияның  мәнін  ашу  үшін  ғылымның 
заңдылықтары, әдістері оның тәжірибеде қолданылуы қарастырылады. 
3.  Білім  мазмұнының  күрделігі  балалардың  жас  ерекшелігіне  қарай  оқу 
мүмкіндіктеріне  сәйкестігі.  Бұл  критеридің  сәйкестігі  арнайы  жүргізілетін 
бақылау (срездері), емтихан нәтижелерін талдау, оқу материалдарын меңгеруге 
байланысты болуы. 
4.  Білім  мазмұнының  көлемінің  пәнді  оқып  үйренуге  кететін  уақытқа 
сәйкестігі. Аталған критери бойынша лабораториялық эксперимент барысында 
оқу материалын  меңгерудің оған кеткен уақытқа сәйкестігі.  
5.  Қазіргі  мектепке  дейінгі  ұйымдардың    оқу-әдістемелік  және  материалдық 
базасының  білім  мазмұнына  сәйкестігі.  Қажетті  құрал  -  жабдықтар  мен 
әдістемелік еңбектердің жеткілікті деңгейде қамтамасыз етілуі. 
    Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында білім сапасын арттыру жолдарын 
қарастырған ғалым О.А.Сафонова: Мұнда пән аралық байланысты: кибернетика, 
синергетика,  ситуациялық  және  кешенділік  тұрғыда  пайдаланған.  Мектепке 
дейінгі білім беру сапасын арттыруды басқару обьектісі ретіндегі кіріктірілген 
моделін  жасаған.  Мектепке  дейінгі  ұйымдарды  басқару  сапасын  арттырудың 
тиімді  жолдарын  теориялық  тұрғыдан  негіздеген.  Сондай-ақ,  білім  мазмұнын 
қамтамасыз  ететін  ұйым  ретінде  жаңа  білім  мазмұнымен  және  оның  негізгі  
принциптерін  айқындаған.  Осы  принциптерді  басшылыққа  ала  отырып,  білім 
мазмұны  заман  ағымына,  қоғам  дамуына  сәйкес  үнемі  өзгеріс  үстінде  болып, 
жаңартылып отыруы заңды құбылыс. Бұл өзгерістерге сәйкес мектепке дейінгі 
білім  мазмұнын  жаңартуға  ықпал  ететіп,  педагогикалық  ұжым  тарапынан 
өзгеріс жасауға болатын төмендегідей ішкі, маңызды факторларды атап айтуға 
болады: 
-  балаларға арналған арнайы дамытушы ортаның жабдықталуы және    
оңтайлы мүмкіндіктердің жасалуы, білім беруде жеке тұлғаның    
қажеттіліктерінің ескерілуі; 
-  білім  берудің  жалпы  адамзаттық  құндылықтары  мен  гуманитарлық 
бағыттарының тереңдетілуі; 
-  оның әмбебаптылығы, қоғамдағы білім берудің интеграциялануы; 
-  нарықтық экономиканың дамуы; 
-  әлеуметтік қажеттіліктің көбеюі; 
-  білім берудің азаматтық қызметінің рөлінің көтерілуі; 
-  жеке тұлғаның кәсіби шеберлігіне қойылатын талаптың жоғарылығы; 
- білім беру мазмұны мен оны меңгеру тәсілдері; 
     - педагогтің балалармен өзара әрекеттерінің типтері; 
     - мектеп жасына дейінгі балалардың өмірі мен әрекеттерін ұйымдастыруы; 
     - мамандармен қамтамасыз ету және материалдық базаны жабдықтау, оқу-     
       әдістемелік, қаржылық қорларды нығайтуы; 

 
19 
- білім беру үдерісінің санитарлық-гигиеналық шарттары мен дәрігерлік-  
  сауықтыру бағыттары; 
- білім беру үдерісіне психологиялық қолдау көрсетілуі; 
- педагогтар мен жетекшілердің кәсіби құзыреттілігі; 
- педагогикалық ұжымның әлеуметтік институттармен өзара әрекеттері; 
-  балаларды  тәрбиелеу,  оқыту  мен  дамыту  мәселесінде  мектепке  дейінгі 
ұйымдар мен отбасының бірлескен әрекеттері; 
- мектепке дейінгі ұйымдарды инновациялық басқарудың ұйымдастыруы; 
    Мектепке  дейінгі  білім  мазмұнын  жаңарту  –  негізінен  білім  мазмұнының 
мәнін ашу және оны дұрыс таңдай білу, бiлiм мазмұнын жүйелеу, білім сапасын 
арттырумен және оны қалыптастыруда дәстүрлі әдіс- тәсілдердің орнына жаңа 
педагогикалық  технологияларды  пайдалана  білумен  де  тығыз  байланысты. 
Мұнда Ресейлік ғалымдар: В.В.Рубцов, А.Г.Асмолов, «балалар көп нәрсені тек 
қана  үлкендерден  ғана  емес,  бір-бірімен  қарым-қатынас  арқылы  да  үйренеді» 
десе,  А.П.Усова,  Н.Н.Поддьякова,  А.Н.Поддьяков,  «балалар  әр  түрлі  обьектіні 
өздігінен  зерттеп,  қарап  көру  барысында,  тәжірибелік  іс-әрекетте  жан-жақты 
дамиды»-деп дәлелдейді.  
    Мектепке  дейінгі  білім  беру  ұйымдарындағы  педагогикалық  үдерісті 
зерттеуші  ғалым  Н.Ю.Вознюк:  білім  мазмұнын  жаңарту  мәселесіне  жүйелі 
талдау жасаған. Мектепке дейінгі ұйымдардағы педагогикалық үдерістің мәнін 
ашып, ұйымды басқарудың тиімді жолдарын ашып көрсеткен.  
    Г.П.Щедровский.  «білім  берудің  мазмұнын  жаңарту  оқу  пәндерінің 
аясындағы  өзгертумен  шектелмеуі  қажет,  ол  бүкіл  адам  білімдері  жүйесінің  
мазмұны мен ұйымдастыру формаларын қамту қажет» деген ойды айтады.  
    Г.И.Ильин:  «оқу  көздерінің  жаңа  көздері  пайда  болуда:  пресса,  радио,  көп 
арналы теледидар, аудио–бейнетаспалар, интернет. Сол себепті  педагогикалық 
үдерісті  әлеуметтік,  әдістемелік  тұрғыдан  кең  көлемді  қарастыруымыз  керек» 
деп есептейді.  
    Р.Р.Витчинкина:  Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  баланың  жеке  тұлға  ретінде 
дамуын  теориялық  тұрғыдан  негіздеп,  мектепке  дейінгі  жастағы  бала 
дамуының моделін жасаған, осы жастағы даму  өлшемдері мен көрсеткіштерін 
анықтап,  оны  жүзеге  асырудың  әдіс–тәсілдерін  нақтылап,  белгілеп  берген. 
Мектепке  дейінгі  ұйымдардағы  педагог  тәрбиешілер  баланың  жеке  басының 
сапаларын дамытуға арналған бағдарлама ұсынған.  
    С.В.Жундрикова,  М.Х.Мизова,  И.Б.Бичева,  Е.А.Аникудимова  т.б.  мектепке 
дейінгі  тәрбие  мамандарын  дайындаудың  мазмұны  мен  тиімді  әдіс-тәсілдерін, 
формалары мен құралдарын айқындап, оның мектепке дейінгі тәрбие жүйесіне 
тигізетін  ықпалын  өз  зерттеулерінде  дәйекті  дәлелдеген.  Болашақ  мектепке 
дейінгі  ұйымдар  педагогтарының  кәсіби  тұлғалық  дамуының  сабақтастығы 
және  Мектепке  дейінгі  ұйымдар  мен  бастауыш  сыныптардағы  білім  мазмұны 
сабақтастығы мәселелері жан-жақты қарастырылған.  
    Қырғыз  қыздарынан  алғашқы  шыққан  педагогика  ғылымдарының  докторы, 
ғалым ұстаз М.Р.Рахимованың еңбектерінің көбі жас балаларға, яғни мектепке 
дейінгі жасқа арналып, тәрбие жұмыстарында басшылыққа алынуымен құнды. 
Атап  айьқанда:  «Балаларды  ерте  еңбекке  тәрбиелеу»,  «Балабақшада  балаларға 

 
20 
оқитын  кітап»,  «Қырғыз  жазушыларының  балабақшаларға  жазған  еңбектері» 
т.б 
зерттеулерімен 
қоса 
мұғалім 
дайындаудағы 
проблемалар 
мен 
педагогиканың  тарихына  байланысты  мәселелерді  қарастырғандығы  атап 
көрсетілген. Бұл еңбектерден біздің зерттеуімізге байланысты қырғыз еліндегі 
мектепке  дейінгі  тәрбиеде  білім  мазмұнын  айқындаудағы  оқу  әдістемелік 
құралдарды тәжірибеде пайдалану мүмкіндіктерінің кең екендігін байқаймыз.   
    Жалпы  орта  білім  беру  мазмұнын  жан-жақты  зерттеген  отандық  ғалым 
М.Ж.Жадринаның  ебектерінде  білім  берудің  мәні мен маңызын  ашып  көрсете 
отырып, ғылыми-әдістемелік, дидактикалық тұғыдан негіздейді. Оқу пәндерінің 
вариативтік  және  инварианттық  бөліктері  негізінде  білім  мазмұнын 
қарастырады. Инварианттық бөлік оқу пәндері мазмұнының негізгі компоненті, 
сол  арқылы  пәнді  оқытудың  мақсаты  жүзеге  асырылады  деп  есептейді.  Ол 
негізгі  ережелер  мен  заңдылықтарды,  теориялар  мен  бөлімдерді  және 
тақырыптарды қамтиды.  
    Мектептегі  білім  мазмұны  қоғамдық  құндылықтың  көрнісі  тұрғысынан 
зерделеген  ғалым  С.Д.Мұқанова:  өзінің  еңбектерінде  шет  елдік  және  отандық 
ғалымдардың  мектептегі  білім  мазмұнына  сәйкес  тұжырымдамалары  мен 
анықтамаларына  талдау  жасай  келіп,  12  жылдық  білім  берудің  жеке  тұлғаға 
бағдарланған  үлгісі,  заманауи  педагогикалық  тұжырымдамасы  дайындалып, 
қоғамдық сұраныстарды, талаптарды қамтамасыз ету жолдарын қарастырды. 
    А.А.Бейсембаеваның  еңбектерінде:  педагогикада  білім  беру  мазмұны  өте 
күрделі көп қырлы түсінікте беріледі. Ғалымның пікірінше, білім беру мазмұны 
дегеніміз–жеке  тұлға  қалыптастырудағы  адам  баласының  іс-әрекет  тәсілдерді 
меңгеруі  мен  жүйелі  білім  алуы,  іскерлік  пен  дағдыны  қалыптастыру,  ақыл-
оймен  сезімді  дамыту,  таным  арқылы  көзқарасын  қалыптастыру–деп 
пайымдайды.  
    Білім мазмұнын анықтауда, жалпыға міндетті білім беруде, оның ғылым мен 
техниканың  және  мәдениеттің  даму  деңгейіне  сай  болуын  қамтамасыз  ету 
мақсатында оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жетілдіру аса қажет болуда. 
Білім мазмұнын іске асыру барысында  аға ұрпақтың жинақталған тәжірибесін 
болашақ  ұрпаққа  меңгерту,  сонымен  қатар  әлеуметтік–мәдени  тұрғыдан 
мазмұнын  дамыту  мақсатында  ғылым  туралы  толық  мәлімет  беру  (білім 
мазмұнының  теориялары,  заңдары,  ұғымдары  т.б)  білім  мазмұнының  ғылыми 
және  практикалық  мәнін  ашу,  білім  алушылардың  жас  және  дара 
ерекшеліктерін ескеру, әртүрлі пәндерді оқытуда берілген  мерзіміне, көлеміне 
қарай  беру,  білім  беру  мазмұнын  әлемдік  тәжірибемен  ұштастыру,  мектепке 
дейінгі  ұйымдардың  оқу-әдістемелік  және  материалдық  базасына  сай  құру 
қажет.  Білім  беру  мазмұнын  жаңартудың  мақсаты  қашанда  қоғамның 
қажеттілігін, жеке тұлғаның сұранысы мен қызығушылығын қанағаттандырып 
отыруы  тиіс.  Осыған  орай,  мектепке  дейінгі  кезеңдегі  білім  мазмұнын 

жүктеу/скачать 2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: