Монография Астана, 2010. 250 бет
жүктеу/скачать 2 Mb. Pdf көрінісі
|
zhumabekova fn mektepke deiingi bilim beru mazmunyn zhanartu
| Жүйелілік тұғырда білім мазмұнының әрбір жеке салалары, бөліктерінің бір-
бірімен өзара тығыз байланыста, логикалық үндестікте сабақтастырыла қарастырылуы, яғни педагогкалық жүйенің төмендегідей компоненттері: білім берудің мақсаты, мазмұны, әдіс-тәсілдері, ұйымдастырудың формалары мен құралдарының өзара байланысының болуы қарастырылды. Жеке тұлғалық тұғырда қазіргі өзгермелі жағдайға бйланысты балалардың білім мазмұнын қабылдауына жағдай жасау, оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыруда баланың жас және дара ерекшелігін ескере отырып, жеке қасиеттерін аша білу, жан-жақты дамуына ықпал ету. Балалардың интеллектуалдық және адамгершілік тұрғыдан еркіндігі, іс-әрекеттің өзара түсіністік пен сыйластыққа құрылуы. Сондай-ақ, педагогикалық үдерісті жүзеге асырудың мақсаты, нәтижеге жетудегі басты өлшемдерінің бірі тиімділігінің жеке тұлғаға бағытталуымен маңызды. ті к Мазмұндық тұғырда білім мазмұнын жаңартудың мәні, төмендегідей компоненттердің өзара байланысының болуы: білім берудің мақсаты, педагогикалық үдерістің субьектісі (тәрбиеші мен тәрбиеленуші), білім мазмұны (жалпы, базалық және кәсіби мәдениеттілік), әдіс-тәсілдері және оны ұйымдастырудың формалары, материалдық базаның (құралдардың) жаңартылуы. Мұнда тәрбиелеу мен білім беруде баланың табиғи қалыпты дамуына, шығармашылық қабілетін қалыптастыруға, өздігінен дербес әрекет етуіне дамытушылық ортаның жабдықталуымен тығыз байланысты болмақ. Құзіреттілік тұғырда білім мазмұнында балаларға пайдалы мәліметтердің берілуі, оны өз тәжірибесінде пайдалана алуы, іс-әрекетінің нәтижесіне жетуге талпынуы. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың негізгі мазмұны білім беру қызметінің нәтижесі ретінде баланың төмендегідей құзіреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған: денсаулық сақтау құзіреттілгі, коммуникативтік - 26 тілдік құзіреттілік, танымдық құзіреттілік, шығармашылық құзіреттілік және әлеуметтік құзіреттілік тұрғысынан қарастырылуымен құнды. Әлеуметтік тұғырда баланың өзін қоршаған ортадағы әлеуметтік қатынастарға түсе алуы, әлеуметтік ортаға бейімделе алуы, яғни, отбасында ата-аналары, туған-туыстарымен, балабақшада құрбыластары, тәрбиеші педагогтар мен басқа да мамандармен бірлескен іс-әрекет нәтижесіне жете білуін қамтамасыз етеді. Іс-әрекеттік тұғырда баланың және тәрбиеші педагогтің өздігінен алдына мақсат қоя отырып іс-әрекетті жоспарлап алуы, ұсынылған тапсырмаларды өнімді, нәтижелі орындауы. Білім мазмұнын меңгертуге ықпал етіп, оны жүзеге асыруға жағдай туғыза білуі. Балабақшадағы ойын, оқу және еңбек іс-әрекеті негізінде білім, білік, дағдыларды қалыптастыру, өзара әркеттестікте болу және қарапайым өмірлік дағдыларды қалыптастыруда бала іс-әрекетінің тиімді ұйымдастырылуы. Іс-әрекетте нәтижеге жетудің жолдарын таңдау, іс-әрекетті арнайы ұйымдастыру, реттеу, бақылау жасау, өзіндік талдау және оның нәтижесінің бағалануы білім мазмұнын жаңартуға ықпал етудің қайнар көзі болып табылады. Аксеологиялық тұғырда білім мазмұнын жаңартудың адамгершілік құндылықтарға негізделуі, баланың бойына жағымды мінез-құлық қалыптастыру, әдептілікке, инабаттылыққа, сыпайылыққа тәрбиелеу, ұжымда өзін еркін сезіне білу, өз орнын білу, қоғамдық орындарда әдептілік сақтау және тәрбиешінің оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыру барысында бала өмірінің құндылығын сезінуі, балаларды сүйе білуі, жалпыадамзаттық құндылықтармен қатар ұлттық құндылықтарды түсіне білуге тәрбиелеуге баса назар аударуға негіз болады. Ақпараттық тұғырда тікелей тәрбиешіге қатысты өздігінен білім жетілдіруде, өзіндік даму траекториясын қамтамасыз ететін ақпараттық сауаттылығын арттыруда, білім мазмұнын жаңартуда, шығармашылық қызметінде, озық іс- тәжірибе насихаттауда ақпарат көздерін пайдалануға мүмкіндік туғызылуы. Ақпараттық құзыреттіліктерді: Сыни тұрғыдан ұсынылған ақпараттар негізінде саналы шешім қабылдауға; Ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға, түрлендіруге және тасымалдауға, соның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың көмегімен аталған жұмыстарды жүзеге асыруға; Өзінің оқу қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпараттарды қолдануға мүмкіндік берілуінің қамтамасыз етілуі. Балабақшада балалардың компьютермен, интерактивті тақталармен жұмыс жасауына, компьютерлік дамытушылық ойындарды ойынауына жағдай жасалуы. Бұл ұсынылған тұғырдың мәнділігі зерттеу мәселесіне сәйкес мәліметтермен танысуға, зерделеуге, жинақтауға, жан-жақты терең талдау жасауға мүмкіндік беретіндігінде. Білім мазмұны қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуының негізгі факторларының бірі ретінде жеке тұлғаға бағытталған болуы керек: тұлғаның өзін-өзі анықтауы, оның өзін-өзі жүзеге асыруын қоғамды дамытуын қамтамасыз ету; Білім беру мазмұны қамтамасыз етуі керек: қоғамның жалпы және кәсіби деңгейін әлемдік деңгейге жеткізу; білім мазмұнын жаңартуда 27 әлемдік білім деңгейі мен білім беру бағдарламалары деңгейінің барабарлығын қалыптастыру; тұлғаны ұлттық және әлемдік мәдениетке кіріктіру; заманауи қоғамға кіріктірілген және осы қоғамды жетілдіруге бағытталған адам мен адамзатты қалыптастыру; Кез-келген деңгейдегі кәсіби білім алушылардың мамандық пен сәйкес біліктілік алуын қамтамасыз етуі керек. Білім беру мазмұны ұлты, этникалық, діни, әлеуметтік шығу тегіне қарамастан адамдар арасындағы өзара түсінушілік пен ынтымақтастыққа ықпал етуі керек, дүниетанымдық тұрғылардың алуан түрлілігін ескеру, білім алушылардың пікірі мен сенімді еркін таңдау құқығын жүзеге асыруға ықпал ету. Білім беру мазмұны нақты білім беру мекемесінде осы мекеменің өзі бекіткен және жүзеге асыратын білім беру бағдарламасымен анықталады. Ойымызды қортындылай келе, бүгінігі таңда өркениетті елдердің қатарына қосылу бағытында білім беру сипаты мен шарттарына сәйкес білім мазмұнын өзгерту мен жаңартуда бірқатар басты тенденциялар анықталды. Олардың біршамасы қазірдің өзінде Қазақстандағы білім беру аясындағы реформаларға байланысты білім мазмұнын жаңартуда өз орнын алуда. Білім берудің «адамды сақтау» қызметі, яғни бірінші кезекте балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын сақтау мен нығайту институты болып қалыптасуы; білім берудің іргелендірілуі, ақпараттандырылуы, экологияландырылуы және білім беру ортасының рөлі арттырылуы қажет деп тұжырым жасаймыз. Қазақстан Республикасында білім мазмұнын ізгілендіру тенденцияларын айқындай отырып, соңғы жылдардағы мектепке дейінгі ұйымдардағы білім мазмұнын жүзеге асыру барысына байланысты ғылыми зерттеулерге талдау жасай келе, білім беру құрылымы және мазмұны жаңаша бағыт ала бастағанадығы байқалады. Бұл мәселенің түйінін келесі тармақшада әлемдік білім беру мен Қазақстандағы мектепке дейінгі білім мазмұнының дамуы мен қалыптасуын салыстыра қарастыратын боламыз. Әдіснама ұғымының негізгі мәні туралы мәліметтер бұрыннан ғылыми зерттеу жұмыстарында жетекші орын иеленіп, бүгінгі күнге дейін барлық ғылым саласындағы, соның ішінде педагогикалық зерттеулердегі негізгі маңыздылығын ескеріп, біздің зерттеуіміздің әдіснамалық тұрғыларының мазмұнын аша түсуді жөн көрдік. Ғылыми зерттеу жұмыстарында жетекші орын иеленіп, бүгінгі күнге дейін барлық ғылым саласындағы, соның ішінде педагогикалық зерттеулердегі маңыздылығын ескере отырып, зерттеу жұмысының әдіснамалық негіздерін төмендегідей: жүйелілік, жеке тұлғалық, мазмұндық, әлеуметтік, іс-әрекеттік, аксеологиялық және ақпараттық тұрғыдан қарастырылды. |