Ббк 1. Қаз б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті
§ 2. АЙТЫЛУЫНША АЙЫРЫЛАТЫН ТҮРЛЕРІ
жүктеу/скачать 2,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Тіл-құрал
| § 2. АЙТЫЛУЫНША АЙЫРЫЛАТЫН ТҮРЛЕРІ
Айтылу түрлеріне қарай сөйлем төрт түрлі болады 1. Сұраулы сөйлем Сұраулы сөйлем деліп жауап сұралғанда айтылатын сөйлем аталады. Мысал: Сен тамақ іштің бе? Үйде кім бар? Соншама бұл бидайдың дәні көп пе? Суымды неге былғап ылайлайсың? Мүмкін бе, Ылайлауға осы арадан? Әкеңді алдындағы танимысың? Үшеуін асырауға көп керек пе? Осындай елде уақиға азғана ма? Бөшкенің қайсысының пұлы қымбат? Тура жол сонан артық табамыз ба? Мысық жан, бұл жердегі жұрттар қан дай? Залалдан басқа нәрсе істедің бе? Оңай ма арыстан- нан алу ақтап? Шымшық мақтанды ма, ойнады ма? Құныңа тұрар ма сол жеген тауық? Тауықпен мен бе жалғыз ойнайтын? Күймей ме біреу үшін біреу отқа? Сұрау сөйлемдерінің соңынан сұрау белгісі (?) қойылады. 2. Лепті сөйлем Лепті сөйлем деліп аталатын адам көңілі күйі, жан жайы- мен сөйлегенде, мәселен: жан ауырғанда, не кенелгенде, таңданғанда, сұқтанғанда, кейігенде, есіркегенде, күйінгенде, сүйінгенде, қорыққанда, қуанғанда айтылатын сөйлемдер. 248 Бұлар айтылғанда жай айтылмай, лепті үнмен айтылады. Сондықтан лепті сөйлем деп аталады. Мысал: Уф, Алла! Бітті қаным! Шықты жаным! Ей, шіркін, жақсылықты білмейтұғын! Жарайды, бәрекелді, сабаз-ай! Я, раббым! Сол уақытга деді арыстан. Жасаған жалғыз жан ие- ай! Қайран, еркін замандарың! Дариға, ол заманның бәрі өтті! Алда сорлы бишара балалар! Әй, жасынан өлген екен аналары- ай! Тамаша қарағанға нұрың қандай! Мынау көз, мынау мойын, мұрын қандай! Өлген екен, апырым-ай! Қу бақсы! Өтірікші. Алжыған шал! Атымды айырыпсың босқа менен. Қаннан қан, еттен етім, бауыр жұртым! Уа, дариға, өттің бастан қызық жас! Әттең дүние-ай, қалғаным ғой айырылып! Алақай-ай, атам келді ғой! Лепті сөйлемдердің соңынан леп белгісі (!) қойылады. жүктеу/скачать 2,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|