286
Ш-ны алмай Ү (ге) алғанның мәнісі – қазақ тілінде жазылған
кітаптар, журналдарды қарасақ, «ش» (ш) жазылған сөздер тіпті
аз, жоқ есебінде. Көбіне «ش » (ш) орнына «چ» (ч) жазылыпты.
Басқа түркі тілдерін қарасақ, қазақтың «ش » (ш) келетін жеріне
оларда « « (ч) келеді. اشقا – اجقا (ақша – ақча), – اجناق – اشناق (қанша
– қанча) جيك – شيك (кеш – кеч).
Жана да «ش» (ш) дыбысы «س»
(с-тен) гөрі «چ» (ж-ға) жақын,
олай болғанда хәріпінің түрі де «چ» (ж-ға) жақын болғаны
ұнамдырақ көрінеді. Осы айтылған оймен қазақ тіліне «ش» (ш)
хәріпі алынбай, (ч) хәріпі алынды. Мұны алғаннан кемшілік
аз, ұнамы көп. Мысалы: екінші, үшінші, бесінші һәм басқа
сондай «ش» (ш) келетін сөздерді екінші, үшінші, бесінші деп
жазсақ, бастапқылары ұнамдырақ көрінеді. Себебі менің ой-
ымша мынау боларға: «ش» (ш) араб тілінде «س» (с-ға) жақын
дыбыс боларға керек, сондықтан басқа түркі тілінде біздің «س»
(с) орнына жұмсалады. Мысалы: – ساب – شاب (бас-баш), شات –سات
(тас-таш), شاق – ساق (қас-қаш) деген сөздерде. « ق» (қ) һәм «غ»
(ғ) дәйім жуан айтылады, жіңішке айтуға көнбейді. « ك»
(к)
һәм «گ » (г) дәйім жіңішке айтылады, жуан айтуға келмейді.
« ق
» (қ) мен «غ» (ғ) жазылған сөздердің алдында дәйекші «
ء
»
қойылмайды, оны қойғанмен бұл хәріптер жіңішке айтылмай-
ды. « ك» (к) мен «گ » (г) алдында дәйекші «
ء
» қойылмады, оны
қоймаса да жіңішке айтылатын болған соң.
Ескерту: жоғарыда бір жерде қосылмайтын хәріп
дедік. Қосылмайтын хәріп деп айтылатын – сол жағымен
жалғаспайтын хәріптер. Мысалы: : ا (а), ل (д), ر (р), ز (з), و
(о), ؤ (ү), ، ه (е). Оң жағымен жалғыз ه (е)-ден басқа хәріптің
бәрі де жалғасады.
Достарыңызбен бөлісу: