Ббк 1. Қаз б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті
ا » һәм оларға сүйеу есебінде бір белгі « ا
жүктеу/скачать 2,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Тіл-құрал
| ا » һәм оларға сүйеу есебінде бір белгі « ا » (таяқ). « ا » (а)
сөздің басында « » 39 - мен тұрса, « « (а) болып оқылады, малда жоқ « ا » (а) сөз басында басқа дауысты дыбыстардың харпіне сүйеу үшін жазылып, « ا » (а) болып оқылмайды. Мысалы: توا (от), ترأ (өрт), مىرا (ырым), ريا (ер) дегендей орындарда. « ا » сөздің ортасында я ақырында малда жоқ болса да, « ا » (а) болып оқылады: قازاق (қазақ), قاملاق (қалмақ), اقلاق (қалқа), اراق (қара). « ا » (а) – анық дыбыс, оның харпін мадда қалдырып жазсақ, басқа түрлі оқып, басқа мағана беріп қаталасуға ықтимал. Мы- салы: «тамақ»-ты ( قامات ) («тымақ») ( قميت ) деп жазсақ, «қарау»- ды ( ؤاراق ) «қырау» ( ؤارـق ) деп жазсақ, «адам»-ды ( مادا ) «адым» ( مـىدا ) деп жазсақ, менің ойымша, сөз жазылу керек айтылуы бойынша яғни сөз ішінде қай дыбыс естілсе, сол дыбыстың 39 Тырнақша ішіндегі бос орында әліптің үстінде ирек сызықшада бар деп оқу керек – ред. 283 харпі жазылсын, ол жазылмай, басқа харіп жазылатын орны болса, естілген дыбыстың харіпі жазылмай, басқаның жазы- латын себебі ғылым, наху я ғылым сарф жолыменен ыспат етілсін. « ا » (а) жазылған сөздің алдында дәйекші « ء » тұрса, « ٲ» (а) жіңішке айтылады. Мысалы: نادباء (әбден), ناء (ән), ناسء (сән) деген сөздер ішіндегідей. « و » (о) – боқай, тоғай, қомағай, деген сөздерде б-ның, т-ның, қ-ның соңынан қандай сөздер естіледі, сол дыбыстың белгісі. Бұл харіпті оқығанда һәм оқытқанда, сол естілген қалыпта айтарға керек. « و » (о) қазақ тілінде анық дыбыс. Оны қалдырмай жазу тиіс. « و » (о) жазылған сөздің алдында дәйекші « ء » тұрса, « و » (о) жіңішке айтылады. Мысалы: توا (от) ، تواء (өт) ، روت (тор) ، روتء (төр), زوب (боз) – زوبء (бөз). « ۇ » (ұ) رؤت (тұр) ترؤج (жұрт), مؤق (құм) деген сөздерде т-ның, ж-ның, қ-ның соңынан қандай дыбыс естіледі, сол дыбыстың белгісі. Бұл дыбыстың харіпін « و » (о)-дан айыру үшін, үстіне « ۇ » қоямыз. « و » (ұ)-ны оқығанда һәм оқытқанда, сол естілген қалыпта айтарға тиіс. Сөз ортасында я басында анық һәм ұзын естілетін жерлерде екі « ۇ » (ұ) жазуға тиіс. Мысалы: ارؤؤت (тура), سؤؤت (туыс) де- ген сөздерде. Басқа түркі тілінде екінші «ؤ» (ү) орнына «غ» (ғ) келеді. Мысалы: ارغؤت (туғра), جـغؤت (туғыш). « و » (о) мен « ۇ » (ұ) екеуіне зор ілтипат керек. Бұлардың жазылуы ұқсас болғанмен, айтылуы ұқсас емес. Қой (мал) де- ген сөзбен құй (шай құй) деген сөздердің мағыналары қандай басқа болса, айтылуы һәм сондай басқа, « ۇ » (ұ) көмескі айтыл- са да, қалдырмай жазу керек. « ۇ » (ұ) жазылған сөздің алдында дәйекші « ء » тұрса, « ۇ » (ұ) жіңішке айтылады. Мысалы: – رواء رؤا (ұр) – (үр), روتء (түр) – رؤت (түр). رؤب –روبء (бұр) – (бүр). « ى » (ы) – жаны, малы, тары деген сөздерде н-ның, л-дың, р-дың соңынан естілетін дыбыстың белгісі. Бұл дыбысқа тура келетін араб әліппесінде харіп жоқ. Сондықтан аламыз « жүктеу/скачать 2,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|