біршама энергияны ұстап қалады. Осымен байланысты белокгар орга-
низмде 17,6 кДж (4,1 ккал) ғана энергия бөледі.
\ Рацион құрамындағы көмірсулар, белокгар жөне майлар мөлшерін
анықтағаннан соң, организм қабылдаған энергия мөлшерін есептеп
шығаруға болады*
Калориметр иялық бомба көмегімен зөрдің, нәжістің құрамындағы
энергияны есептеп шығаруға болады.
169-сурақ. О рганизмде қуат алм асуы н қандай әдіст ерм ен
зерттейді?
Зат алмасу процесі кезінде босанған энергия организмнен жылу
түрінде бөлінеді, сондықтан организмдегі жылу алмасуьша қарап энер
гия алмасуын анықтауға болады. Бұл мақсатта екі түрлі өдіс қолда-
нылады: тура калориметрия жөне жанама калориметрия.
Тура калориметрия - организмнен бөлінген жылуды өз бойына
сіңіріп алатын күрделі аппарат - калориметриялық камера, қолда-
нуға негізделген өдіс. Зертгелетін организм камераш>ің ішіне орналас-
тырылады. Камера қабырғасы жылу өткізбейтін материалдармен қап-
талады да, оның төбесінде су жүретін калориферлік құбырлар орна-
ласады. Су жылу сіңіруші қызметін атқарады. Төжірибе кезінде
калориферлік түтікшелерден өткен судың массасы мен температура-
сы өлшенеді. Арнаулы термометр арқылы камераның ішкі бетінің
температурасын анықтап, оның сыртқы бетінің жылуын сол деңгей-
де ұстайды. Калориферліктүтікшелерден өткен судьщ массасьш, оның
бастапқы және соңғы температурасын, камера ішіндегі ортаның бас-
тапқы және тәжірибе соңындағы температурасын білу арқылы орга
низмнен бөлінген жылу мөлшерін есептеп табуға болады. Демек, тура
калориметрия әдісімен организм бөлген жылу тікелей анықталады.
Жанама калориметрия өдісімен организм бөлген жылу ол қабыл-
даған отгегі мен бөлген көмір қыш қыл газы мөлшеріне қарай анық-
талады. Оның себебі организмдегі энергия көзі - онда жүретін то-
тығу пррцестері болып табылады. Тотығу кезінде отгегі пайдаланып,
көмір қы ш қы л газы босанып шығады. Демек, газ алмасуды зертгеу
арқылы организмнің энергия шығынын табуға болады. Ол үшін белгілі
мерзім ішінде организм қабылдаған оттегі мен бөліп шьпарған көмір
қы ш қы л газдың мөлшерін білу керек. Организм 1 л оттегі қабылда-
ғанда, немесе 1 л көмір қы ш қы л газын бөлгенде белгілі мөлшерде
жылу түзіледі, оны отгегінің немесе көмір қьппқыл газының
калория-
Достарыңызбен бөлісу: