Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан



Pdf көрінісі
бет95/157
Дата10.04.2022
өлшемі13,53 Mb.
#30525
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   157
Байланысты:
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy

Тиреотроптық гормон (ТТГ) - қалқанш а бездің қызметін жандан­
дырады, фолликула ішінде жинақталған тиреоглобулиннің ыдырауын 
шапшандатады,  қанға  тироксин  мен  трийодтирониннің  бөлінуін 
күшейтеді, қалқанша безде йодгың жинақталуын жақсартады.
Гонадотроптық гормондар (ГТГ) - жыныс бездерінің өсіп-дамуы- 
на жағымды эсер етіп, олардың қызметін реттейді, жыныс гормонда- 
рының секрециясын күшейтеді.
Гонадотроптық  гормондар  фолликуланы  жандандырушы  (ФЖГ), 
лютеиндеуші (ЛГ) жөне лютеотроптық (ЛТГ, пролан) болып үш топ­
ка бөлінеді. Бұл гормондар аналық организміңде де, аталық организмін- 
де де  синтезделінеді,  бірақ аналық  организмдер лютеиндеуші  гор- 
мондарды көбірек бөледі.
Фолликуланы жандандырушы гормон (ФЖГ) аналық бездің дамуын, 
қызметін реттейді.  Оның өсерімен фолликулалар дамып, фолликула- 
лы қ сұйық түзіледі, түйіршікті (гранулезді) торшалар көбейіп, олардан 
аналық гормондар (эстрогендер) бөлінеді. Аталық организмде ФЖГ ата- 
лық жыныс торшаларының көбеюін (сперматогенезді) жандандырады.
Лютеиндеуші гормон (ЛГ) жетілген фолликулалардың жарылуын - 
овуляцияны, жыныс торшаларының аналық безден бөлінуін реттейді, 
овуляция жүрген фолликулада уақытша  ішкі секрециялық қызмет 
атқаратын қүрылым - сары денешік, түзіледі. Аталық организмде ЛГ 
жыныс гормондарының түзілуін күшейтеді.
Лютеотроптық гормон (Л Т І) сары денеден прогестерон гормоны- 
ның бөлінуін күшейтіп, желіндеу жөне сүттену процестерін реттейді.
Пролактин (ПРЛ) - сүт безінің (желіннің) қызметін реттейді, сүт 
қантының (лактоза) жөне сүт белогының (казеиноген) түзілуін ж ан­
дандырады,  ж үктілік  (төл  көтеру)  кезінде  сары  дене  қы зметін 
сүйемелдейді, денедегі су мен түздар балансын реттеуге  қатысады. 
Бүл гормон кептерлер балапанын асырайтын кезде олардың жемсауы- 
нъщ қабырғасында ерекше сут бездерінің өсіп-дамуын, қүсық суттің 
бөлінуін ретгейді.
187


Әдеби деректерге  сәйкес  гипофиз  қалқанш а  серік бездің,  ұйқы 
безінің қызметін реттеуге де қатысады.
Гипофиздің  аралық  бөлігі  көп  қабатты  эпителийден  құралған 
жіңішке табақша іспеттес құрылым.  Ол интермедии немесе  мелано- 
форлық гормон бөледі, пигментгер алмасуын реттейді.  Кейбір дерек­
терге сәйкес интермедии көздің фоторецепциялық торшалары - таяқша- 
лар мен сауытшалар, қызметін жандандырып, көздің жарық күшіне 
бейімделгіиггігін жақсартады.
Гипофиздің артқы бөлігі,  немесе нейрогипофиз,  түрленген нейро­
глия торшаларынан -  питуициттерден,  құралады.  Қазіргі деректер­
ге сөйкес нейрогипофизден бөлінетін гормондар гипоталамустың суп- 
раоптикалық  және  паравентрикулярлық  ядроларында  түзіледі  де, 
липопротеидтік секрет түйіршікгері түріңде гипоталамус-гипофиз жолы 
арқылы гипофиздің артқы бөлігіне өтеді. Нейрогипофиз тек нейро- 
секреттер қоймасы ғана емес, олардың белсенді күйге айналуын қам- 
тамасыз ететін құрылым болып табылады.  Нейрогипофизде жинал- 
ған нейросекреттер окситоцин жөне вазопрессин гормоңдары түрінде 
бөлінеді.  Вазопрессин гипоталамустың супраоптикалық, ал оксито­
цин - паравентикулярлық ядроларында түзіледі.
Вазопрессин зөрдің түзілуін азайтады  -  антидиурездік эсер етеді, 
бүйрек  түтікш елерінде  алғаш қы   зөр  қүрамындағы  судың  қайта 
сорылуын  күшейтеді,  калий,  натрий жөне хлоридтердің кері соры- 
луын тежейді. Осымен байланысты оны антидиурездік гормон (АДГ) 
деп те атайды. Сонымен қатар, вазопрессин артериолалар мен капил- 
лярлар арнасын тарылтып, қан қысымын жоғарылатады.
Окситоцин  -  холинэстеразаны  бейтараптап,  ацетилхолиннің 
белсенділігін арттырады, жатырдың бірыңғай салалы етгерінің жиы- 
рылуын  күшейтеді.  Бүл  гормон  желіннің  альвеолалық  бөлігіндегі 
миоэпителийдің жиырылуын күшейтіп, ию процесін, сүтгің бөлінуін 
қамтамасыз етеді. Аталық организмде окситоцин шөуеттік жолдың 
бірыңғай салалы етгерінің жиырылуын күшейтіп, эякуляцияны қам- 
тамасыз етеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   157




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет