291
табиғат объекттерінің (адам – тас, металл) ӛзара әрекеттерінің барлық
формаларында бір объектінің әсер етуі келесінің қирауына әкеледі.
Әсер етуді сезініп тҧрған объект пассивті, зардап шегуші позицияда
болады. Ол ӛзара әрекеттесуге, шарасыз қирай, жоғала отырып, тек
ӛзінің табиғи қарсылық кӛрсету кҥшімен ғана қатыса алады (осы
жерден арнайы білім – «материалдардың қарсылығы – «сопромат»
білімі пайда болған).
Тірі табиғат «денелерінің», әсіресе адамдардың ӛзара әрекеттесуі
жағдайларында ҥнемі екі жақтың да белсенділігі болады, бірақ оның
кӛріну мӛлшері әртҥрлі. Бҧл белсенділік әрекет агенті тҧрғысынан
немесе, дәлірек айтсақ, егер іс-әрекет іске асырылса, оның субъекті
тҧрғысынан инициалды немесе реактивті болуы мҥмкін. Әсіресе,
субъектілік адамдардың әлеуметтік ӛзара әрекеті ҥшін маңызды.
Инициалды позициядан белсенділік тҥрлендіруші немесе сақтаушы
болуы мҥмкін; ол қайта жасаушы, дамытушы немесе қиратушы болуы
мҥмкін. Реактивті позициядан, кімге әсер етіліп тҧрушының
позициясынан, оны қабылдау немесе қабылдамаудың, жауап қайтара
әсер етуді ҧйымдастырудың, қажетсіз әсер етуге қарсы тҧру немесе
біріккен әрекетке қатысудың белсенділігі бӛлінуі мҥмкін.
Бҧл жерде бағыттылық, реактивтілік векторы тҥсініктерін анықтап
алу маңызды. Реактивтілік жауапты, шақыртылған белсенділікті
білдіреді, яғни реактивтілік әрекетінің ӛзіне қатысы бойынша оның
субъекті әрқашан белсенді. Сонымен қатар, ӛзара әрекеттесу бастамасы
бойынша әрекет агенттерінің бірі оны бастап, ықпалдасады, басқасы –
бҧл бастамаға ӛз әрекеттерімен жауап қайтарады. Мҧндай ситуация
ықпал етуші агентті тек субъектпен, ал оны сезінушіні – объектпен
барабар қылудың заңсыздығына негіз болады. Олардың екеуі де ӛздері
іске асыратын әрекеттерде, іс-әрекеттерде белсенді, олардың екеуі де –
ӛзара әрекет субъектілері.
Достарыңызбен бөлісу: