appoint [ə’pɔint] v 1.~ smb (for smth) тағайындау, бекіту, орналастыру ♦They ~ed a new teacher at the school. – Олар мектепке жаңа мұғалім орналастырды. ♦He was ~ed to the vacant post. – Ол бос орынға (қызмет орнына) бекітілді. 2.сайлау, таңдап алу ♦to ~ a committee – комитет сайлау 3. ~ smth (for smth) (мерзімді уақыт, кездесу) тағайындау,
белгілеу, бекіту ♦to ~ a date for a meeting – кездесудің мерзімін белгілеу appointed [ə’pɔintid] adj тағайындалған,
бекітілген, орналасқан; сайланған; белгіленген
[қ-з: appoint]
appointee [əpɔin’ti:] n (жұмысқа, қызметке)
тағайындалған адам
appointive [ə’pɔintiv] adj 1.тағайындалатын,
тағайында(л)уға қатысты ♦an ~ offi ce – қызметкерлері тағайындалатын мекеме 2.тағайындауға өкілеттігі, мүмкіндігі бар ♦~ powers – тағайындау билігі appointment [ə’pɔintmənt] n 1.(a) ~ (to smth) тағайындау, бекіту, орналастыру ♦to fi ll a vacancy by ~ - бос тұрған орынды (біреуді) тағайындау арқылы толтыру (в)
тағайындалатын (яғни, тағайындау арқылы
берілетін) қызмет, жұмыс ♦I am looking for a permanent ~. – Мен тұрақты орналасатын жұмыс іздеп жүрмін. 2. ~ (with smb) тағайындалған, белгіленген кездесу ♦to make/fi x an ~ with smb – біреумен кездесу тағайындау/белгілеу ♦I have a dental ~ at 3 pm. – Сағат 3-те менде тіс дəрігерімен кездесу бар. 3. ~s жабдық, жиһаз 4. ~s column газеттің жұмыс орындары ж. жарнамасы
бар бөлігі 5. by the ~ to the Queen корольдік
əулетке қызмет көрсететін компаниялардың
сауда белгісі (əдетте осы сөз тіркесі тауардың
этикеткасында жазылады)
apportion [ə’pɔ:ʃn] v ~ smth (among/to smb) үлестіру, тарату, бөліп беру ♦to ~ the expens- es among three men – шығында үш адамға көтерту ♦He ~ed the members of the team their various tasks. – Ол команда (топ) мүшелерінің əрқайсысына əртүрлі тапсырмалар бөліп берді. apportionment [ə’pɔ:ʃnmənt] n үлестіру, тарату,
бөліп беру
apposite [‘æpəzit] adj ~ (to smth) орынды, сай
(айтылған сөз, т.с.с.) ♦an ~ comment – орынды лебіз (баға, талдау) ♦an ~ illustration – орынды бейнелеу ♦I found his speech wholly ~ to the cur- rent debate. – Оның сөзін осы пікірсайысқа өте ретті айтылған деп ойлаймын. appositely [‘æpəzitli] adv [қ-з: apposite]
appositeness [‘æpəzitnis] n [қ-з: apposite]
apposition [,æpə’ziʃn] n 1.бірге орналастыру,
түйістіре орналастыру 2.бірнəрсенің екінгі
нəрсеге қолданылуы, қосылуы 3.(грам)
қосалқы анықтауыш (м: «Washington, the fi rst
President of the US» деген сөйлемде « the fi rst
President of the US» деген тіркес «Washington»-
ға қосымша)
appraisal [ə’preizl] n бағалау, таразылау ♦What is your ~ of the situation? – Жағдайды қалай бағалайсың? appraise [ə’preiz] v бағалау, таразылау ♦to ~ a student’s work – студенттің жұмысын бағалау ♦an ~ing glance – таразылайтын қарас ♦It would be unwise to buy the house before having it ~ed. – Үйдің бағасын білмей жатып сатып аламын дейдің еш қисыны жоқ. appraisement [ə’preizmənt] = appraisal appraiser [ə’preizə] n бағалаушы
appreciable [ə’pri:ʃəbl] adj кəдімгідей,
əжептəуір, онша, сонша ♦an ~ drop in tempera- ture – температураның кəдімгідей төмендеуі ♦The increase in salary will be ~ - Айлық кəдімгідей өспек. ♦There is ~ change in the pa- tient’s condition. – Науқастың халі пəлендей өзгере қойған жоқ. appreciably [ə’pri:ʃəbli] adv кəдімгідей,
əжептəуір, онша, сонша ♦The two plans are not ~ different. – Екі жоспардың бір-бірінен соншама айырмашылығы жоқ. appreciate [ə’pri:ʃieit] v 1.қадірін білу, жоғары
бағалау, таразылау ♦You can’t fully ~ foreign literature in translation. – Аудармадағы шет ел əдебиетін орынды таразылай алмайсыз (бағалау қиын). ♦I really ~ a good cup of tea. – Бір кесе дəмді шай ішсе жақсы болар еді. ♦Your help was greatly ~d. – Көмегің(ізг)е дəн риза болдық. 2.түсіну, жүрегіне жақын болу ♦I ~ your problem, but I don’t think I can help you. – Мəселеңді түсінемін, алайда жəрдемдесе алмаспын. ♦You don’t seem to ~ how buzy I am. – Менің қолымның мүлде тимей жатқанын түсінбейтін сияқтысың. 3.(құн, баға ж.) өсу,
өсіру ♦Local property has ~d (in value) since they built motorway nearby. – Маңайдан тас жол (асфальт) салынғалы бері үйдің бағасы көтеріліп кетті. appreciation [ə,pri:ʃi’eiʃn] n 1.қадірін білу,
бағалау, түсіну ♦She shows little ~ of good mu- sic. – Ол жақсы музыканың қадірін білмейді. 2.ризашылық білдіру, мойындау ♦Please accept this gift in ~ of all you’e done for us. – Мына сыйлықты сіздің бізге жасаған бар жақсылығыңыздың рахметі ретінде қабыл алыңыз. 3.(жұмыстың сапасы, кісінің
өмірі, т.с.с. жайлы жазылған) жазба, сын,
мақала, т.с.с. 4.(құн, баға ж.) өсу, көтерілу
♦The pound’s rapid ~ is creating problems for exporters. – Фунт бағамының көтерілуі экспорттаушыларға қиындықтар туғызуда. appreciative [ə’pri:ʃətiv] adj ~ (of smth) қадірін білетін, бағалай алатын ♦an ~ let- ter – ризашылық хат ♦an ~ audience at the concert – концерттегі өнерді бағалай білетін көрермендер ♦I am most ~ of your generosity. – Жомарттығыңызға дəн ризамын. ♦an ~ look – түсінетін қарас appreciatively [ə’pri:ʃətivli] adv түсіне,
қадірлей, ризалықпен, т.с.с.
apprehend [,æpri’hend] v 1.(кітаби) тұтқындау,
ұстау ♦The thief was ~ed in the act of stealing a car. – Ұры машина ұрлап жатқан жерінде құрықталды. 2.(көне қолд) түсіну, ұғу
3.алаңдай күту, сезіктену, күдіктену ♦I ~ no violence. – Мен ешбір бұзақылық болады деп ойламаймын. apprehension [,æpri’henʃn] n 1.алаңдау(шылық), уайымдай күтіс, т.с.с.
♦fi lled with ~ - уайымға толған 2.түсіну, ұғу 3.
тұтқындау, ұстау
apprehensive [,æpri’hensiv] adj 1. ~ (about/of smth); ~ (that … /for smb/smth) алаңдаулы,
мазасыз, күдікке, уайымға толы ♦ ~ about the results of the exams – емтиханның нəтижесіне алаңдаулы ♦~ for smb’s safety – біреудің амандығына мазасыз 2.сезгіш, зерек
apprehensively [,æpri’hensivli] adv алаңдай,
мазасыздана, уайыммен, т.с.с. ♦I waited ~ for his reply. – Мен оның жауабын алаңдай күттім. apprentice [ə’prentis] A.n оқушы, шəкірт,
үйренуші ♦an ~ to a smith – ұстаның шəкірті B.v ~ smb (to smb) шəкірттікке беру ♦to ~ smb to a tailor – тігіншіге шəкірттікке беру apprenticeship [ə’prentiʃip] n шəкірттік
(кезең) ♦to serve one’s ~ with a carpenter – балташылыққа үйрену apprise [ə’praiz] v~ smb (of smb) (кітаби)
хабарлау, естірту ♦I was ~ed of the committee’s decision – Маған комитеттің шешімі жайлы естіртті. appro [‘æprəu] n (idm) *on ~ (Britауызекі) = on
approval
98
99
approach [ə’prəutʃ] A.v 1.жақындау, жақын
келу, таяу, таяу бару, маңайлау, тақау, жуықтау,
жуу ♦to ~ the city – қалаға жақындау, жуықтау 2.(сапасы, табиғаты жағынан) ұқсас
болу, жақын келу ♦As a poet he hardly ~es Abai. – Ақын ретінде ол Абайдың шаңына да ілеспейді. 3.(біреуге бір ұсыныспен) жақындау,
бару, айналдыру ♦to ~ the president with a sug- gestion – президентке ұсыныс айта бару ♦to ~ a witness with a bribe – куəға пара беруге тырысып көру ♦I fi nd him diffi cult to ~. – Оған маңайлау қиын екен. 4.қолға алу, қарастыра
бастау ♦to ~ a problem – мəселеге маңайлау (қолға алу) 5.қырындау, сөз айту ♦He ~ed her at the party, but she refused him. – Ол (жігіт) оған (қызға) той-томалақта қырындап көрген, бірақ қыз қарамады. B.n 1. жақындау, жақын
келу (-іс), таяу, таяс, маңайлау, тақау, жуықтау,
жуу ♦the ~ of a horseman – салт аттының тақауы 2. ~ to smth (сапасы, табиғаты
жағынан) ұқсастық, жақындық ♦That’s the nearest ~ to a smile he ever makes. – Оның бар күлген сиқы осы. 3.(баратын) өткел, жол,
соқпақ ♦All the ~es to the palace were guarded by the troops. – Сарайға баратын жолдың бəрін де əскерлер күзетіп тұрды. 4.көзқарас,
жаңа амал, тəсіл ♦a new ~ to language teaching – тіл үйретуге деген жаңа көзқарас 5.(біреуге
бір ұсыныспен) жақындау, бару ♦The club has made an ~ to a local business fi rm for sponsor- ship. – Клуб жергілікті бір фирмадан демеуші болуды өтінді. ♦She resented his persistent ~es. – Ол (қыз) оның (жігіттің) қайта-қайта келуін жақтырмады. 6.ұшақтың қонуға
жақындауы ♦The palne’s ~ to the airport was hazardous. – Ұшақтың əуежайға жақындау сəті хауіпті болды. 7. (idm) *easy/diffi cult of ~
араласуға, шүйіркелесуге жеңіл/қиын
approachable [ə’prəutʃəbl] adj 1.жақындауға,
маңайлауға болатын ♦The house is only ~ from the south. – Үйге тек оңтүстіктен маңайлауға болады. 2.жылы жүзді, ақжарқын, ашық-
жарқын, көпшіл, адамға үйір ♦The head teacher is very ~. – Бас мұғалім сондай жылы жүзді екен. approachability [ə’prəutʃəbiliti] n 1.жақындауға, маңайлауға боларлықтын
2.жылы жүзді, кеңпейіл
approbate [‘æprəubeit] v (көбінесе АҚШ-та)
мақұлдау, құптау, келісу
approbation [,æprə’beiʃn] n (кітаби) мақұлдау,
құптау, келісу ♦awaiting ~ of the court – соттың мақұлын күту appropriateI [ə’prəupriət] adj~ (for/to smth) (кітаби) орынды, жарамды, сай ♦Sports clothes are not ~ for a formal wedding. – Спорт киімдері үйлену тойына жарамсыз. ♦~ time, example – тиісті уақыт, орынды мысал ♦Each played his ~ part. – Əркім өзіне тиісті бөлігін ойнады. appropriateII [ə’prəupriət] v 1.(көбіне
рұхсатсыз немесе заңсыз) иемдену, жымқыру,
қарамағына алу ♦He was accused of ~ing club funds. – Оған клуб қаражатына қол сұққан деген айып тағылды. 2. ~ smth for smth (ақша, қаражат) бөлу, арнау ♦£5000 has been ~d for a new training scheme. – Жаңа дайындық курстары үшін £5000 бөлінді. appropriation [ə,prəupri’eiʃn] n 1.(көбіне
рұхсатсыз немесе заңсыз) иемдену(шілік),
жымқыру, қарамағына алу(шылық), иелігіне
алу ♦the ~ by the state of all large, profi table businesses – мемлекеттің барлық үлкен, кірісі мол өндіріс орындарын меншігіне алуы 2.бөлінген ақша, қаражат ♦a large ~ for aid to libraries – кітапханаларға жəрдем ретінде бөлінген үлкен қаражат ♦the US Senate Appro- priations Committee – АҚШ Сенатының қорлар комитеті (қорғаныс, халық тұрмысына, т.с.с. арналған қаражатпен айналысады) appropriately [ə’prəupriətli] adv [қ-з: appropri- ateI]
approval [ə’pru:vl] n 1.құптау, мақұлдау,
келісім ♦to give one’s ~ - келісімін беру ♦a nod of ~ - құптаған бас изес 2. (idm) *on ~ (тауарлар ж.) мақұлдау бойынша, яғни,
жеткізілген зат ұнамаса тұтынушының
қайтаруға хақы бар *seal of ~ ресми мақұлдау,
құптау ♦The deal needs the government’s seal of ~. – Мəміле (келісім) үкіметтің ресми құптауын қажет етеді. approve [ə’pru:v] v 1. ~ (of smb/smth) құптау,
мақұлдау ♦to ~ the policies of the administra- tion – əкімшіліктің саясатын құптау ♦I ~ of your trying some money. – Ақша таппақ ниетіңді құптаймын. 2.бекіту, қабылдау ♦The minutes of the last meeting were ~d. – Соңғы кездесудің протоколы қабылданды. ♦The Senate promptly ~d the bill. – Сенат түзетуді дер кезінде бекітті. approved school [ə’pru:v ,sku:l] n (Brit) қылмыс
жасаған, бұзық балаларға арналған үкімет
мектебі
approving [ə’pru:viŋ] adj құптайтын,
мақұлдайтын ♦She received many ~ glances. – Оған көбі құптай қарады. approvingly [ə’pru:viŋli] adv құптай, мақұлдай
approx abbr approximate, approximately
approximate A.adj [ə’prɒksimət] шамалас,
жуық(тас), дерлік, төңіректес ♦an ~ price, amount – шамамен алғандағы құны, шамалағандағы мөлшер ♦What is the ~ size of this room? – Мына бөлменің шамамен көлемі қанша? ♦an ~ situation – дəл осыған ұқсас жайт В.v [ə’prɒksimeit] 1. ~ to smth жақын
(мөлшерде) болу, жуық болу ♦Rainfall during the period we were there ~d to the yearly aver- age. – Біз ол жерде болғандағы жауын-шашын түсімі жылдық орташа деңгейге жақын болды. ♦Your story ~s to the real facts. – Сенің айтқаның болған фактілермен қиысады. 2.жақындау, таяу ♦to ~ a solution – мəселегің шешіміне жақындау 3.шамалау, пайымдау
♦We ~d the distance at three miles. – Біз қашықтықты үш мильдей деп шамаладық. approximately [ə’prɒksimətli] adv шамамен,
жуықтай алғанда ♦It cost ~ £300 – I can’t re- member exactly. – Бұл шамамен £300 болған – анық есіме түспей тұр. approximation [ə,prɒksi’meiʃn] n долбар,
пайым, шамалау ♦Could you give us a rough ~ of the likely cost. – Сіз бізге шамамен қанша сома болатынын айта аласыз ба? ♦About 93,000,000 miles is an ~ distance of the Earth from the Sun. – Шамамен 93,000,000 миль – Жердің Күннен жуықтай алғандағы қашықтығы. appurtenance [ə’pз:tinəns] n (əдетте pl)(заң)
1.(дүние-мүліктің) аз бөлігі, бөлшегі; ұсақ-
түйек 2.иеленгенде (иемденгенде) бірге өтетін
хақ, хұқық (право) ♦He inherited the manor and all its ~s. – Ол помьестені (иелікті) жəне соған қоса барлық хұқықты мұраға алды. appurtenant [ə’pз:tinənt] 1. = appurtenance 2.adj тиісті, қатысты, жататын
Apr abbr April
après-ski [,æprei ‘ski:] n (French) санаторийдегі
ұзақ күнгі шаңғы тепкеннен кейінгі сергу ♦I enjoyed the ~ more than the skiing itself. – Маған шаңғы тепкеннен гөрі одан кейінгі уақыт əлдеқандай қызық болды. apricot [‘eiprikɒt] n абрикос, өрік
April [‘eiprəl] n (abbrApr) көкек, сəуір айы
♦the fi rst of ~/~ the fi rst/(US) ~ fi rst – бірінші сəуір ♦~ showers – көкек/сəуір жаңбыры April Fool [‘eiprəl fu:l] n (əдетте) бірінші
сəуірде қалжыңға алданып қалған адам
April Fool’s Day [‘eiprəl ‘fu:lzdei] n (кейде All Fool’s Day) 1-көкек/сəуір – əзіл-қалжың күні
a priori [,ei prai ‘ɔ:rai] adj, adv (Latin) априори
(тəжірибеге я істің барысына қарай пайымдау,
болжау)
apron [‘eiprən] n 1.(a)халат, алжапқыш, фартук
(b)мерекелік көйлек ретінде киілетін киім
2.əуежайдағы ұшақтың ұшып-қону алаңы
3.(кейде apron stage) авансцена, (театр
сахнасындағы) шымылдықтың алды 4.(idm)
*tied to one’s mother’s, wife’s ~ шешесінің,
əйелінің, т.с.с. уысындағы (яғни, айтқанынан
шықпайды деген мағ.)
apropos [,æprə ‘pəu] А.adj, adv оңды, сай;
қатысты, тиісті ♦He had nothing to say ~ of the latest developments. – Ол соңғы оқиғаларға қатысты ешнəрсе айта алмады. ♦A~ of nothing, he suddenly asked me if I liked cats! – Ол төбеден түскендей етіп, ол кенеттен мысықтарды жақсы көресің бе деп сұрады! B.prep~ of қатысты, жайлы, жөнінде ♦~ of a preceding statement – осының алдындағы сөзге қатысты ♦A~ of what you were just say- ing… - Жаңағы айтып жатқаныңа орай (қатысты)... apse [æps] n (архит) апсида, əпс
apsides [æp’saidi:z] pl of apsis apsis [‘æpsis] n (pl apsides) 1.(астрон) апсида
(эксцентрикалық орбитаның центрден ең алыс
я ең жақын нүктесі) 2.= apse apt [æpt] adj (-er, -est) 1.лайықты, сай,
орынды ♦an ~ metaphor – тура айтылған метафора 2. ~ (at doing smth) зерек, алғыр
♦She is one of my ~est students. – Ол менің алғыр студенттерімнің бірі. 3. ~ to do smth (бірдеңеге) бейім; епті ♦~ to be forgetful, late – ұмытуға, кешігуге бейім 4.ықтимал, мүмкін
♦Am I ~ to fi nd him at home? – Менің оны үйінде табуым мүмкін бе? apterious [‘æptərəs] adj (зоол) қанатсыз
aptitude [‘æptitju:d; US -tu:d] n ~ (for smth/
100
101
doing smth) еп, икем(дік), қабілет; зейін,
зеректік, дарын ♦He has a special ~ for mathematics. – Оның математикаға деген айрықша икемдігі бар. ♦He was placed in high- er classes because of his general ~. – Ол жалпы зеректігіне бола жоғары класқа көшірілді. ♦~
test – икесін анықтау тесті aptly [‘æptli] adv лайықты, сай, орынды ♦~
punished for one’s misdeeds – істеген қылығына сай жазаланған aptness [‘æptnis] n [қ-з: apt]
apyrous [ei’pairəs] adj жанбайтын
aquafortis [‘ækwə ‘fɔ:tis] n концентрацияланған азот қышқылы
aqualung [‘ækwəlʌŋ] n акваланг (жүзушілер су
астында дем алатын аппарат)
aquamarine [,ækwəmə’ri:n] A.n 1.(мин) жасыл
ақық (асыл тас) 2.теңіз (түстес) түс, ашық
көкжасыл түс B.adj теңіз түстес aquaplane [‘ækwəplein] A.n акваплан (моторлы
қайықтың артына байланып, суда сырғанауға
арналған тақтай) B.v 1.аквапланмен сырғанау
2.(көлік ж.) тайғанақтау
aquarelle [,ækwə’rel] n акварель (сөзбе-сөз: су
түсті, реңді)
aquarellist [,ækwə’relist] n акварелист
aquarium [ə’kweəriəm] n аквариум (теңіз
жануарлары ұсталатын жасанды орын)
Aquarius [ə’kweəriəs] n 1.Cу құйғыш
(зодиактың 11-ші белгісі, Водолей) 2. (астрон)
шоқ жұлдыздың бірі
aquatic [ə’kwætik] adj 1.суда тіршілік ететін,
судағы; суға қатысты 2.су (спорты) ♦Swim- ming and water-skiing are both ~ sports. – Жүзе мен суда сырғанаудың екеуі де су спортына жатады.
aquatics [ə’kwætiks] n pl 2.су спорты түрлері
aquatint [ə’kwætint] n pl 1.азот қышқылын
қолдану арқылы жез тақтаның үстін өрнектеу
(үлгісі) 2.акватинт(а) (жоғарыдағыдай
салынған сурет)
aqua-vitae [‘ækwæ’vaiti:] n арақ (брəнди не виски)
aquaduct [‘ækwidʌkt] n 1.су құбыры 2.(анат)
канал, труба
aqueous [‘eikwiəs] adj 1.су сияқты, сулы, суы
бар 2.(тау жынысы ж.) шөгінді
aquifer [‘ækwifə] n (геол) сулы қабат
aquiferous [ə’kwifərəs] adj (геол) сулы, суы бар
(қабат ж.)
aquiline [‘ækwilain] adj бүркіттікі,
бүркіттікіндей ♦an ~ nose – бүркіт мұрын Arab [‘ærəb] A.n 1.араб 2.араб жылқысы
3.street ~ қаңғыбас, кезбе бала B.adj араб,
арабтың, т.с.с.
arabesque [,ærə’besk] А.n 1.арабеска (əшекейдің,
мозаиканың араб-парсы стилі) 2.арабеска
(музыка, балеттегі стиль) B.adj 1.араб(тың),
мавритания(ның) 2.ғажайып, фантастикалық
Arabian [ə’reibiən] А.adj араб(тың),
Арабия(ның) ♦the A~ Sea – Араб теңізі ♦the A~ Nights (Entertainments) – «Мың бір түн» (шамамен Х-ғасырдан бастап үнді, парсы көздерінен жинақталған шығыс халық хикаялары) B.n (көне қолд) араб
arabic [‘ærəbik] А.adj араб(тың) ♦~ numerals – араб сандары (цифрлары) (м: 0, 1, 2, т.с.с.) B.n араб тілі
Arabist [‘ærəbist] n арабист (араб тілі, тарихы,
мəдениеті маманы я студенті)
arable [‘ærəbl] adj, n жыртуға, егіншідікке
жарамды (жер)
arachnid [ə’ræknid] n өрмекші тəрізді насеком
arachnitis [ə,ræk’naitis] = arachnoiditis arachnoid [ə,ræk’nɔid] А.adj өрмекшінің торы
тəрізді В.n (анат) мидың торлама қабығы
arachnoiditis [ə,ræknɔi’daitəs] n (медиц)
арахноидит
araemeter [,æri’ɔmitə] = areometer Aramaic [,æri’meiik] n (кейде Aramean, Aramaean) арамей тілі (б.э.д. 300 – б.э.
650 жж өмір сүрген Сирияда, Палестинада,
Месопотамияда кең сөйленген тіл, семит
тобына жатады)