artful [‘α:(r)tfəl] adj əккі, сұм, қу
artfully [‘α:(r)tfəli] adv əккілікпен (-лене), т.с.с.
♦~ concealed pockets – əккілікпен жасырылған қалталар artfulness [‘α:(r)tfəlnis] n arthritis [α:(r)’θraitis] n (медиц) шорбуын, ар-
трит (дене буындарының шаншып ауруы)
arthritic [α:(r)'θritik] adj (медиц) шорбуын, ар-
трит ♦~ fi ngers – шорбуын саусақтар Arthurian [α:(r)’θjuəriən] adj : ~ romances Артур циклінің романдары (британиялық аңыздардағы басты кейіпкер – Ко- роль Артурға қатысты; ортағасырлық романдардың тіліне тиек болған)
artichoke ['α:(r)titʃəuk] n (бот) артишок 1.globe ~ домалақ артишок (қалың тік жапырақтары
жеміс ретінде желінетін өсімдік)2. Jerusalem ~Иерусалим артишогі (картоп тəрізді, жеуге
болатын тамыры бар өсімдік)
article ['α:(r)tikl] A.n 1.зат, нəрсе, (көп заттың
бір) талы ♦an~ of food – тағамдық нəрсе ♦~s
110
111
of clothing – киімдік заттар 2.мақала ♦an~ in a newspaper – газеттегі мақала 3.(ауызекі)
адам, кісі ♦Who’s is that cute~ over there? – Ана тұрған монтиған адам кім? 4.(грам) артикль
(м: a dog, an apple, the bag дегенде a, an, the
артикльдер) 5.(келісімшарттағы, құжаттағы)
бап 6.(idm) *in the ~ of death өлген сəтте *an ~ of faith сенім (болмыс) бəйтерегі (негізі,
діңгегі) B.v 1.(біреуге қарсы) айыптаудың
баптарын келтіру, кінəларын тізу ♦They~d his al- leged crimes. – Олар оған тағылған айыптарды тізіп шықты. 2.шəкірттікке беру ♦~d to a solici- tor – адвокатқа шəкірттікке берілген articular [α:’tikjulə(r)] adj (анат) буын(ның),
буынға қатысты
articulate А.adj [α:’tikjulət] 1.(адам ж.) ойын
нық, анық, айқын білдіретін ♦She’s unusually ~ for a ten-year-old. – Ол он жастағы баладай емес, нық сөйлейді. ♦an ~ person – сөзге ұқыпты адам 2. нық, анық, айқын (сөз, ой,
т.б.ж.) ♦an ~ thought – айқын ой 3.(зоол) (анат)
буыннан тұратын B.v [α:’tikjuleit] 1. нық, анық,
айқын айту 2. (зоол) (анат) ~ smth (with smth) жалғау, қосу, бірігу
articulated vehicle (lorry) (UStractor-trail- er) n тіркемелі көлік, арнайы прицепі бар
көлік
articulation [α:,tikju’leiʃn] n 1.(фон)
артикуляция, нық айту, дыбыстау 2.дыбыстау,
сөйлеу ♦As he drank more wine his ~ became worse. – Шарапты ішкен сайын ол лағи түсті. 3.(анат) мүшелену
artefact = artefact artifi ce [‘α:tifi s] n 1.жалған, жаңсақ нəрсе;
алдау, қулық, мазақ 2.əккілік, сумақайлық,
пысықайлық, жымысқылық ♦He displayed a great deal of ~ in decorating his new apartment. – Ол өз пəтерін безендіргенде біршама əккілік істеді. 3.қулық, қылымсу ♦Pretending to faint was merely (an) ~. – Есінен танған болып көрінуі жай ғана қулық еді. artifi cier [α:’tifi sə(r)] n 1.өнертапқыш, ойлап,
жасушы 2.қолөнерші, қолөнер шебері 3.(əскери)
artifi cial [,α:ti’fi ʃl] adj 1.жасанды, табиғи емес
♦~ fl owers, light, pearls – жасанды гүлдер, жарық, маржандар 2.жасамық, жасанды,
қылымсыған ♦Her ~ gaiety disguised an inner sadness. – Оның жасанды ашық-жарқылы іштегі шерді көлгейледі. artifi cial insemination жасанды (қолдан)
ұрықтандыру
artifi cial intelligence жасанды (яғни,
компьютердің, т.с.с.) интеллект
artifi cial respiration жасанды дем алу, тыныс алу
artifi ciality [,α:tifi ʃi’æləti] n жасандылық
artifi cially [,α:ti’fi ʃəli] adv жасанды, қылымси,
т.с.с.
artillerist [α:’tilərist] n артиллерист, зеңбірекші
artillery [α:’tiləri] n артиллерия, зеңбіректер
♦an ~ regiment – артиллерия бөлімі ♦a captain in the ~ - артиллерия капитаны artillery man [α:’tilərimən] n артиллерист,
зеңбірекші
artisan [,α:ti’zæn; US ‘α:rtizn] n қолөнерші,
қолөнер шебері ♦an ~ in leather work – былғары шебері artist [‘α:tist] n 1.суретші 2.шебер ♦The car- penter has made this cupboard beautifully – he’s a real ~. – Балташы мына сөрені əдемі ғып жасады – ол нағыз шебер. 3.= artiste artiste [α:’tist] n артист (кəсіби актер, əнші,
биші, т.б.), өнерпаз
artistic [α:’tistik] adj 1.шебер істелген, əсем,
нақышына келген, талғаммен істелген 2.өнер
сүйгіш, əсемдікке жаны құмар 3.артистерше,
артистерге, өнер адамдарына тəн ♦an ~ tem- perament – өнер адамдарына тəн қызбалық 4.əсемдік(тің), өнер ♦~ pinciples – əсемдік қағидалары, принциптері artistry [‘α:tistri] n 1.шеберлік ♦to admire the ~ of the painter’s use of colour – суретшінің реңдерді шеберлікпен қолданғанына сүйсіну 2.шеберлік ізденістер
artless [‘α:tlis] adj 1.қарапайым, табиғи ♦~ beauty, charm – табиғи (ешбір қоспасыз) əдемілік, тартымдылық 2.нағыз,
жасандылықтан ада ♦an ~ child – ибалы бала (сəби) 3.өнерсіз, білімсіз, ебедейсіз, қолаба
4.сұрықсыз, реңсіз, талғамсыз ♦an ~ translation – сұрықсыз аударма arty [‘α:ti] adj (ауызекі жақтырм) 1.жасамық,
жасанды өнер стилі 2.көз бояушылық,
жасамықтық
arum [‘eərəm] n (бот) арум, аронник ♦~ lily – арум лоласы (лилиясы) 1.жасамық, жасанды
өнер стилі 2.көз бояушылық, жасамықтық
Aryan [‘eəriən] A.adj 1.Үндіевропалық
тілдер семьясының (не осыған қатысты)
2. үндіевропалық, үндіирандық B.n 1.
үндіевропалық, үндіирандық (ана тілі үнді-
европалық тілдердің бірі болып табылатын
адам) 2.(фашистік Германиядағы нацистік
доктринаға сай) арий, арий тұқымды (яғни,
ата-бабасы еврей емес неміс)
as [əz; екпінді формасы æz] A.prep 1.сияқты,
-ша, -ше ♦dressed ~ a policeman – полицайша киінген ♦They entered the building disguised ~ cleaners. – Олар мекемеге тазалаушылар сияқты болып киініп кірген. 2.болып (істеу),
ретінде ♦a job ~ a packer – зат салғыш (қаптағыш) болып жұмыс істеу ♦I am speak- ing ~ your employer. – Мен бастығың ретінде сөйлеп тұрмын. ♦I respect him ~ a writer and ~ a man. – Мен оны жазушы əрі адам ретінде құрметтеймін. ♦Treat me ~ a friend. – Маған дос ретінде қара. 3.ретінде, болғандықтан ♦As his private secretary he has access to all her cor- respondence. – Жеке хатшысы болғандықтан ол (еркек) арқылы оның (əйелдің) хаттарының бəрі өтеді. B.adv 1.as ... as сияқты, ұқсаған, -дай, -дей,
-тай, -тей ♦~ tall ~ his father – əкесіндей ұзын ♦This dress is twice ~ expensive ~ that. – Мына көйлек андағы сияқты екі есе қымбат. ♦I haven’t known him ~ long ~ you. – Мен оны сен сияқты ұзақтан бері білмеймін. ♦As likely ~ not, it will rain. – Жауын жаууы əбден мүмкін. ♦His eyes aren’t quite ~ blue ~ as they look in the fi lm. – Оның көзі нақ фильмде көрінгендей көк емес. ♦Run ~ fast ~ you can. – Жүгіре алғаныңша тез жүгір. ♦She’s ~ good an actress ~ she is a singer. – Ол қандай жақсы əнші болса, тура сондай актриса. 2.сияқты, т.с.с. ♦As beforehe remained unmoved. – Бұрынғысынша ол жібімей қойды (селт еткен жоқ). C.conj 1.(кезде, кезінде, уақытта,
уақытында, т.с.с.) ♦I watched her ~ she combed her hair. – Ол шашын тарап жатқан кезде мен оған қараумен болдым. ♦As he grew older ... – Ол қартая келе, қартайған сайын ... 2.(өйткендіктен, сондықтан деген мағ.)
♦As you weren’t there I left a message. – Сен онда болмағандықтан хат тастап кеттім. 3.(сондай болса да, дегенмен де, қайткенмен
де деген мағ.) ♦Young ~ I am, I already know what career I want to follow. – Жас болсам да, қандай қызмет қуатынымды əлдеқашан білемін. ♦Talented ~ he is, he is not ready yet to turn professional. – Қаншама дарынды болса да, ол əлі кəсіпқой маман болуға даяр емес. ♦Much ~ I like you, I couldn’t live with you. – Сені соншама жақсы көргенмен, мен сенімен тұра алмас едім. ♦Try ~ he would/might, he couldn’t open the door. – Қанша тырысса да ол есікті аша алмады. 4.(қандай күйде болса
солай деген мағ.) ♦Do ~ I say and sit down. – Мен айтқандай істе де отыр. ♦Leave the table ~ it is. – Стол қалай тұрса солай тастап кет (яғни, тиіспе). ♦Why didn’t you catch the last bus ~ I told you to? – Мен саған айтқандай неғып соңғы автобусқа отырмадың? 5. ♦Cy- prus, ~ you know, is an island in the Mediter- ranean. – Кипр, өзің (өз(дер)ің(із)) білетіндей, Жерорта теңізіндегі арал. ♦The Beatles, ~ many of you are old enough to remember, cam from Liverpool. – «Битлз», араларыңыздағы ересектердің есінде бар болар, Ливерпулден шыққан. 6.сияқты, болғандай, т.с.с. ♦She is unusually tall, ~ are both her parents. – Ол өз əке-шешесі сияқты ерекше ұзын. ♦He’s a doctor, ~ was his wife before she had children. – Ол – дəрігер, əйелі де балалары болғанға дейін дəрігер болған. 7. (idm) *~ against smth (қарама-қарсы, кереғар деген мағ.) ♦We had twelve hours of sunshine yesterday, ~ a forecast of continuous rain. – Толассыз жауын-шашын болады деп болжанғандай емес, кеше күн күні бойы жаоқырап тұрды. *~ and when а)кезде, сөйтсе, сөйткенде, т.с.с. ♦We’ll de- cide on our team ~ and when we qualify for the competition. – Біз командамыз жөнінде сайысқа іліксек шешеміз. в) (ауызекі) мүмкін
болған кезде, əйтеуір бір ♦I will tell you more ~ and when. – Мен саған əйтеуір бір көбірек айтармын. *~ for smb/smth (біреу/бірн-се
жөнінде айтсақ, бірн-ге келсек, т.с.с. мағ.)
♦As for the hotel,it was very uncomfortable. – Қонақ үйге келсек (жайында сөз етсек), ол өте жайсыз болды. ♦As for you, you ought to be ashamed of yourself. – Ал саған келсек, өзің үшін ұялуың керек. *~ from; (əсіресе US) ~ of (белгілі бір күннен бастап, бастай, əрі
қарай) ♦As from next Monday you can use my offi ce. – Дүйсенбіден бастап менің кеңсемді пайдалана берсең болады. ♦We shall have a new address ~ of 12 May. – 12 мамырдан бастай
112
113
бізде жаңа адрес болады. *~ if; ~ though тап
бір, құдды бір ... болмағандай, т.с.с. ♦He be- haved ~ if nothing had happened. – Ол тап бір ешнəрсе болмағандай жүрді. ♦As if unsure of where she was, she hesitated and looked around. – Құдды бір қай жерде екенін білмейтіндей ол абыржи жан-жағына қарай берді. ♦He rubbed his eyes and yawned ~ though waking up after a long sleep. – Ол тап бір ұзақ ұйқыдан оянғандай көзін уқалап ыңыранды. *~ it is қазіргі жағдайда, осылай болса ♦We were hop- ing to have a holiday next week - ~ it is, we may not be able to get away. – Біз келесі аптада демалыс алайық деп үміттенгеміз, бірақ жағдай осындай болатын болса, біз еш жаққа шыға алмауымыз мүмкін. *~ it were былайша
айтқанда, былай алып қарағанда, белгілі
бір дəрежеде ♦He became, ~ it were, a man without a country. – Ол, былайша айтқанда, елі жоқ адамға айналды. ♦Jim Radcliffe be- came our idol, ~ it were, the man we wanted to be. – Джім Рəдкліфке бəріміз құшатр едік, былайша айтқанда, барлығымыздың да сондай болғымыз келетін. *~ to smt; ~ regards smth бірдеңе ж. айтсақ, бірд-ге келсек ♦There are no special rules ~ regards what clothes you should wear. – Қандай киім кию керектігі жөнінде арнайы ереже жоқ. *~ yet əлі, əлі
күнге дейін, осы уақытқа дейін ♦an ~ yet un- published document – əлі күнге дейін жарық көрмеген құжат ♦As yet little is known of the causes of the disease. – Аурудың себебі жөнінде əлі күнге дейін ештеңе белгісіз. *~ if to say (тап бір) айтқысы келгендей ♦Beckworth shook his head ~ if to say «don’t trust her». – Бекуорт тап бір «оған сенбе» дегісі келгендей басын шайқады. *~ usual əдеттегідей ♦Roberta was late ~ usual. – Роберта, əдеттегідей, кеш келді. *so ~ to do smth бірдеңе істеу,
т.с.с. үшін ♦The little boy ran off so ~ not to be caught. – Кішкене бала ұсталмас үшін қашып кетті. *~ you were (солдаттарға айтылған
бұйрық) бұрынғы қалыпқа (кел) *~ to бірн-
ге сəйкес, сай ♦The fabrics were arranged ~ to size and colour. – Маталар көлемі мен реңіне сай ыңғайластырылды. *~ well (~ smb/smth) (біреу/бірд-е) да, де, та, те; жəне де ♦Are they coming ~ well? – Олар да келе жатыр ма? *~ well ~ да, де, та, те; жəне де ♦He grows fl owers ~ well ~ vegetables. – Ол гүлдер жəне де көкөніс өсіреді. asap abbras soon as possible
asbestine [æz’bestin] adj асбест(тің, т.с.с.)
asbestos [æs’bestɒs, əz’bestəs] n (мин) асбест
asbestosis [,æsbes’təusis] n асбестосис (асбест
шаңын жұтқаннан болған өкпе ауруы)
ascend [ə’send] n 1.(өрге) көтерілу, шығу ♦The airplane ~ed into the clouds. – Ұшақ бұлтқа көтерілді. 2.шарықтау 3.табысқа жету, ие болу
♦to ~ to the throne – таққа отыру ascendancy (ascendency) [ə’sendənsi] n ~ (over smb/smth) билігі, əмірі болу♦He has the ~ over all his main rivals. – Ол өз бəсекелестерінің барлығынан да үстем. ascendant (ascendent) [ə’sendənt] n (idm) *in the ~ шарықтаған, жұлдызы жанған, биікке көтерілген ♦His fortunes are in the ~. – Оның бағы жанып тұр. ascendency = ascendancy ascendent = ascendant ascension [ə’senʃn] n 1. көтерілу, шығу,
шарықтау 2.the A~ (Інжіл) Иса пайғамбардың
жерден жұмаққа көтерілуі 3. the A~ Day Христиандықтағы Иса пайғамбардың жұмаққа
кетуін еске алатын күн (яғни, бейсенбі,
Пасхадан кейінгі 40-шы күн)
ascensional [ə’senʃənl] adj көтерілу, шығу,
көтер(іл)етін ♦~ power – көтеру күші ♦~ rate – ұшақтың биіктікті алу күші ascent [ə’sent] n 1.(өрге) көтерілу, шығу
(процесі) ♦the ~ of Mount Everest – Эверест шыңына шығу ♦ ~ in a baloon – шармен көтерілу, ұшу 2.тік соқпақ я беткей ♦The last part of the ~ is very steep. – Соқпақтың соңы өте тік. ascertain [,æsə’tein] v көз жеткізу, анықтау ♦to ~ the facts – фактілерге көз жеткізу ascertainable [,æsə’teinəbl] adj көз жеткізуге,
анықтауға болатын
ascertainment [,æsə’teinmənt] n көз жеткізу,
анықтау, нақтау (əрекеті)
ascetic [ə’setik] A.n аскет (өте қарапайым өмір
сүретін, үлде мен бүлдені жаратпайтын адам)
В. adj аскет(тік, т.с.с.) ♦the ~ existence of monks – монахтардың аскеттік тіршілігі asceticism [ə’setisizəm] n аскетизм, аскет өмір
ascorbic acid [ə,skɔ:bik ‘æsid] n аскорбин
қышқылы (С витамині, көбінесе цитрус
жемістерде, көкөністерде болатын витамин)
Ascot [‘æskɒt] n Əскот (Оңт. Англиядағы
жылда ат жарысы өтетін бір ауыл)
ascot [‘æskɒt/-kət] n əскот (ерлер галстуктың
орнына тағатын орамал сияқты мата)
ascribe [ə’skraib] v ~ smth to smb/smth біреуге/
бірн-ге бірд-ні таңу, сілтеу, біреуден/бірн-ден
көру, т.с.с. ♦He ~dhis failure to bad luck. – Ол өзінің сəтсіздігін жолы болмағандығынан деп ойлады. ♦This play is usually ~d to Shakespeare. – Бұл пьесаны жұрт əдетте Шекспирдікі деп ойлайды. ♦You can’t ~ the same meaning to both words. – Сен бір мағынаны екі сөзге де бірдей тели алмайсың. ascription [ə’skripʃn] n ~ smth to smb/smth біреуге/бірн-ге бірд-ні таңу, сілтеу, біреуден/
бірн-ден көру, т.с.с.
asepsis [,ei’sepsis; US ə’sep-] n 1.асептика,
қатерлі бактериядан ада болушылық 2.(медиц)
операция кезінде бактериядан ада құралдарды
қолдану
aseptic [,ei’septik; US ə’sep-] A.adj бактериядан
ада (жара, т.с.с.) В.n асептикалық дəрі
asexual [,ei’sekʃuəl] adj 1.жыныссыз
2.жыныстық қатынасқа түспейтін не оған
құлқы жоқ
ash I [æʃ] n 1.шетен (діңі қатты ағаш)
2.mountain (wild) ~ тау (жабайы) шетен
(жеміс ағаштарының бір түрі)
ash II [æʃ] n 1.күл ♦cigarette ~ - темекі күлі 2.~s қалдық, табыт, сүйек 3. ~ blonde a)өте
ашық, жирен, ақ сары шаш в)осындай шашты
əйел
ashamed [ə’ʃeimd] adj 1.~ (of smth/smb/one- self); ~ (that …) ұялған, қызарған, қысылған
♦He felt ~ for having spoken insincerely. – Ол шын ниетімен айтпағаны үшін ұялды. 2.~ to do smth бірдеңе істеуге ұялу ♦He felt too ~ to ask for help. – Ол көмек сұрауға тым уялды. ash-bin [‘æʃbin] n күл-қоқысқа арналған ыдыс,
жəшік; күлдік
ash-box [‘æʃbɒks] = ash-bin ashcan [‘æʃkæn] n1. ash-bin 2. (теңізшілер
жаргоны) су бомбасы
ashen I [‘æʃn] adj1.күл түсті; боп-боз, өң-
түссіз♦She listened to the tragic news ashen- faced. – Ол қайғыны оқиғаны құты қаша тыңдады. 2.күлден тұратын
ashen II [‘æʃn] adjшетен(ді) [қ-з: ash I]
ash-key [‘æʃki:] nшетеннің жемісі
ashore [ə’ʃɔ:(r)] advжағада, жағаға, құрғақ
жерде (жерге)♦We went ~ when the boat reached the port. – Қайық портқа жеткен кезде жағаға бардық. ♦The ship was driven ~
by the weather. – Нашар ауа-райының кесірінен кеме жағаға тірелді. ash-pan [‘æʃpæn] = ash-box ash-pit [‘æʃpit] = ash-box ash-pot [‘æʃpɒt] nкүл салғыш, күл сауыт
ash-tray [‘æʃtrei] nкүл салғыш, күл сауыт;
күлдік
Ash Wednesday [‘æʃ ‘wenzdi] nХристиан
оразасының 1-күні (əдетте сəрсенбіде
басталып Пасхаға дейін 40 күн созылады)
ashy [‘æʃi] adjкүл(дің), күл тəрізді; күл басқан
♦His face was ~ gray. – Оның жүзі күл сияқты сұрланып тұрды. ashy-gray [‘æʃigrei] = ashy Asian [‘eiʃn; US ‘eiʒn] n, adjазия(лық)
Asian [‘eiʃn; US ‘eiʒn] n, adjазия(лық); азиат
(адам ж. жақтырмай айтқанда) ♦~ plains – Азия далалары (жазықтары) aside [ə’said] A.adv1.бір жаққа қарай, бір
шетке (қарай) ♦to pull the curtain ~ - пердені бір шетке қарай ысыру ♦Stand ~ and let these people pass. – Бір шетке тұр да мына кісілерді өткізіп жібер. ♦He took me ~ to tell me of his wife’s illness. – Ол мені бір шетке алып шықты да əйелінің ауырушаң екендңгңн айтты. ♦You must put ~ any idea of a holiday this year. – Сен бұл жылы демаламын деген қандай да бір болмасын ойыңды қоя тұр. 2.(арнайы бөлу,
қою, белгілеу, сақтау деген мағ.) ♦to set ~ some money – біраз ақша қойып (сақтап) қою B.n сахнада актердің өз ішкі ойын көрерменге
естірте білдіруі *~ fromprep (US) = apart from
(apart)
asinine [‘æsinain] adj 1.топас, миғұла
2.есек(тің), есекке ұқсаған
ask [α:sk] v 1.сұрау, сұрақ қою ♦I ~ed him. – Мен одан сұрадым. ♦to ~ the way – жол(ды) сұрау ♦to ~ a question – сұрақ қою 2.өтіну,
сұрау ♦to ~ to use the car – машинаны қолдануды өтіну 3.~ smb (to smth) шақыру
♦to ~ smb to dinner – біреуді тамаққа шақыру 4.(саудаласқан кезде) сұрау, (баға) ұсыну
♦You’re ~ing too much. – Тым көп сұрап тұрсың (зат үшін). ♦What are they ~ing for their house? – Үйлерін қаншаға сатпақшы?
114
115
♦~ing price –(зат үшін) сұралған, ұсынылған баға 5. (idm) *to ~ for trouble/it сау басына
сақина іздеу (тілеу) ♦Driving after drinking alcohol is ~ing for trouble. – Арақ ішіп алып көлік айдау – сау басына сақина тілеу. *for the ~ing өтінсе болды (бола қалады) ♦The job is yours for the ~ing. – Қаласаң болды – жұмыс сенікі. *I ~ you! О құдай(ым)-ай десеңші! (таң
қалуды, түсінбеуді я кеюді білдіреді) ♦She sent her kids to camp dressed all in white, I ~ you! – Ол нəрестелерін лагерьге аппақ қардай қылып киіндіріп жіберіпті, о құдайым-ай десеңші!