Оќулыќ Алматы 2005 Беркінбаев К. М

39

1)  Берілген  екілік  санын  он  жаќтан  сол  жаќќа  ќарай n цифрдан

тђратын топтарѓа бљлу керек.

2) Сол жаќтаѓы соњѓы топтаѓы цифрлар саны n-нен аз болса, сан-

ныњ орны сол жаѓынан нљлдермен толыќтырылады.

3) Ѕрбір топ n-разрядтыќ екілік сан ретінде ќарастырылып, q=2

n

негізді санау жџйесіндегі сѕйкес санмен белгіленеді.

Екілік бљлшек санды q=2

n 

 негізді санау жџйесінде љрнектеуде тљмен-

дегі ќадамдар орындалады:

1)  берілген  екілік  санын  сол  жаќтан  оњ  жаќќа  ќарай n цифрдан

тђратын топтарѓа бљлінеді.

2) оњ жаќтаѓы соњѓы топтаѓы цифрлар саны n-нен аз болса, санныњ

орны оњ жаќтан нљлдермен толыќтырылады.

3)  ѕрбір  топ n-разрядтыќ  екілік  сан  ретінде  ќарастырылып, q=2

n

негізді санау жџйесіндегі сѕйкес санмен жазылады.

Кез келген екілік санды q=2

n

 негізді санау жџйесінде љрнектеу џшін

тљмендегі ѕрекеттер орындалады:

1) берілген екілік саны оњ жѕне сол жаќтан n цифрдан тђратын

топтарѓа бљлінеді.

2) соњѓы топтардаѓы цифрлар саны n-нен аз болса, олар сол жѕне

оњ жаѓынан да нљлдермен толтырылады.

3)  ѕрбір  топ n-разрядтыќ  екілік  сан  ретінде  ќарастырылып, q=2

n

негізді санау жџйесіндегі сѕйкес санмен жазылады.

Компьютерлік аќпараттарда кљбінесе сегіздік (негізінде 8 саны) жѕне

он алтылыќ (негізінде 16 саны) санау жџйелері ќолданылады.

5 мысал: 15FC

16

 санын екілік санау  жџйесінде љрнектеу ќажет.

Бђл џшін тљмендегі кесте пайдаланылады:

2.2  кесте

Он алтылыќ санау жџйесінде берілген 15 FC санныњ ѕрбір цифры

кестеде кљрсетілген екілік сандар арасындаѓы сѕйкес сандармен ауыс-

тырылады: 0001 0101 1111 1100.

Он алтылыќ 

Екілік 

Он алтылыќ 

Екілік 

0 0000 

8 

1000 

1 0001 

9 

1001 

2 0010 

А 1010 

3 0011 

В 1011 

4 0100 

С 1100 

5 0101 

Д 1101 

6 0110 

Е 1110 

7 0111 

F 

1111 

40

Сол жаќтаѓы артыќ нљлдерді алып тастасаќ, керекті екілік санын

аламыз. Сонда: 15FC

16

 = 1010111111100

2

.

6  мысал:  Екілік  жџйеде  берілген 110111101011101111 санын  он

алтылыќ санау  жџйесінде љрнектеу ќажет.

Берілген сан оњ жаѓынан бастап 4 цифрлы топтарѓа бљлінеді.

0011  0111  1010  1110  1111

Жоѓарыда берілген 2.2 кестесі ќолданылып, жауабы келесі тџрде

алынады:

                        3     7       А       E      F

  110111101011101111

2

= 37АEF

16

7 мысал: 1011101, 10111

2

 аралас санын он алтылыќ санау жџйесін-

де  љрнектеу ќажет.

Берілген сан оњ жѕне сол жаќтарынан 4 цифрлы топтарѓа бљлініп,

2.1. кесте ќолданылып, жауабы келесі тџрде алынады.

1011101,  10111

2

 

→ 

0101 1101, 1011 1000 

→ 

5D,B8

16

Екілік санау жџйесі мен сегіздік санау жџйесі арасындаѓы байла-

ныс  осыѓан ђќсас жолмен  орындалады.

8  мысал: 1011101,10111

2

  аралас  санын  сегіздік  санау  жџйесінде

љрнектеу ќажет.

Берілген сан оњ жѕне сол жаќтарынан 3 цифрлы топтарѓа бљлініп,

2.3 кесте пайдаланылып, жауабы мына тџрде алынады.

1011101, 10111

2

 

→

 001 011 101, 101 110 

→

 135,56

8

2.3  кесте

№2.34

Екілік санау жџйесінде берілген сандарды сегіздік санау жџйесінде

љрнектењіз:

Сегіздік 

Екілік 

0 000 

1 001 

2 010 

3 011 

4 100 

5 101 

6 110 

7 111 

ЕСЕПТЕР

?

41

а) 110000110101;       1010101;         0,1010011100100;

б) 0,1001111100000;   0,1100010;       11100001011001

№2.35

Екілік санау жџйесінде берілген сандарды он алтылыќ санау жџйе-

сінде љрнектењіз:

а) 11011010001;     111111111000001;      0,0110101

б) 1000111110;       100011111011;          0,101010101

№2.36

Екілік санау жџйесінде берілген сандарды сегіздік жѕне он алты-

лыќ санау жџйесінде љрнектењіз:

а) 100010,011101;     111000000,101;              101010,11101

б) 101111,01100;       100000111,001110;         1100011,11

№2.37

Сегіздік санау жџйесінде берілген сандарды екілік санау жџйесінде

љрнектењіз:

а) 256;    0,345;       24,025;       0,25

б) 657;    76,025;      0,344;         345,77

№2.38

Он алтылыќ санау  жџйесінде берілген сандарды екілік санау жџйе-

сінде љрнектењіз:

а) 1 АС7;      0,2D1;           2Ғ,D8С;

б) ҒАСС;      0,ҒҒD;           ҒDА,12Ғ;

№2.39

Он алтылыќ санау  жџйесінде берілген сандарды сегіздік санау жџйе-

сінде љрнектењіз:

а) А45;              24А,9Ғ;          0,Ғ DD5;

б) А24,Ғ9,          54А;              0,DҒD3;

№ 2.40

Сегіздік санау  жџйесінде берілген сандарды он алтылыќ санау жџйе-

сінде љрнектењіз:

а) 774;     765,25;          0,5432;       654,763

б) 665;     546,76;          0,7654;       432,347

42

№ 2.41

Берілген  сандарды кљрсетілген санау жџйелерінде  љрнектењіз:

а) 23

16

 

→

 А

2

; 23,45

8

 

→

 A

2

;

   1010,0011101

2

 

→

 A

8

; 1010,0011101

2

 

→

 A

16

;

б) АС1

16

 

→

 А

8

; 101010

8

 

→

 А2;

   101010

2

 

→

 А

8

; 23,561

8

 

→

 А

16

.

№2.42

Берілген  сандарды кљрсетілген санау жџйелерінде  љрнектењіз:

а) АВС,1А

16

 

→

 А

8

; АВС,1А

16

 

→

 А

2

.

б) 123,56

8

 

→

 А

16

; 123,56

8

 

→

 А

2

.

в) 101011,101

2

 

→

 А

8

; 101011,101

2

 

→

 А

16

.

г) 456,7

8

 

→

 А

16

; 456,7

8

 

→→

 А

8

.

№2.43

Тљрттік санау жџйесі мен  екілік санау жџйесініњ ќатынасты кес-

тесін ќђрыњыз.

№2.44

Берілген  сандарды кљрсетілген санау жџйелерінде  љрнектењіз:

а) 131,21

4

 

→

 А

8

; 234

8

 

→

 А

4

; А1В,Е

16

 

→

 А

4

.

б) 331,11

4

 

→

 А

8

; 364

8

 

→

 А

4

; 1А1,1Е

16

 

→

 А

4

.

№2.45

Џштік санау жџйесінде ќосу жѕне кљбейту кестелерін ќђрып, келесі

амалдарды орындањыз:

а) 12 + 22; б) 221 – 11;

в) 21 ҳ 2

г) 11 : 2.

№ 2.46

Сегіздік санау жџйесінде ќосу кестесін ќђрып, амалдарды орындањыз:

а) 3456 + 245;

б) 7631 – 456

в) 77771 + 234

г) 77777 – 237

№2.47

Он алтылыќ  санау жџйесінде ќосу кестесін ќђрып, амалдарды орын-

дањыз:

а) FFFF + 1;

б) 1996 + ВАВА;

в) BEDA – BAC;

г) 1998 – A1F.

43

№2.48

Есептењіз:

а) 10101

2

 

× 

101

2

;

б) AFF1

16

 – 19D

16

.

в) 140

5

 : 14

5

;

г) 121211

3

 + 221

3

.

№2.49

7 + 8 = 16  тењдігі дђрыс бола ма?

№2.50

Белгісіз бір жџйеніњ р- негізін жѕне n - цифрын аныќтањыз.

33m5n + 2n443 = 55424.

Бђл жерде m, n -берілген жџйеніњ ењ џлкен саны.

№2.51

Белгісіз бір жџйеніњ негізін табыњыз. Жђлдызшалармен белгілен-

ген сандарды аныќтањыз.

24**1 + 1 + * 235* = 116678.

№2.52

Баќшада 100 жеміс  талы  бар.  Оныњ 14 алма, 42 алмђрт.  Талдар

ќандай  санау жџйесінде саналѓан?

№2.53

“Ќђпиялы автобиография”. Бір математиктыњ ќызыќты авто-

биографиясы табылѓан? Ол былай басталады: “Мен 44 жасымда уни-

верситтеті бітірдім. Бір жылдан соњ, 100 жасымда, мен 34 жасар ќызѓа

џйлендім. Жас айырмашылыѓымыз 11 жас еді. Бірнеше жылдар љтті.

Меніњ енді 10 балам бар. Айлыѓым бар болѓаны 200 сом. Оныњ 1/10

бљлігін ѕпкеме беруге мѕжбџрмін. Љзімізге 130 сом ќалып тђратын.

Мђндай ќарсылыќтарды ќалай тџсіндіруге болады?

№2.54

Кљрсетілген амал ќандай санау жџйесінде орындалѓан:

  756

  307

2456

   24

3767

+

44

№2.55

Кљрсетілген амал ќандай санау жџйесінде орындалѓан:

213 

×

 3 = 1144.

№2.56

17 + 1700 + 170000 + … + 1700000000 сегіздік сандардыњ ќосын-

дысын он алтылыќ санау жџйесінде љрнектеген. Бђл ќосындыѓа тењ

санныњ жазылуындаѓы сол жаѓынан бесінші цифрды аныќтањыз.

№2.57

 р–негізді санау жџйесіндегі n-разрядты ењ џлкен жѕне ењ кіші сан-

дарды аныќтап, оларды ондыќ санау жџйесінде љрнектењіз:

а) n = 2; p = 2; б) n = 3, p = 8; в) n = 4, p = 16.

1. Санау жџйелері.

2. Позициялы санау жџйелері.

3. Позициясыз санау жџйелері.

4. Екілік санау жџйесі.

5.  Екілік  санау  жџйесіндегі  арифметикалыќ  амалдар  (ќосу,  алу,

кљбейту, бљлу).

6. Ондыќ сандарды басќа санау жџйелерінде љрнектеу.

7. Бџтін сандарды љрнектеу.

8. Бљлшек сандарды љрнектеу.

9. Аралас сандарды љрнектеу.

10. ЭЕМ-де ќолданылатын санау жџйелері (2

n

 негізді)

1. Келтірілген аныќтаманыњ ќайсысы ЖАЛҒАН:

а) тіл – аќпарат беру џшін ќызмет ететін дыбысты, сљздік жѕне грам-

матикалыќ ќђрылѓылар жџйесі;

БАЌЫЛАУ СЂРАЌТАРЫ

!

ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫ

45

б) тіл –  тіл туралы ѓылымды џйрену объектісі;

в) «тіл» термині бір-бірімен љзара байланысќан екі маѓынаѓа ие:

1) тіл – белгілер жџйесініњ белгілі бір класы

2) тіл – бђл наќты этникалыќ тіл (яѓни, сљйлесу ќабілеттілігі)

г) тіл–бђл, жеке адамныњ ѕртџрлі ќажеттілігін ќанаѓаттандыру

ќђрылѓысы;

д) тіл-адамзаттыќ, аќпараттыќ ќажеттіліктерін ќанаѓаттандыру џшін,

табиѓи  пайда болѓан белгілер жџйесі;

2.«Белгі» – бђл,  бірнеше  аныќтама  берілетін  кљп  маѓыналы

термин.  Тљменде  келтірілген  аныќтамалардыњ  бірі  ЖАЛҒАН,

соны белгілењіз:

а) «белгі»  термині  деп  басќа  объект  љкілі  (ауыстырѓыш)  ретінде

ќатысатын кез келген объектіні тџсінеміз. Ол  алу, саќтау, беру немесе

аќпаратты љњдеу процессінде осы  объектіні кљрсететін ќатынас немесе

ќасиеті;

б) «белгі»  термині,  адам  белгілі  бір  жаѓдайларда  алдын  ала  мѕн

беретін табиѓат объектісі ретінде тџсіндіріледі;

в) «белгі» ауызша мѕлімдеудіњ ќђрамды бљлігі (фонема);

г) «белгі» термині табиѓи тіл немесе белгілі бір алфавиттіњ тыныс

белгілері ретінде тџсіндіріледі;

д) «белгі» термині, аќпараттыќ технологиялар мен есептеу техника-

сында ќолданылатын баѓдарламалау тілініњ  алфавиттерініњ жеке сим-

волдары ретінде тџсіндіріледі;

3. Тљменде  кљрсетілген аныќтаманыњ ќайсысы АЌИЌАТ, яѓни

«белгі-  символ»  терминініњ  маѓынасын  ашады.  Белгі-символ,

бђл:

а) фотосуреттер, саусаќ белгісі, іздер жѕне т.б.

б)  ырымдар,  ауру  белгілері  (симптомдар),  ауа-райын  болжаушы-

лар;

в) табиѓи тіл алфавитініњ жеке символдары (белгілері);

г) фонемалар (ауызша мѕлімдеудіњ ќђрамды бљлігі);

д) аќпарат алмасу процесінде, басќа объект љкілі ретінде ќатынаса-

тын  табиѓаттыњ материалды объектілері;

46

4. Алфавит дегеніміз:

а) символдардыњ кез келген тізбегі;

б)  белгілі  бір  ќатањ  тѕртіппен  орналасќан  белгілердіњ  реттелген

жиынтыѓы;

в) белгілер мен символдардыњ біртђтастыѓы;

г) кез келген белгілердіњ жиынтыѓы;

д) белгілер мен символдар жиынтыѓыныњ кез келген тізбегі;

5. Шексіз кљп сандарды кљрсетуге болатын цифрлы алфавит

тђрады (ЖАЛҒАН   аныќтаманы кљрсетіњіз):

а) бір белгі символдан

б) екі цифрдан – 1 жѕне 0;

в) он цифрдан: 1,2,3,4,5,6,7,8,9;

г) џш цифрдан: 1,2,3;

д) ѕр тџрлі жеті символдан.

6.  Морзе ѕліппесініњ алфавиті тђрады:

а) нљлден жѕне бірліктерден;

б) нџкте жѕне сызыќшадан;

в) ѕр тџрлі он белгіден;

г) ѕр тџрлі бес белгіден;

д) бір белгіден.

7.  Тілдіњ грамматикалыќ бірлігі ретінде ќабылданѓан аныќ-

таманы  кљрсетіњіз:

а)  графеманы  (графема – тілдіњ  графикалыќ  жџйесініњ  ењ  кіші

бірлігі);

б) буын жѕне сљз бљліктері (тџбір, жђрнаќ, жалѓау жѕне т.б.);

в) сљз, сљз тіркестері, ќарапайым жѕне кџрделі сљйлем;

г) алфавит символдары мен белгілері;

д) мѕтін.

8. Ќђрылѓылардыњ  біртђтастыѓы  жѕне  тілдіњ  маѓыналы

бірліктерін  (сљз,  сљз  тіркестері,  сљйлем  жѕне  т.б.)  ќђру  ережесі

ќалай  аталады:

47

а) жазба;

б) синтаксис;

в) грамматика;

г) семантика;

д) прагматика.

9. Есептеу техникасындаѓы символ дегеніміз, бђл:

а) сурет тџріндегі сипаттама;

б) фонема терминініњ синонимі;

в) табиѓи тілдіњ ѕріптік алфавитініњ белгісі;

г) белгі, табиѓи немесе жасанды тіл алфавитініњ бірлігі;

д) цифрлы алфавит белгісі.

10.  Жасанды тіл алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп  («+»

жѕне «-») бар. Бђл тілдіњ ѕрбір сљзі екі ѕріптен тђрады. Осы тілдегі

сљздердіњ ењ џлкен саны ќанша:

а) 4;

б) 2;

в) 8;

г) 6;

д) 32.

11. Жасанды тіл алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп («0»

жѕне «1») бар. Бђл тілдіњ ѕрбір сљзі џш ѕріптен тђрады. Осы тілдегі

сљздердіњ ењ џлкен саны ќанша:

а) 32;

б) 16;

в) 8;

г) 10;

д) 64.

12. Жасанды тіл алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп («0»

жѕне  «1»)  бар.  Бђл  тілдіњ  ѕрбір  сљзі  тљрт  ѕріптен  тђрады.  Осы

тілдегі сљздердіњ ењ џлкен саны ќанша:

48

а) 64;

б) 16;

в) 8;

г) 10;

д) 64.

13. Жасанды тіл алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп («0»

жѕне  «х»)  бар.  Бђл  тілдіњ  ѕрбір  сљзі  бес  ѕріптен  тђрады.  Осы

тілдегі сљздердіњ ењ џлкен саны ќанша:

а) 64;

б) 16;

в) 8;

г) 10;

д) 32.

14. Кейбір тілдіњ алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп («0»

жѕне  «1»)  бар.  Бђл  тілдіњ  ѕрбір  сљзі  міндетті  тџрде  жеті  ѕріптен

тђрады. Осы тілдегі сљздердіњ ењ џлкен саны ќанша:

а) 256;

б) 16;

в) 32;

г) 64;

д) 128.

15. Кейбір тілдіњ алфавитінде бар болѓаны екі белгі - ѕріп («0»

жѕне  «1»)  бар.  Бђл  тілдіњ  ѕрбір  сљзі  сегіз  ѕріптен  тђрады.  Осы

тілдегі сљздердіњ    ењ џлкен саны ќанша:

а) 256;

б) 128;

в) 32;

г) 64;

д) 8.

16. Кейбір тілдіњ алфавитінде бар болѓаны екі 

белгі - ѕріп («0»

жѕне

49

«1») бар. Бђл тілдіњ ѕрбір сљзі он ѕріптен тђрады. Осы тілдегі

сљздердіњ ењ џлкен  саны ќанша:

а) 256;

б) 512;

в) 32;

г) 64;

д) 1024.

17. Кейбір тілдіњ алфавитінде бар болѓаны екі белгі - ѕріп («0»

жѕне    «1»)  бар.  Бђл  тілдіњ  ѕрбір  сљзі n ѕріптен  тђрады.  Тљменде

кљрсетілген формуланыњ ќайсысымен сљздеріњ ењ џлкен саны N

аныќталады:

а) N=2

n

;

б) N=2

n+1

;

в) N=2

n

-2;

г) N=nҳ2;

д) N=2n.

18. Аѓылшын тілін шартты тџрде ќандай тілге жатќызуѓа бо-

лады:

а) жасанды тілдіњ біріне;

б) СИ баѓдарламалаудыњ алгоритмдік тіліне;

в) табиѓи тілдерге;

г) логикалыќ баѓдарламалау тіліне;

д) графикалыќ тілге.

19. 

N  –10 ѕріптен тђратын алфавиті бар кейбір тілдіњ екі ѕріптік

сљзініњ  саны  болсын. N кљрсетілген  интервалдыњ  ќайсысында

жатады:

а) N<400;

б) 400Җ N Җ 1000;

в)1001Җ N Җ 10000;

г) 10001Җ N Җ 100000;

д) N >100000.

50

20.  Тіл  арќылы  берілетін  сљздіњ  маѓынасын  зерттейтін  тіл

ѓылымыныњ бљлімі  ќалай аталады:

а) жазба;

б) синтаксис;

в) грамматика;

г) семантика;

д) прагматика.

21. Кейбір тіл алфавиті он цифрдан (0-ден 9-ѓа дейін), «

↑

» бел-

гіден  жѕне арифметикалыќ операциялардыњ екі белгісінен («+»

жѕне  «

−

»)  тђрады,  ал  арифметикалыќ  љрнектерді  жазу  ережесі

мынадай: 

↑

 белгісімен бљлінген екі сан, сосын операция  белгісі жазы-

лады. Тљмендегі љрнектіњ мѕні неге тењ болады:

25

↑

 12-2+

↑

45+

а) 55;

б) 80;

в) 10;

г) 12;

д) 60.

22.  Тљмендегі  аныќтаманыњ  ќайсысы  «баѓдарламалау  тілі»

маѓынасын ашады:

а) компьютер кљмегімен мѕліметтер мен алгоритмдерді  љњдеп, олар-

ды сипаттауѓа арнаѓан жѕне бір жџйеге келтірілген тіл;

б) мѕліметтер беруге арналѓан символдардыњ жиынтыѓы;

в) пайдаланушыныњ жџйемен ќарым-ќатынас жасау тѕсілі;

г) ойлау мен џздіксіз байланысќан, адамдардыњ ќарым-ќатынасына

арналѓан табиѓи тіл;

д) адам ќызметі саласында ќолдануѓа арналѓан тіл.

23. Тілді жасанды деп атауѓа болады, егер:

а) ѕрбір сљз тек бір ѓана маѓынаѓа ие болса;

б) ѕрбір сљз екіден кљп емес маѓынаѓа ие болса;

51

в) сљз ќђру ережесі ќатањ тѕртіппен берілсе;

г) ѕрбір сљз тек ќана бір ѓана маѓынаѓа ие жѕне тіл  алфавитінен сљз

ќђру ережесі бір маѓынада берілсе;

д)  ѕрбір  сљздегі  белгілер  (символдар)  мљлшері,  кейбір  тіркелген

саннан аспаса.

24. Жасанды тілге жатќызуѓа болатын тілді аныќтањыз:

а) ѕњгімелесу тілі;

б) баѓдарламалау тілі;

в) жест тілі;

г) ќытай тілі;

д) аѓылшын тілі;

25.  Формализация – бђл,

а) машиналыќ тасыѓышты (дискілер, CD) аќпаратты кљрсету  про-

цесі;

б) коммуникативті процесс;

в) кейбір жасанды немесе санау жџйесі тџрінде аќпаратты  кљрсету

процессі;

г) математикалыќ есептіњ шешу жолын іздеу;

д) алынѓан мѕліметтерді интерпретациялау процесі;

26. Код деп аталады:

а) тіркелген ђзындыќтыњ екілік сљзі;

б) бір алфавит белгілерініњ жиынтыѓын басќа алфавит  белгілерініњ

жиынтыѓында бейнелеуді суреттеуші процесс;

в) белгілердіњ тізбегі;

г) ѕр тџрлі белгілердіњ соњѓы тізбегі;

д) шартты белгілеулер немесе сигналдар жџйесі;

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: