ПРОВЕДЕНИЕ РЕФЕРЕНДУМА В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН

292 
 
социумов  и,  как  понятие,  объединяющее  в  себе  множество  аспектов,  вызывает 
интригующие  вопросы,  касающиеся  вселенной  и  человечества  в  частности.  Доступ 
общества  к  источникам  энергии  непосредственно  определяет  конкретные  сценарии  их 
социального,  экономического  и  экологически  устойчивого  развития.  Научные 
исследования и достижения в области технологий, связанные с оптимизацией различных 
источников  энергии,  определяют  функциональные  подходы  сообществ  и  создают 
перспективу  устойчивого  развития  энергетики.  Проект  «Энергия  будущего»  ставит 
конкретные  цели  —исследовать  стратегии,  программы  и  технологии,  направленные  на 
развитие  устойчивых  источников  энергии,  повышение  надежности  и  эффективности 
энергоснабжения, стимулировать использование возобновляемых источников энергии и 
показать  посетителям  необходимость  их  активного  участия  в  разработке  и 
осуществлении плана энергосберегающего производства и эффективного использования 
энергетических  ресурсов.В  самом  названии,  равно  как  и  в  замысле  проекта  «Энергия 
будущего», заключено абстрактное понятие, которое предполагает принятие, внедрение 
и  применение  наиболее  прогрессивных  методов  использования  энергии  в  ближайшем 
будущем,  что  является  необходимым  условием  для  устойчивого  развития.  «Энергия 
будущего»  также  ставит  своей  целью  обратить  внимание  общественности  на 
энергоресурсы  как  на  неотъемлемое  наследие  человечества,  которое  необходимо 
использовать ответственно и рационально. Цели и задачи проекта  «Энергия будущего» 
—призвать  к  чувству  ответственности  международного  сообщества  с  помощью 
различных  учреждений,  организаций,  корпораций  и  частных  лиц,  с  целью 
стимулирования  размышлений  и  формирования  знаний  на  тему  решающего  влияния, 
которое  планирование  и  контроль  энергопотребления  оказывает  на  жизнь  людей  и  все 
живое на планете. Также проблема перехода к «зеленой экономике» рассматривалась на 
конференции  «Рио  +20».(4)  Целью  конференции  является  обеспечение  возобновления 
политических  обязательств  в  области  устойчивого  развития,  оценить  достигнутые 
результаты и восполнить пробелы в осуществлении решений крупных встреч на высшем 
уровне по устойчивому развитию, и решения новых и возникающих проблем. Основные 
проблемы рассмотренные на конференции: 
1)Энергия  -  основная  проблема,  с  которой  сталкивается  весь  мир.  Необходимо 
рассматривать  вопрос  о  повышении  эффективности  и  расширении  безопасных 
источников  энергии.  До  сих  пор  не  все  имеют  равного  доступа  к  энергии,  3  млрд. 
человек до сих пор пользуются сжиганием угля, древесины и др. горючих материалов, на 
которые приходится 60% выбросов в атмосферу. 
2)  Города  -  являются  центрами  идей,  торговли,  культуры,  науки, 
производительность  труда,  социального  развития  и  многое  другое.  Тем  не  менее, 
большие проблемы существуют для поддержания городов в развитии, нехватка рабочих 
мест  и  жилья,  снижение  инфраструктуры.  Необходимо  уменьшать  использования 
ресурсов и загрязнение окружающей среды. 
3)  Питание  -  необходимо  развивать  сельское  хозяйство,  так  как  оно  может 
обеспечить полноценное питание для всего населения мира. Необходимо поддерживать 
людей, работающих в сельских местностях, создавать центры, которые будут следить за 
почвой, водой и животным миром в сельских регионах. 
4)  Вода  -  самый  важный  источник  жизни  на  Земле,  необходимо  обеспечить 
равноценный доступ к водным ресурсам всего населения, следить за качеством водных 
экосистем,  интегрировано  управлять  водными  ресурсами.  Основные  идеи  ООН  по 
водным  ресурсам  в  Рио  подчеркнуть  важность  устойчивого  управления  водными 
ресурсами  и  эффективного  обеспечения  питьевой  воды  и  санитарным  услугам, 
инвестиции  в  инфраструктуру  водоснабжения  на  основе  адаптации  к  изменению 
климата, для успешного достижения зеленой экономики. 

293 
 
5) Мировые океаны - их температура, химический состав, изменения в процессе  жизни 
человека  -  основа  глобальных  систем,  что  делает  Землю  пригодной  для  человечества. 
Наши  дождевые  и  питьевые  воды,  погода,  климат,  большая  часть  нашей  пищи, и  даже 
кислород  в воздухе, которым мы дышим, все в конечном счете регулируется на берегу 
моря.  Тщательное  управление  этим  важнейшим  глобальным  ресурсом  является 
ключевым элементом устойчивого будущего.  
6) Катастрофы - бедствия, вызванные землетрясениями, наводнениями, засухами, 
ураганами,  цунами  и  т.д.  может  иметь  разрушительные  последствия  для  людей, 
окружающей  среды  и  экономики.  Но  устойчивость  -  это  способность  людей 
противостоять этим последствиям и быстро восстанавливаться. Человек может избежать 
последствий  катастрофы,  это  зависит  от  того,  как  мы  выращиваем  пищу,  где  и  как  мы 
строим  наши  дома,  как  работает  наша  финансовая  система,  чему  мы  учим  в  школе  и 
многое другое.  
7) Вакансии - экономический спад оказался серьезным ударом как по количеству 
и качеству работ. Для 190 миллионов безработных, а также для более чем 500 миллионов 
ищущих работу в  течение ближайших 10 лет, на рынке труда имеют жизненно важное 
значение.  Экономика  и  социальная  политика  должна  быть  направлена  для  создания 
оплачиваемой  работы.  Это  также  важный  фактор,  чтобы  работа  ориентирована  на 
потребности  окружающей  среды.  "Зеленые  рабочие  места"  -  должности  в  сельском 
хозяйстве,  промышленности,  услуг  и  управления,  которые  способствуют  сохранению 
или восстановлению качества окружающей среды. 
В  основе  зеленой  экономики  –  чистые  или  «зеленые»  технологии.  По  словам 
специалистов,  развитие  «зеленой»  экономики  позволит  избежать  нашей  стране 
экологического  кризиса,  который  затронул  своими  масштабами  уже  многие 
постиндустриальные  страны.В  настоящее  время  общество  по-разному  понимает  суть 
выражения  «зеленая»  экономика.   Одни   считают,  что  это  новые  отрасли  экономики, 
которые  улучшат  природу  страны.  Другие  понимают  это  выражение  как  новые 
технологии,  своего  рода  экосистемы,  которые  призваны  помогать  и  приносить  пользу 
природе.  Третьи  считают,  что  это  переход  на  новый  этап  развития,  целью  которого 
является  создание  экологически  чистых  продуктов.Все  эти  подходы  к  определению 
понятия  очень  близки  к  значению  выражения.   «Зеленая»  экономика   -  это  экономика, 
направленная  на  сохранение  благополучия  общества,  за  счет  эффективного 
использования  природных  ресурсов,  а  также  обеспечивающая  возвращение  продуктов 
конечного  пользования  в  производственный  цикл.   В  первую  очередь,  «зеленая» 
экономика  направлена  на  экономное  потребление  тех  ресурсов,  которые  в  настоящее 
время  подвержены  истощению  (полезные  ископаемые  –  нефть,  газ)  и  рациональное 
использование  неисчерпаемых   ресурсов.По  инициативе  Президента  Н.А.  Назарбаева 
была разработана Концепция по переходу к «зеленой» экономике.  В первую очередь, в 
Концепции представлен перечень приоритетных задач, главным образом нацеленных на 
реформирование определенных отраслей экономики. 
В рамках перехода к «зеленой» экономики, предполагается: 
–
 
повысить эффективность ресурсов; 
–
 
усовершенствовать казахстанскую инфраструктуру; 
–
 
улучшить благосостояние населения; 
Реализация Концепции планируется в три этапа: 
первый этап - 2013–2020 гг. – оптимизация использования ресурсов и повышение 
эффективности  природоохранной  деятельности,  а  также  создание  «зеленой» 
инфраструктуры; 
второй этап - 2020–2030 гг. – рациональное использование природных ресурсов, 
внедрение возобновляемой энергетики на базе высоких технологий; 

294 
 
третий  этап  -  2030–2050  гг.  –  переход  национальной  экономики  на  принципы 
«третьей  промышленной  революции»,  в  основу  которой  положено  использование 
природных ресурсов в случае их возобновляемости(3) 
Для  глобального  перехода  страны  в  «зеленую  экономику»  необходимо  создать 
фундамент, охватывающий малый и средний бизнес, как основу экономики Казахстана. 
Ярким  представителем  которого  является  ресторанный  бизнес.  Я  предлагаю 
использовать  биодизель  в  ресторанном  бизнесе.  Всем,  кто  работали  в  сфере 
ресторанного  бизнеса  известно,  что  при  приготовлении  какого-либо  блюда  отход  от 
растительного  масла  очень  большой.  Я  предлагаю  использование  биотоплива  в 
ресторанах,  что  возможно  с  помощью  американского  аппарата  для  производства 
биодизельного  топлива  BIOPRO  190,  который  в  свою  очередь  имеет  возможность 
переработки  использованного  растительного  масла  в  биотопливо,  которое  мы  можем 
использовать в качестве топлива на кухне. Для этого нам необходимо перестроить наше 
кухонное  оборудование  под  дизельное  топливо.  Использование  такого  оборудования 
как,  Духовой  шкаф  WallasSafeflame  86  D.  Безопасная  дизельная  духовка  из 
нержавеющей  стали.  Благодаря  специальной  технологии  циркуляции  воздуха  духовка 
обеспечивает приготовление пищи без ее подгорания. 
Осуществляя  в  жизнь  четвертое  направление  концепции  перехода  Казахстана  к 
«зеленой  экономике»  утвержденное  президентом  Республики  Казахстан  Н.А. 
Назарбаевым  «совершенствование  системы  управления  отходами»  и  придерживаясь 
одного  из  направлении  проекта  Expo  2017  Astana  –  «Стимулирование  использования 
возобновляемых  источников  энергии и  других  альтернативных  видов  энергии»  данный 
проект  считаю  целесообразным.  Учитывая  то,  чтоособую  популярность  приобрела 
проблема  управления  отходами.  Все  чаще  встречаешь  грязные  улицы,   свалки  и  
отсутствие  какого-либо  контроля  над  происходящим.  В  связи  со  сложившимися 
обстоятельствами  предложено  использовать   отходы  как  вторичный  продукт 
производственного  
цикла. 
Так, 
к 
примеру, 
технология 
комплексной 
переработки твёрдых  бытовых  отходов  и  получения  альтернативного  топлива  уже 
реализуется вАлматы.  Я  же  предлагаю  использовать  производственный  отход  как 
топливо  для  производства,  что  говорит  не  только  о  совершенствование  системы 
управления  отходами,  но  и  коммерческую  выгоду  хозяину  субъекта  ресторанного 
бизнеса.  Данный  проект  должен  иметь  массовый  характер  практического  применения. 
Если  все  предприятия  ресторанного  бизнеса  будут  стремится  использовать  данный 
проект, то это будет крепким фундаментом и отличным началом перехода национальной 
экономики к «зеленой». В дальнейшем продолжу создание альтернативных проектов и в 
других сферах деятельности отечественной экономики. 
Список использованной литературы 
1.
 
Казахстан:  Энергетическая  безопасность,  энергетическая  независимость  и 
устойчивость  развития  энергетики.  Состояние  и  перспективы.  Аналитическое 
исследование.  -  Программа  развития  ООН    в  Казахстане.    Институт  энергетических 
исследований. – Астана. 2009. 
2.
 
http://www.expo2017astana.com/
 
3.
 
Указ   Президента  Республики  Казахстан от 30  мая  2013  года №  577 
Концепции по переходу Республики Казахстан к «зеленой экономике» 
4.
 
http://www.newskaz.ru/economy/20120621/3374831.html 
5.
 
Источник:  ЮНЕП,  2013  г.,  Навстречу  «зеленой»  экономике:  пути  к 
устойчивому  развитию  и  искоренению  бедности  —  обобщающий  доклад  для 
представителей властных структур, www.unep.org/greeneconomy. 
6.
 
Рахман  АЛШАНОВ,  ректор  университета  «Туран»,  д.э.н.,  профессор, 
"Казахстанская правда", 5 октября 
7.
 
Концептуальные подходы к формированию GreenEconomy  в России. 

295 
 
8.
 
Алинов  М.Ш.  Трансформация  структуры  энергетики  Казахстана  в 
контексте  глобальной  энерго-экологической  стратегии.  Инновационная  школа:  АО 
«Казатомпром».Павлодар: - 2012г. 
 
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚҚА КІРУІНІҢ НЕГІЗГІ 
АСПЕКТІЛЕРІ 
 
ҒАЛЫМҚЫЗЫ АЖАР 
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің 3 курс студенті, 
Ғылыми жетекшісі: БЕДЕЛБАЕВА А.Е. 
І.Жансүгіров атындағы ЖМУ-ң магистр аға оқытушысы 
 
Еуропа одағы (ЕО) — халықаралық саяси және экономикалық бірлестік. Қазақстан 
мен  Еуропалық  одақтың  екіжақты  қарым-қатынасы  тәуелсіздік  жылдарынан  бері 
нәтижелі  дамып  келеді.  Біздің  елдеріміздің  арасындағы  сауда-экономикалық  айналым 
айтарлықтай  жоғарылады  және  халықаралық  саясат,  қауіпсіздік,  қорғаныс  салаларын-
дағы ынтымақтастық  биік деңгейге жетті.  Қазақстан жер байлығының, ауыл шаруашы-
лығының  арқасында  ЕО-ның  Орта  Азиядағы негізгі  және  маңызды әріптесіне  айналды. 
Еуро  одақ  елдерінде  Қазақстан  тұрақтылықтың  белгісі  сонымен  бірге,  Шығыс  пен 
Батысты  байланыстырушы  көпір  ретінде  мойындалып  отыр.  Соңғы  жылдары  ЕО  мен 
Қазақстан  арасындағы  ынтымақтастық  және  серіктестік  туралы  бұрынғы  Келісімнің 
орнына  жаңа,  күшейтілген  Келісімді  жасау  қажеттілігі  туындады.  Жаңа,  күшейтілген 
Келісім  саяси  диалог  және  ішкі  істер,  құқық  қорғау  салаларындағы  ынтымақтастықты 
нығайтуға  қажетті  шараларды  қамтамасыз  етіп,  өзара  сауда  мен  инвестицияны  артуға 
үлесін қосады, сондай-ақ Еуро одақ пен Қазақстан арасындағы қазіргі қарым-қатынасты 
нығайта  түспекші.  Сондай-ақ,  Қазақстан  мемлекеті  қабылдаған  2009-2011  жылдарға 
арналған  «Еуропаға  жол»  атты  мемлекеттік  бағдарламаның  да  мәні  терең  құжат  болып 
табылады. Қазақстан осындай құжатты қабылдаған әлемдегі жалғыз ел екен. Сол арқылы 
Еуропалық  одақпен  ынтымақтастық  құруға  өте  ықыласты  болып  отырғанын  осы 
құжаттары арқылы дәлелдеп отыр. 
Бүгінде  Еуропалық  Одақтың  Қазақстанға  және  жалпы  Орталық  Азия  аймағына 
ерекше назар аударуының маңызды себептері бар. Бірінші — осы өңірдің энергетикалық 
ресурстарға  бай  болуы.  Еуро  одақ  өз энергетикалық  импорт  маршруттарын 
әртараптандыруға  мүдделі.  Қазақстан  және  көршілес  елдер  осыған  біраз  ықпал  ете 
алады.  
Қазіргі  таңда  Орталық  Азия  аймағы,  әсіресе,  Қазақстан,  Еуро  одақтың  көлік 
саласындағы  белді  әріптесі  болып  табылады.  Біздің  аймақтың  орналасқан  жері  Шығыс 
пен  Батысты  байланыстыру  үшін  өте  қолайлы.  Осы  себептен  Еуро  одақ  бұл  өңірден 
экономикалық прагматизм тұрғысынан сенімді әріптестерге мүдделі.  
Қазіргі таңда Еуро одақ әлемдік аренада жоғары дамыған аса  алпауыт одақ. Еуро 
одақ валюталық одаққа басшы бола отырып, одан әрі өркендеп дамуда, әрі тұрақтылық 
тепе-теңдігін  ұстануда.  Коммуникация,  көлік,  кен  өндіру,  өңдеуші,  химия,  жеңіл 
өнеркәсіп,  машина  жасау,  жоғары  технологиялы  өнімдер,  тамақ,  ауыл  шаруашылығы 
өнімдерін  өндіру,  туризм  саласындағы  ынтымақтастық  басым  болып  табылады.  Осы 
секторлардың  бәрінде  дерлік  іс жүзінде  Еуро  одақ  жетекші  орын  алғандығы  сөзсіз. 
Олардың  қажетті  технологиялары,  құралдары,  тәжирибесі  және  басқарудың  жаңа 
әдістері  бар.  Байланыс  коммуникациясы  және  ақпараттық  технологиялар  саласындағы 
ынтымақтастықтың  келешегі  аса  зор.  Мұндай  технологиялардың  Еуро  одақта  және 
әлемнің  басқа  да елдерінде  жедел  дамуы  жағдайында  орташа  мерзімді  келешекте 
мемлекеттің  әл-ауқаты,  ұлттық  экономиканың  жұмыс  істеуі,  ақпараттық  технологиялар 
жүйесі пайдалану деңгейімен айқындалады.  

296 
 
Еуро  одақ  Еуропа  елдерінің  экономикасын  көтеруде  басқа  дамыған  елдерге 
қарағанда едәуір алда. Еуро одақтың әлем нарығындағы орны өте жоғары, ақша бірлігі-
көп елдер арасында жоғары орны бар, көптеген экспорттық, импорттық операциялар осы 
валюта  негізінде  жүргізіледі.  Еуро  одақ  ұстанған  саясат  өзінің  ішкі  құндылығымен 
де ерекшеленеді. Бірақ одақтың ішкі проблемалары да баршылық.  
Қазіргі таңда Орталық Азия аймағының ролі халықаралық қауымдастықтың барлық 
субъектілерінің  көңілін  өзіне  аударуына  байланысты  күннен  күнге  өсуде.  Еуропалық 
Одақ  та  осы  регионға  деген  мүдделерін  ұстануда.  Қазір  Еуропалық  одақтың  Орталық 
Азиядағы  экономикалық  қызығушылықтары  саяси  мүдделеріне  қарағанда  алда  келе 
жатыр.  Оған  бірнеше  себептер  өз  әсерін  тигізуде.  Көптеген  жылу  ресурстарын  қажет 
ететін  Еуропалық  одақ  өзіне  қажет  жылу  қайнар  көздерін  Таяу  Шығыстағы 
альтернативті мұнай байлықтарынан іздеуде.Сондықтан да Орталық Азия, соның ішінде, 
Қазақстан да ЕО үшін маңызды стратегиялық аймақ болып табылады. 
Еуропа  мен  Азияны  бөле  отыра,  Еуразия  континентінде  орналасқан  Қазақстан 
Республикасының  геосаяси  жағдайы,  табиғи  бай  ресурстары  оның  алдағы  уақыттағы 
жағдайын  анықтайды.  Халықарлық  қатынастың  тең  құқықты  субъектісі  ретінде  біздің 
еліміздің  халықаралық  өмірге  қатысуы,  көпжақты  мүдделері  Қазақстанның  Еуро-
Атлантикалық  және  Азия-Тынық  мұхиттық  аймағына  қарай  бағытталуына  септігін 
тигізеді. 
Маңызды құжаттардың алғашқыларының бірі  -  «Қазақстанның егеменді  мемлекет 
ретінде  құрылуы  мен  қалыптасу  стратегиясында  »  Қазақстан  Республикасының 
Президенті Н.Ә.Назарбаев: «Әлемдік қауымдастыққа кіру саясатын нарық жүйесінің үш 
басты  орталықтарымен  –  АҚШ,  Жапония  және  Батыс  Еуропамен  одақтасу 
мүмкіндіктерін бағалай біле, олардың әлемдік шаруашылық интенсификациясының ояту 
күштері  екендігін  ескере  отыра  құру  қажет.  Сонымен  қатар,  бұл  мемлекеттермен  өзара 
әрекет ету халықаралық қаржы институттарына жол ашады»,-деп атап өтті. 
Қазақстан  Республикасының  қазіргі  жағдайынан  көп  векторлы  одақтастық  пен 
әріптестікке  таңдау  жасағандығын  көреміз.  Еліміздің  сондай  сыртқы  саясатының 
тұрақты приоритеттерінің бірі – ҚР мен ЕО арасындағы ұзақ мерзімді және тең құқықты 
одақтастық, еуропалық бағыт. 
Еуропадағы  болып  жатқан  оқиғалар  мен  жағдайларға  деген  біздің  еліміздің 
қызығушылығы,ең  алдымен,  республика  территориясының  бір  бөлігі  еуропалық 
континентте  орналасқандығымен  суреттеледі.  Еуропалық  Одақпен  одақтастықтағы 
мүддеге  екінші  бір  маңызды  себеп  –  бүгінгі  күні  ЕО-  сауда-экономикалық  бірігудің 
қарқынды дамыған, әлемнің басты экономикалық орталықтарының бірі болып табылады. 
Егер  Қазақстан  Республикасының  сыртқы  саясатындағы  еуропалық  бағыт  туралы  сөз 
қозғалатын  болса,  онда  оның  Еуроодақпен  тұтастай  қарым-қатынасы,  ЕО  мүше-
мемлекеттерімен одақтастығы айтылады. 
Сонымен,  кейбір  сарапшылар  ЕО  пайдасы  көп  деп  санайды.  Ал  басқалары 
керісінше  оның  кері  ықпалдарына  назар  аудартуда.   Қысқасы,  бұл  тақырып  әлі  алда 
талай  талқыланатын  сияқты.    Бұл  көзқараста  ЕЭО  құрудың  Қазақстан  үшін  негізгі 
пайдасы мен қауіптерін қарастырайық.  
Қазақстандық  басшылықтың  еуразиялық  интеграцияның  экономикалық  сипатын 
үнемі  айтып  келе  жатқанына  қарамастан,  ол  шаруашылық  қауіп  төндіріп  қана  қоймай, 
қолайлы жағдай да туғызады, және оның әлеуметтік, саяси салдары да болмақ.  Алайда 
бұл  басқа  мақаланың  тақырыбы.  Сондықтан  бұл  жолы  ЕЭО-ның  жағымды  және 
жағымсыз экономикалық аспектілеріне баға берумен шектелейік. 
Алдымен  еуразиялық  интеграция  сәулетшілері  басты  назар  аударып  отырған 
плюстеріне тоқтала кетейік. Олардың біріншісі   - ойынның бірыңғай ережелері бойынша 
сыйымды  ортақ  нарық  қалыптастыру   (170  млн  адам).  Теориялық  тұрғыдан  бұл 
Қазақстан  үшін   өңдеуші  өнеркәсіптің  экспорттық  салаларының  өсуіне  серпін  болу 

297 
 
керек.   Бұл  ретте  әлбетте  Ресей  шекарасына  жақын  орналасқан  қазақстандық 
облыстардың бизнесіне жақсы болашақ ашылады. 
Ел  басшысының  бағалауынша  жаңа  экономикалық  одақтың  тағы  бір  плюсі, 
қазақстандық  экономикаға  шетелдік  инвестицияның  қосымша  ағыны  және  біріккен 
кәсіпорындар құру болмақ, себебі Қазақстандағы қолданыстағы заңнама бойынша салық 
деңгейі  Белоруссия  мен  Ресейге  қарағанда  аз.   Осылайша  биліктегілер  біздің  ел  ЕЭО 
бірыңғай нарығына шетелдік бизнес шығатын  терезе болады деп үміттенеді  
Осы  мақсатқа  жету  үшін  де  «Инвестициялық  климатты  жетілдіру  мәселелері 
бойынша  Қазақстан  Республикасының  кейбір  заңнамалық  актілеріне  өзгерістер  мен 
толықтырулар  енгізу  туралы»  заңының  жедел  түрде  әзірленіп,  қабылданғаны  белгілі.  
Оған Нұрсұлтан Назарбаев 12 маусымда Шетелдік инвесторлар кеңесінің 27 отырысында 
қол қойған болатын. 
Еске салсақ, құжатта 10 жылға корпоративтік табыс және жер салығынан босату, 8 
жылға  Қазақстандағы  экономиканың  әлеуетті  секторы  үшін  қаржы  салуға  дайын 
инвесторларды  мүлік  салығынан  босату  қарастырылған.   Бұл  ретте  нысандарды 
пайдалануға бергеннен кейін мемлекет капиталдық шығындардың    30%-ын өтейді және 
инвестициялық  жобаны  жүзеге  асыру  барысында  және  оны  іске  қосқаннан  кейінгі  бір 
жыл ішінде  ешқандай шектеусіз шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат етеді. 
Оған  қоса,  инвесторларға  салық  режимінің  тұрақтылығына  кепілдік  беріледі.   Тек 
қосымша құн салығы мен акциздік алымға ол қатысты емес.  
ЕЭО  құрғанның  тағы  да  бір  жағымды  факторы  бірыңғай  нарық  аясында  жұмыс 
күші  жеделдігінің  өсімі.  Және,  ЕЭО  Қазақстан  үшін  ең  бастысы,  биліктегілердің 
айтуынша,  Белоруссия  және  Ресей  республикасымен  сыртқы  сауда  көлемінің  артуы.  
Теориялық  жағынан  бұл  сондай-ақ,  ІЖӨ  өсу  қарқынын,  бәсекелестік  пен  өнім 
сапасының  артуын,  жаңа  жұмыс  орындарының  ашылуы  мен  әлеуметтік   тұрақтылық 
өсімін арттыруы тиіс. 
Қазақстанның  Белоруссия  және  Ресеймен  сыртқы  сауда  айналымындағы  алғашқы 
оң  нәтижелеріне  қазірдің  өзінде  қол  жеткізілді.   Республиканың  Кеден  одағы 
құрылғаннан  бергі  сыртқы  сауда  көлемі  ол  құрылғанға   дейінгі  көлемнен  барынша 
артқан.  Бірінші кезекте ол біздің солтүстік көршілермен сауда көрсеткіштерінен жақсы 
көрінеді. 
ҚР статистика агенттігінің ақпарынша, егер дағдарысты 2008 бен 2009  жылдарда 
Қазақстанның Ресеймен  сыртқы  сауда  көлемі  сәйкесінше,    $20  және  $12,4  млрд  болса, 
онда   2010 жылы ол   $17,4 млрд-ға дейін жеткен, ал бір жылдан кейін   -   $22,3 млрд. 
болған.  Бұл  ретте  2012  және  2013  жылдары  жақсы  көрсеткіш  сақталып  қалған.   Бұл 
жылдары Қазақстанның РФ-мен сыртқы сауда айналымы, сәйкесінше   $23,1 және $23,5 
млрд.  болған.  Сондықтан  ЕЭО  құрылғаннан  кейін  бұл  көрсеткіш  тек  арта  береді  деуге 
барлық  негіз  бар,  әлбетте,  егер  бұған  жаһандық  экономикадағы  жаңа  толқулар  мен 
дүниежүзілік саясаттағы жағдайлар әсер етпесе.   Атап айтсақ, Ресейге қарсы Батыстың 
санкциясы.  
Алайда еуразиялық интеграцияның медалдың екі жағы секілді, кері салдары да бар. 
КО елдерімен сыртқы сауда өсімі, әлбетте, жақсы фактор, дегенмен бір «бірағы да» бар.  
Қазақстанның Кеден одағы елдері бойынша әріптестерімен сыртқы сауда айналымының 
артуы  импорттың  экспорттан  артуына  әкеліп  соқтырады.    Алайда  оған  кінәлі  тек  КО 
емес, ресейлік экономика ауқымы мен отандық кәсіпорындардың төмен бәсекелестігі.  
Мәселен,  статагенттіктің  ақпарынша,  егер  былтырғы  жылы  Қазақстанның  КО 
елдері-әріптестерімен  саудасы  2012  жылы    1,4%-ға  артып      $24,2  млрд-ға  жетсе,  бұл 
ретте  экспорт   5,9%-ға  төмендеп,    $5,9  млрд  құраған,  ал  импорт    4%-ға  артып,    $18,3 
млрд. құраған. Былтырғы жылы Қазақстанның Белоруссия және Ресеймен саудадағы кері 
сальдосы   $12,4 млрд-ға жеткенін есептеу қиын емес. 

298 
 
Ресейдің  Қазақстанмен  тауар  айналымында  бірінші  орында  тұрғаны  құпия  емес. 
Алайда Кремльдің интеграциялық жігері фонында Қазақстанның сыртқы саудадағы РФ 
үлесі соңғы бірнеше жылда барынша төмендеп отыр.  2010 жылы    19,2%-ға жетсе, 2011 
жылы    18,9%-ға  қысқарған,  бір  жылдан  кейні  -  17,4%-ға  қысқарған,  2013  жылдың 
қорытындысы  бойынша    17,9%-ға  аздап  көтерілген.   Тек  былтырғы  жылы  ресейлік 
импорт   2012 жылмен салыстырғанда 4,3%-ға өсіп,  $17,7 млрд құраған, бұл ретте РФ-ге 
қазақстандық  экспорт    5,4%-ға  түсіп    $5,8  млрд.  құраған.  Осылайша  Қазақстан  мен 
Ресей саудасындағы кері сальдо  $11,9 млрд. болған. 
2012  жылы  да  Ресейге  кеткен  қазақстандық  экспорттың   12,3%-ға  төмендегіні 
байқалған,  ал  ол  елден  келген  импорт   10,6%-ға  артқан.  Бұл  ретте  Қазақстан  Ресейге 
негізінен  «минералды  өнімдерді»    (41,1%),  «металдар  мен  олардан  жасалған 
бұйымдарды»   (24,2%),  «химия  өнеркәсібінің  өнімдері,  каучук»  (14,1%),  «машина, 
құралдар мен транспорттық құралдарды» (10,3%) экспорттайды. 
Бұл  ретте  Ресейден  келетін  қазақстандық  импорттағы  «минералды  өнімдер»  үлесі 
төмендеу     29%  -ды  құрайды,  есесіне  «машина,  құралдар  мен  транспорттық  құралдар» 
үлесі    23,7%-ға  жетеді.  РФ-дан  келетін  импорттың  тағы    15,6%-ын     «металдар  мен 
одан  жасалатын  бұйымдар»  құрайды  және     11,2%-ын  «химия  өнеркәсібінің  өнімі, 
каучук» құрайды. 
Қазақстанның  КО  серіктестермен  сыртқы  сауда  бойынша  статистикалық 
мәліметтерден қандай қорытынды жасауға болады? 
Біріншіден,  статагенттік  мәліметтері  көрсетіп  отырғандай,  қазақстандық  бизнес 
біртұтас  нарықта  беларусьтармен,  бірінші  кезекте  ресейліктермен  бәсекеге  дайын 
болмай шықты. Қазақстан жыл өткен сайын оларға өз позицияларын беріп отыр. 
Сондықтан Қазақстан Кедендік одаққа кіру мерзімін дұрыс есептемеді  деп айтуға 
негіз бар. Алда әлі Дүнижүзілік сауда ұйымына кіру де бар. 
Екіншіден,  КО  және  басқа  да  елдерге  бағытталған  қазақстандық  экспорттың  түрі 
шикізаттық  сипатта.  Ал  Қазақстанға  импортталатын  тауарлар  -  тұтыну  тауарлары. 
Басқаша айтқанда, қазақстандық экономика, әртараптандыру туралы қанша айтқанымен, 
әлі күнге шикізаттық сипатта болып қалып отыр. 
Және  де  Қазақстан  шикізаттық  сипаттан  жақын  аралықта  құтыла  аларлықтай 
мүмкіндік жоқ. Керісінше, Қашағандағы проблеманы жойып, басқа да кеніштерде мұнай 
өндірісі  басталысымен  Қазақстан  экономикасындағы  өндіруші  сала  рөлі  арта  түсіп,  ал 
өңдеу саласы - төмендей түседі, тіпті ҮИИДБ табысты іске асырған күннің өзінде. 
Үшіншіден,  Қазақстанның  КО  елдермен  саудадағы  импорт  пайдасындағы 
дисбаланс ұлттық валютаны одан ары құнсыздандыра береді. Және де Ресеймен саудада 
теріс  көрсеткіштер  теңгені  қайтадан  2009  жылғыдай  девальвация  жасауға  итермелеген 
фактор да болуы әбден мүмкін. 
Сондықтан  интеграциялық  үдерістер  қарқын  алуымен  ұлттық  валютаның  күрт 
құнсыздану  қаупі  сақтала  береді  және  тек  өсе  беруі  мүмкін.  Әрине,  оған  алғышарттар 
болып,  әсіресе,  біздің  солтүстік  көршіміз  рубль  бағамының  еркін  айналымына  өтетін 
болса. 
Бірақ,  Қазақстан  үшін  экономика  саласына  еуразиялық  интеграциядан  келетін  ең 
басты  қауіп  -  ол  Дүниежүзілік  сауда  ұйымының  және  жартылай  Еуразиялық  одақ 
қағидаларының  орын  алып  отыруында.  Мәселе,  ДСҰ  ережесі  фритредерлік 
тұжырымдамасы негізінде жасалған. Ол сауда еркіндігі мен мемлекеттің экономикадағы 
жекеменшік  секторға  араласпауын  қатаң  сақтайды.  Іс  жүзінде  ол  өзара  саудада, 
инвестицияларда  кедергілер  жоқ  дегенді  аңғартады.  Ол  кедергілер  жоғарғы  иморттық 
және  экспорттық  баж  салықтарымен,  белгілі  тауарларға  квоталармен,  капитал 
қозғалысына шектеу орнатумен білінеді 
Осының  барлығы  сыртқы  саудаға  қатысты,  фритредерлік  идеология  бойынша, 
біріншіден,  экономикалық  өсуге,  сол  арқылы  еркін  сауда  жасап  отырған  мемлекеттің 

299 
 
көркеюіне,  екіншіден,  өнім  мен  қызмет  сапасының  артуына,  үшіншіден,  тұтынуды 
мейлінше қанағаттандыруға септігін тигізуі тиіс. 
Бір ескерерлігі,  «ең төменгі шектеу» қағидасын жариялай отырып, фритредерлікті 
қолдаушылар  жергілікті  өндірісті  субсидиялауды  толығымен  не  жартылай  тоқтатуды 
қолдайды, яғни, сол арқылы мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі мен тұрақтылығына 
қатысты маңызды шешім қабылдауда билік еркіндігін шектейді. 
Дегенмен,  дамыған  мемлекеттердің  тәжірибесі  көрсетіп  отырғандай,   сауда 
еркіндігі  олардың  дамуына  шынымен  де  айтарлықтай  ықпал  етті  және  экономикалық 
өсуіне  қуатты  серпін  берді.  Бірақ  осы  тұжырымдама  қағидаларын  ЕЭО  аясында  іске 
асыру,  келешекте  ДСҰ-ға  кіру  тұрғанда  түзетілмес  қателік  болуы  әбден  мүмкін  деген 
даулы тезис айта аламын. 
Басқаша  айтқанда,  еуразиялық  интеграцияның  идеялық  негізі  іс  жүзінде 
экономикалық  апат  болмаса  да  Қазақстан  мен  Ресей  экономикасы  үшін  теріс  әсермен 
аяқталуы әбден мүмкін. Әрине, бұл жерде әңгіме өндіруші сектор туралы болып отырған 
жоқ. Оның тағдыры сыртқы экономикалық коньюктураның қолында. 
Әңгіме  өңдеу  индустриясы  туралы  болып  отыр.  Мысалы,  Қазақстан 
экономикасының  шикізаттық  салаға  толығымен  тәуелділігінде  емес,  бірінші  кезекте 
елдің  экономикалық  дамуының  базалық  шарттары  отандық  кәсіпорын  тауарларының 
әлемдік  нарықтағы  бәсекеге  қабілетсіз  етеді.  Себебі,  Қазақстан  мен  Ресейдің 
географиялық және климаттық жағдайында энергия шығыны ДСҰ бәсекелес елдердегіге 
қарағанда  тым  жоғары.  Яғни,табиғи  себептермен  Қазақстан  ел  ішінде  әлемдік  нарықта 
бәсекеге қабілетті өңдеу индустриясының өнімін шығара алмайды. 
Осындай  жағдайда  Қазақстанның  ДСҰ-ға  енуі  шын  мәнісінде  көп  нәрсеге,  атап 
айтқанда,  АӨК  пен  өңдеу  секторындағы  энергияны  көп  жейтін  өндірістерге  «крест» 
қояды,  себебі  ЕЭО  және  оның  үстіне  Дүние  жүзілік  сауда  ұйымының  ережесі 
экономикаға субсидия мен салықтық  жеңілдік түріндегі мемлекеттік көмек мүмкіндігін 
шектейді. Бір қызығы, ҮИИДБ жасаушылар осыны ескерді ма екен? 
Мемлекеттің  инвестициялық  климатты  жақсартуға  деген  ұмтылысын  негізгі 
қорлардың  тозығы  жеткендігі,  инфрақұрылымдық  проблемалар,  жемқорлық  деңгейінің 
тым  жоғарылығы,  тәуелсіз  соттардың  жоқтығы,   мемлекеттік  реттеу  деңгейінің 
төмендігі, экономика мен саясаттағы монопольдық үрдістер жоққа  шығарады. 
Нәтижесіндебізде  не  бар?  Тек  өндіруші  сектор  ғана.  Оныңтиімділігі  мен 
әлеуметтіктұрақтылығытолығыменжаһандықэкономикағатәуелді. 
Сондықтан 
ЕЭО 
құрылуыҚазақстанның 
ДСҰ-ғакірмекжоспарынескергенде, 
біріншікезектеөндірушісекторғаоңәсерінтигізіп, 
Қазақстанныңжаһандықнарыққашикізатшығарушыпозициясыннықтай түседі.  

жүктеу/скачать 2,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: