Адамзат тарихы, оның заңдылыктары дегеніміз коғамның ілгері қарай дамуы негізінде жеке тұлғалардың ең жоғары принципі - бостандык идеясына үздіксіз ұмтьшуы. Олай болса, дүние жүзілік тарихтың даму бағытын айқындап, оны жетелейтін ұлы жеке тұлғалар емес, бостандық идеясы. Гегельдің бұл концепциясы бойынша, бостандық сәулесі бозарып келе жатқанда тарих басталады. Ол алғаш рет шыгыста көрінді, бірақ бүл әлі де болса бостандық сәулесі емес еді, ол тек оның бастамасы, оны сезіну ғана. Себебі, азияттык деспотияда бір адамның (деспоттың) ғана бостандығы болатын, ал калған адамдардың ерік- жігерлері, бостандыктары сол деспоттың ерік-жігеріне, бостандығына бағынышты еді. Бұл бостандык идеясының бірінші сатысы. Бостандықтың екінші сатысында, элемдік рух шығыстан Эллада жағасына қарай ауысады. Ежелгі Грекияда бостандыкты кұндылык ретінде саналы түрде түсініп соған ұмтылу және бостандықка, ерікті адамға табыну ерекше орын алады. Бірақ бұл кезде тек кұл иеленушілер ғана бостандыкқа не болады да, кұлдарда бостандық болмады. Басқаша айтқанда, біреулерінің брстандығы, екіншісін одан айырудың арқасында ғана мүмкіндік алды. Шындап келгенде, мұндай бостандык, басқалардың бостандыгъш жаншудың жамылғысы еі. Сондыктан, олардың бостандығы көп ұзақка бармады. Бостандықтың үшінпгі сатысы - герман халыкгарының арасьшда христиан дінінің таралуынан басталады. Элемдік рух Германия шекарасын өткеннен бастап өзін үйдегідей сезінді. Себебі, Германияда адам - адам болғандыктан бостандыққа ие, ал рухтың бостандығы оның 82
табиғатының негізгі касиеті болып саналады деген қағида мойындалады.
