3. Бейімделістің
тиянақты кезі - организмнің жэне оның күрамына
енетім агзалардың, жүйелердің жаңа жағдайларға
мұкият икемделу сэтін
көрсегеді. Олардын қызметі үйлесімді келеді. Организмнің бейарнамалы
тозімділігі көгеріледі жэне эркелкі арнайы бейімделістің тетіктері дамиды.
Бүл ксз физиологиялық кұбылыстарды үнемді атқарады жэнс энергия
шыгындарын азайтады және имундық қасиетін көтереді.
Бейімделістің бұл ксзін үдайы тұракты, озгсрмсйтін жағдай деп қарауга
болмайды. Организмде оның ауытқулары, тербелістері жиі болуы ықтимал,
Өйткені оган эралуан қосымша жанама түрткілер
эсер еткенде, ол озінің
тіршілік күйінің шыгыны мен қайта қалыптасуына байланысты туатын
гомеостаздың жаңа дсңгсйін үнсмі сақтауга тиіс. Соңдықтан бүкіл тірліктік
әрсксттер зор күш салу арқылы жүзсгс асырылады. Ол организімнің энергия
шығынын ұлгайтады, иммундық жэие гормондық
қосалқы қорын азайтып,
акыры бейімделістің бүзылуына - дизадаптацияға экеліп согады.
4. Дизадаптация кезі организмнің әрекеттік қоры саркылуы нәтижесінен
немесе нейрогормондық жүйенің жэне зат алмасуының өзара байланысы
бұзылғандықтан пайда болады. Бүл жагдайда бейімделістің бастапқы кезі
сияқты іс-эрекеттің түракты көрсеткіштерінің ауытқулары пайда болады.
Олар үйреншікті тітіркендіргіштер шамадан тыс немссе кездейсоқ түрткідер
көп уақыт эсер еткенде туады.
5. Организм бейімделіс тудырган әсерлерден құтылған жагдайда,
соның
салдарынан
пайда
болған
эртүрлі
қүрылымдық
жэне
әрекеттік
ерекшеліктердсн біртіндеп арылады. Алайда оның жойылған икемделу
әсерленістері сол бейімдеуші түрткілср тагы да эсер стсс, қайтадан
калыптасуы мүмкін. Мүны қайта бейімделіс
(реадаптация) деп атайды.
Бейімделіс тетіктері. Адам экологиясының негізі і мақсаіы организмнің
бейімделіс әсерленісін қамтамасыз ететің
физиологиялық тетігін тексеріп,
икемделу эрекетін жстілдіру болып саналады. Мұның басты міндеті адамның
денсаулыгын сақтау, оны жақсарту жэне аурудың алдын алуда отс тиімді
жүйелер жасау.
1. Организмнің икемделу әсерленісі негізін
жүикелік жэне
гуморалдық
тетіктер қүрайды. Денете күшті, өте күшті, орасан жэне тотенше
тітіркендіргіштер оқыс эсер еткенде,
оларды қабылдап, өңдейтін негізгі
жүйке қүрылымдарында шамадан тыс зорлану жагдайы пайда болады.
2. қоршаган ортаның қүбылмалы өзгерістеріне икемделуді жүзеге
асыратын бейімделістің жалпы физиологиялық тетіктері
эрекеттік жүйелер
арқылы атқарылады (1I.K. Анохин). Ол козтатыш жэне жағдайлық
тітіркендіргішті баталаудан басталып, шсшім кабылдаумен болашак нәтижені
алдын ала
озық болжауды қалыптастырады. Содан кейін іс-қимыл нәтижесін
Достарыңызбен бөлісу: