Адам физиологиясы
- к ест е. Қ и м ы л м ен е т т ің қ атаю ө зг е р іс т е р і
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- С ол гы н ш ар Г и п о к и н ез Г и п е р т о н у с Г и п ер к и н ез Г и п о т о н у с
- Лимбиялық жүйе
| 3 - к ест е. Қ и м ы л м ен е т т ің қ атаю ө зг е р іс т е р і
"" Э с е р Я д р о Э л ек т р м ен т іт ір к е н д ір у Б ұ з у н е м е с е алы п т а ст а у Ж олақты д е н е Г и п ер к и н ез Г и п о т о н у с Г и п о к и н ез Г и п е р т о н у с С ол гы н ш ар Г и п о к и н ез Г и п е р т о н у с Г и п ер к и н ез Г и п о т о н у с Жолакты дене филогенездік даму барысында кейін пайда болган кұрылым жэне дофамин бөлетін кұрылымдармен байланысты болғандықтан ол солғын шардың қызметін бақылап, тежеп отырады. Дофаминдердін эсерін токтататын зат қолданылса жолакты дененің солғын шарды тежейтін эсері тоқтайды. Жолакты дененің жеке ядроларын тітіркендірсе (мысалы кұйрықты ядроны) бастың бірыңгай еріксіз қайталамалы қимылы байқалады, ал кабықты тітіркендірсе колдың діріл кимылы (хорея) пайда болады. кұйрыкгы ядромен кабықты бұзса, қимыл созыңкы және жай болады (гипокинез), беі еттерінің ширақтығы жоғарылайды (гипертонус), мимика жоғалып адамның бет келбеті тостаған тәрізденеді. Жолакты дене кимыл багдарламаларын жат- тап алу, белгілі қимылдарға үйрену жэне есте сактау үрдістеріне дс қатысады. Бүкіл стриопаллидарлык жүйе адамның қимылымен байланысты бағытталған іс-орекетінің бағдарламасын жасауға жзне іске асырылуын камтамасыз етуіне қатысады. Лимбиялық жүйе Бұл жүйеніц аты латынның limbus - жиек деген сөзінен алынған. Өйткені бұл жүйеге жаңа ми кыртысының түп жагында ми баганын айнала қоршаган кұрылымдар жатады. Олардың көбі ми сыңарларының ішкі бетінде сүйелді дененің жан-жағында орналаскан: белдеуші қатпар (gyruscinguli) теңіз жылкысы қатпары (gyrus hippocampi), миндаль (бадамша) тәрізді кешен (комплекс), ' күмбез (fornix), гиппокамп, мамиллярлык дйтс. Бүл кұрылымдарды 1878 ж. лимбиялық қыртыс деп атаган. Ол кызмет жагынан таламустың алдыңғы ядролары мен гипоталамус жэне ортаңгы мидың торлы күрылымымен тығыз байланысты. Осы аталган күрылымдардың қызмет бірлігін, оның аса күрделілігін көрсету үшін 1952 ж. П.Д.Мак-Лин (амсрика ғалымы) оларды бір лимбиялық жүйеге біріктіреді (22-сурет). Лимбиялык жүйенің ең көрнекті қызметінің бірі ішкі ортанын гүрақтылығын жэнс жануарлардың белгілі бір түрінің түр сақтаудагы арнамалы әсерленістерін сақтау. Лимбиялық жүйенің эрбір бөлігін жеке тітіркендірсе түрлі вегетативтік функциялар, ішкі агзалардың қызметі өзгереді. Мысалы, бадам тэрізді кешенді тітіркендіргенде жүректің соғу жиілігі мсн тыныс жиілігі жэнс кан тамырлар тонусы өзгереді. Ас корыту ағзаларының қызметі, ішек қимылы, сілекей бөлінуі көбейіп, шайнау, жұту кимылдары пайда болады. Мұнымен катар, қуык, жатыр жиырылады, пилоэрекция күшейеді. Мұндай өзгерістер лимбиялык жүйенің басқа бөліктерін тітіркендіргенде де пайда болады. Айтылған вегетативтік эсерленіс гипоталамусты жеке тітіркендіргенде кездесетін эсерленістерге ұқсас, дегенмен тұтас лимбиялык жүйенің қатысуымен вегетативтік әрекеттердің реттелуі гипоталамустан кеп жоғары дәрежеде отеді. ♦ і |