Институты

тем ірж о л ы туралы өңгімелету. "А лм аты - астан ам ” атты
диафильмін көрсету. "Менің Қазақстаным", "Алматы - өсем 
қала" т. б. көркем суреттер, кітапш алар, альбомдар қарау, 
өздері тұраты н қал а, ауы л көрінісінің суреттерін көрсетіп, 
өңгімелету.
Қазақстан табиғаты көркем, алтын, күміске бай, астықты, 
мақталы, малды өлке екенін, басты-басты қалалары, ондағы 
кө с іп о р ы н д ар , м өдениет о р т а л ы қ т а р ы ж а й ы н д а ай ты п
түсіндіру. Қазақстанның өсімдіктер, ж ануарлар дүниесімен 
таныстыру, табиғат суреттерінің көрінісін қарау.
Ауыл үйлерін, көшелерін қаламен салыстыра өңгімелету. 
"А уы л ға, қ а л а ғ а немен б арам ы з?", "Біздің ау ы л д а” т. б. 
тақырыптарда ш ығармаш ылық өңгіме қүрату. Негізгі көлік 
т ү р л е р ім е н т а н ы с т ы р у . А у ы л д ы ң , қ а л а н ы ң а т а қ т ы
адамдарымен, еңбек ардагерлерімен кездесу өткізу.
Әдеби ш ы ғарм алар. Әңгімелеу. Ж . Әлмешов "Қиын жол", 
Қ. Тоқмырзин "Тайсойған”, Ә. Байдөулетов "Аралдьщ соңғы 
аққуы ”.
Оқып түсіндіру. Е. Ерботин "Байқоңыр”, Ө. Түрманжанов 
"Отан”, М. Байсариева "Қойлы ауылда”, Д.Әбілев "Қазақстан - 
Р е с п у б л и к ам
м ен ің ", 
М .С ы зды ков 
"Б а л ы қ ш ы л а р ", 
Ж .Қорғасбектегі "Ғарышкер”, Е. Елубаев "Алатау”.
Ж а тт а ту . М. Әлімбаев "Қ азақстан байрағы ”, С.Қалиев 
"Қазақстан ж алауы", "Елтаңбасы елімнің", Ә. Сөрсенбаев "Сен 
қүрметте оны”, Ә.Дүйсенбиев "Балдақты адам”, А.Бақтыгереева 
"Әдемі сурет", О.Асқар "Алматы”, "Медеу", КЕлубаев "Өжеттер 
өні", Е.Ерботин "Туған ж ер ”.
Әуенді қи м ы л -қозғалы с. Ән тыңдату. Қүрманғазының 
"Сарыарқа", Төттімбеттің "С арж айлау”, Д. Нүрпейісованың 
"Өсемкоңьф” күйлері, "Ауылдың адамдары-ай”, "Ақ бүлақ", 
"А у ы л ы м - ө н ім ", "А м ан бол, а ғ а л а р ы м " , "Қ а за қ т ы ң
д астар қ ан ы " өндерін ты ңдату. "А на тілін сүйем із" - өні 
К.Дүйсекеевтікі, сөзі Ш. Сариевтікі, "Отаным менің кең байтақ"
- өні Н. Тілендиевтікі, сөзі Шаңғытбаевтікі, "Қазақстан" - өні 
И. Нүсіпбаевтікі, сөзі С. Қалиевтікі.
Ән ай ту . "Ж о м ар т ө л ке” - өні И. Н үсіпбаевтікі, сөзі 
Қ .Ж ү м а ғ а л и е в т ік і, " Д а л а ” - ө н і К. Қ у а т б а е в т ік і, сөзі 
А .Қ алм ан б етовтікі. "О таным" - өні К. Қ уатбаевтікі, сөзі 
А .Қ алм ан б етовтікі. "Қ а за қ с та н ” - өні Е. Ө міровтікі, сөзі 
Е.Өтетілеуовтікі. "Қазақстан" - өні С. Мүхамеджановтікі, сөзі 
Ғ. Ж үм абаевтікі. "Туған ж ер" - өні К. Дүйсекеевтікі, сөзі 
Ш.Сариевтікі.
2 0 2

Негізгі қимыл жаттығулары:
Қы рынан бір а я қ ты бір а я қ қ а тигізіп, отырып-тұрып 
ж үру;
Екі шеңбер жасап, бір-бірлеріне қарама-қарсы жүгіру. 
Үлкен адыммен, сызықтан сызыққа, дөңгелектен дөңгелекке 
секіру; Допты аяғының арасына қысып, алға жылжи секіру; 
Допты екінш і қолы м ен тордан асыра лақты р у (баланың 
бойынан асыра тартылған); Гимнастикалық басқыштың бір 
жағьшан екінші жағына ауысу, тақтаймен өрмелеу; Гимнас- 
тикалық орындықтың үстімен арқасымен алға қарай жылжу; 
Бір орында қүм салынған дорбашаны аяқтың арасына қысып, 
үзындыққа секіру; Дорбашаны жоғарыға лақтыру, қағып алу; 
А рқаға дорбашаны қойып, гимнастикалык орьшдық үстінен 
еңбектеу. Бір орыннан түрып, биіктікке секіру; Оң жөне сол 
аяқпен допты тебу.
О й ы н д ар : "К өңілді ж а р ы с т а р ”, "Қ үстарды ң үш уы ", 
"Аңшылар мен үйректер", "Тауып ал да, үндеме”, "Дауыста, 
атыңды айтам", "Қазан мен доп", ”Кім секіреді", "Киіз үй", 
"Үстағандарды қүтқар".
Сурет салу. Алматы қаласы (өзі түратын қала). Көгілдір 
жалау. Қала көшелері мереке қарсаңында. (Үжымдық жүмыс). 
Ауыл, қала, Байқоңьф ғарыш айлағы жайлы өңгіме.
Мүсіндеу. Ғарышкер. Ғарыш кемесі. Сандық (рельефті 
бедерлеу).
Ж апсыру. Ауыл көрінісі (үжымдық жүмыс), Көлік түрлері 
(қ а л а у ы бойы нш а), П ароход. О ригам а: көгерш ін , а қ қ у , 
ж апалақ, сандық, "Қағаз пластика”, "Жайлауда", "Ж айдары 
ж аз".
Ойын. Үсынылған ойынның тақырыбын, мазмүнын байьгга 
отырып, ойын түрін таңдауда олардың дербестігін, өздігінен 
ж ү зе ге асы ра білу д ағды сы н ж етіл дір у . Ойын м азм үны
жөнінде ойлағанын жүзеге асыруға, белсенділікке төрбиелеу. 
Ойын кезінде жолдастарына достық пейілмен қарау сезімін, өз 
іс-өрекетін басқаларды ң талап-тілегім ен үйлестіре білуге 
үйрету. Ойын кезінде үдайы бірлесіп ойнау дағдыларын 
қалыптастыру, бір-бірімен жағымды қатынас ж асай білуін, 
бірлесіп ойнаудьщ төрбиелік бағытта болуын қадағалау.
Еңбек. Негізгі ш аруаш ылық түрін айтып түсіндіру, егін 
егу, дихандар, малш ылар, м ақта өсірушілер, балықшылар, 
мүнайшылар еңбегі жайында сурет көрсетіп, түсіндіру. Еңбек 
адамдарын қүрметтеу, сыйлай білуге төрбиелеу. Еңбектід адам 
үшін маңызын, қаж ет екендігін үғындьфу.
2 03

Ж а н у а р л а р д ү н и е с і. Өткен то п тарда берілген білім 
дағдыларын қайталау. Үй ж ануарлары мен үй қүстары, түз 
ж а н у а р л а р ы , олардьщ аттар ы н , немен қоректен етін дері, 
тіршілік етуі, оған адамдардың қамқорлығы туралы өңгімелесу, 
өңгімелету. Ж ануарлар мен қүстардьщ адамға пайдасы (жүні, 
түбіті, терісі, еті, сүті, көліктік күші, т. б.) туралы айту.
Тақыры пқа байланысты математикалық үғымдарды, 20 
көлемінде ауызша санау дағдыларын қалыптастыру. Ымырт, 
ақшам, бесін, намаздыгер үғымдарьш түсіндіру, кешенді төрбие 
ж үмысы барысында қайталап, тиянақтау.
Әдеби ш ы ғар м ал ар . Әңгімелеу. М. Әуезов "Бүркітш і”, 
М.Төрежанов "Баланы жастан", Т. Қажыбаев "Қыранның серігі 
сүңқар", Қ. Тараншиева "Қүлын", Ш. Күмісбаев "Қасқыр мен 
ит”, 3. Иманбаев "Мал баққанда”, Т. Мүратүлы "Ж азираның 
мысығы".
О қы п т ү с ін д ір у . Ә. Қ оң ы ратбаев "К и ік тің ай ласы ", 
Ә.Қалдыбаев "Еліктің лағы", С. Төжбенов "Әтеш", Б. Кірісбаев 
"Түйенің түйгені", "Сиырдың сыры”, "Ж ы лқы ны ң ж ы ры ”, 
"Қойдың ойы", "Ешкінің ережесі", Б. Сүлейменов "Өкініш".
Ж аттату. I. Ж ансүгіров "Төрт түлік ж ы ры ”, С.Баймаханов 
" Қ о ш а қ а н -а у , қ о ш а қ а н " , Ә. Д үй сен б и ев "А к т а й л а қ " , 
Қ.Баянбаев "Қозы", С. Ж елдербайүлы "Лағым”, Ә. Асылбеков 
"Торпақ”, "Лақ", "Қозы", "Бота", Ү. Есдөулетов "Шүбар тауық".
Ә у е н д і 
қ и м ы л - қ о з ғ а л ы с . 
" Қ ү л ы н ш а қ ” 
— 
өні 
Ә .Б е й с е у о в тік і, сөзі М. Ә л ім б аевтік і, "М ы сы қ” — өні 
Б .Ғ и зато в тік і, сөзі Б. С о қ п ақ баевтікі, " С а қ қ ү л а қ ” — өні 
Б .Ғ и затовтікі, сөзі Б. С оқпақбаевтікі, "Қ үлы н ш ақ" — өні 
Ә .Е сп аевтік і, 
сө зі 
І.М ө м б ето втікі, 
"Қ озы м " 
— өні 
Ә.Өбдіуахитовтікі, сөзі Б. Серікбаевтікі, "Күпгік пен көбелек"
— өні Л.Хамидидікі, сөзі Ш. Мүхамеджановтікі, "Ақ лақ" — өні 
М.Өубөкіровтікі, сөзі С.Оңғарбаевтікі.
Негізгі қимыл ж аттығулары:
Екпінмен, көзді жүмьш, өдемі ырғақпен, серпшмен аяқтьщ 
үш ымен затты біріне-бірі беріп ж үру; Ж үруден ж ү гіруге 
ауысу; Тоқтап, айналу, бір орында аяғы н серпіп, топтасып, 
екпінмен жүгіру; Айналып түрған үзын секіртпеден жүптасып, 
үш тен секір у ; Д оп ты ж ү г ір іп кел е ж а т ы п е к і қолы м ен 
баскетбол көрзеңкесіне лақтырьш түсіру; Тепе-теңдік сақтау: 
бөрене, гим н асти калы қ оры нды к үстіне көлденең жаты п, 
қолдың көмегімен айналу; (аяқты ж ы лж ы тпай, түзу үстау); 
Гимнастикалық орындьщқа көлденеңінен отырып, екі қолды
2 0 4

артта үстап, аяқты түзу, сөл көтеріп, түсіру. Допты шеңбер 
бойы заттардың арасымен, бір-біріне лақтыру, қағьш алу;
Қүрсаудан-қүрсауға секіру, күрсауды айналдыра (алға, 
артқа) секіру;
Ж ерд е оты ры п, екі қолды ң көм егім ен алға ж ы л ж у , 
еңбектеу; (аяғымыз жерден сөл көтеріңкі). Өкшелей қуған 
баладан алаңды айнала қаш ыл қүтылу;
Ойындар: "Ж апалақ", "Тырна мен бақа", "Үлкен доп”, 
"Аңшы”, "Үш рет секір”, "Ж ануарлар патшасы”, "Қошақанды 
сүраймыз", "Түйе мен ботақан", "Көгалдағы хоккей", "Бөйге (ат 
жарыс)”, "Күміс алу", "Көкпар”.
К ө р к е м ө н е р т у ы н д ы л а р ы . " Ж а й л а у д а ғ ы табы н", 
Ә.Қастеев "Қымыз фермасы", М. Кенбаев "Қашағанды куу", 
"Түйе", "Шопан өні".
Сурет салу. Хайуанаттар саябағы. Үй жануарлары. Менің 
сүйікті төлдерім. Біздін күшігіміз (мысығьшыз).
М ү с ін д е у . Қой қозы сы м ен ж а й ы л ы п ж ү р . К өңілді 
қүлы н ш ақ. Б алапандары н ерткен қаз. Ү ж ымды қ жүмыс: 
Ж айлауда. Қүс базары.
Ж апсы ру. Өрістегі сиыр. Қой қозысымен. Суда жүзген 
үйрек. Балапан (жүлмалап қию төсілімен). Оригама: Түсте, 
жираф, жарқанат, бақа т. б. "Солтүстік полюете", "Пингвин”.
О йы н. "Н е қ а л а й ды бы стай ды ?", "Төлдер айты сы ", 
"Төддерге қамқорлық", "Шопан ауылында", "Ненің үйшігі”, 
"Даусынан таны", "Бөйге", "Көкпар", "Ж арыс" ойындарын 
ойнату.
Еңбек. Үй жануарларьша камқорлық, шөп салу, жем беру, 
т. б. ү л к е н д ер еңбегін б а қ ы л а т у ж өн е көм ектесу. Үй 
жануарларынан алынатын өнімдерді пайдаланьш жасалатын 
бүйымдарға көмектесу (жүн түту, сабау, иіру, тоқу, киіз басу, 
текемет, сы рм ақ оюлау). Табиғат жөне адам, ж ан уар л ар
арасындағы заңды байланыстарды түсіндіру. Тағам түрлерін 
дайындауды бақылатып, олардың қалай жасалатыны туралы 
өңгімелету.
Т А Қ Ы Р Ы П БО Й Ы Н Ш А М ЕҢ ГЕРТІЛЕТІН СӨЗДЕР
Отбасы
Нағаш ы өже, нағашы ата, өпкем үлкен, өкем агроном, 
экономист, шешем тігінші, сіңілім, інім кішкентай. Біздің үйде 
бес адам бар, өкем, шешем, мен жөне сіңілім. Төтем мектепте
205

мүғалім. Мен Алматы қаласында, Абылайхан даңғылында № 
5 үй , 18 пөтерде тү рам ы н . А там ауы лда тү рад ы . Біздің 
пөтеріміз 4 бөлмелі. Сөукеле, айыр қалпақ, қамшы өру, кесте 
тігу, тоқыма тоқу, жүн түту, келі, келсап, қүман, астау, қүмыра 
торсық.
Балабакш а
Д аярлы к топ, музыка бөлмесі, шеберхана, күзетші, мектеп, 
м ү ғал ім , директор, сынып бөлмесі, парта, еңбек бүрышы, 
ү л тт ы к ж и һ а зд а р бөлмесі, кітап, дөптер, оқу күралдары , 
суретті өліппе, м атематика, үлестірмелі суреттер, өшіргіш, 
сызғыш, сабақ, кітапханашы, кітап дүкені.
Ойыншыктар
Қ у ы р ш а к к а т а м а к п ісір у , қ ү р т ж а с а у , ки ім өперу, 
ойыншыктар дүкені, менде ж аңа ой ы н ты қ машина бар, шелек, 
күрек, су сепкіш, секіртпе, үшақ, тік үшақ, компьютер, касса, 
сатупзы, теңге, үйдегі ойыншыгым. Сулау техникасы, мүсінпгі 
шеберханасы, натюрморт, композиция, күймелі арба.
Ж омарт күз
Дақылдар айтысы, кырқым, ж үн матадан тоқылған. Еңбек 
ері, озаты, шабындык, жомарт күз сыйы, ж ы л мезгілдері, сүр 
бүлт, егін орағы. Өрік, алма, апельсин, анар, мандарин, абрикос, 
лимон күзде ігіседі. Балалар қауын, қарбыз жинады. Қүстар 
ж ы лы ж а қ қ а үшьш к е тт і
Қыс қызығы
Омбы кар, күмістей жылтылдайды, қыстап калатьш күстар, 
қыстау, қыстақ, науа, қүдық, суат, кауға, қүдық, мал корасы, 
қ ар ж ам ы лған ағаштар, кы сқы мереке, тон, биялай, мойьга 
орағыш, Ж аңа жылгы сыйлық, қар жамылган орман, шырша 
оттары.
Көрікті көктем
Теңіз, өзен мүздары еріді, сең жүрді, ағаштар бүрпгік атты, 
ғары ш кер, сока, орак, түқымсепкіш , қарабидай, күнбагыс, 
топ ы ракты қопсыту, көкөніс көш еттері, ж ем іс ағаш тары н 
өңдеу, тоқы м а фабрикасы, шыт, тері, сөн ательесі, токиды, 
ттітттеді, тігеді, өріс, Май жыры, кемпіркосақ, күн күркіреді, су 
тасыды.
2 0 6

Ж айдары ж аз
Ж а з маусымы, ж ай л ау төсінде, ж ағаж ай , керуен, көш 
керуен, масатыдай, жайқалған, құлпырған.
Ж ануарлар
Ж үн сабау, қы мы з аш ыту, күбіде пісу, іркіт пісу, көл 
м аң ы н м ек ен д еген қ ү с т а р , к ү с т а р сай р ай д ы , қы р ан
қалықтайды, саятшы, жем жеу, күйсеу, күйіс қайыру, жусау, 
түйе желеді, бөйге аты шабады, шабандоз.
Қ азақстан Республикасы
Әнүран, Елтаңба, Республика алаңы. Астана - бас қала. 
Алматы өсем кала, Абай даңғылы, Абылайхан даңғылы, халық 
батырлары Бөгенбай, Қабанбай, Наурызбай батыр атындағы 
көш елер, орталы қ спорт алаңы , орталы қ мешіт, орталы қ 
мөдениет сарайы.
Б А Л А Л А Р Д Ы Ң Б ІЛ ІМ І МЕН ТӘРБИ ЕСІН Е 
Қ О Й Ы Л А Т Ы Н ТА Л А П ТА Р
Б ү л т о п т а ғы л а р м ы н а л а р д ы білуге тиісті: А уы зш а 
сөйлеуде сөз дыбыстарын түгелдей дүрыс айту. Монолог 
түрінде еркін сөйлесу, окылған мөтіндерге өздігінен ауызша 
талдау жасау, өр бөлімге ат коя білу, жалпы үтым беретін 
сөздерді айту, сөз тудыру төсілдерін, көп мағьшалы жөне қарсы 
м ағы налы сөздерді а ж ы р а т у , синоним, антоним, бейнелі 
сөздерді өңгімелеу, сөйлесу кезінде қолдана білу. Үйренген 
сөздерді жекеш е, көпше айту, киім-кешек, жыл мезгілдері, 
сур ет 
м азм ү н ы
т у р а л ы
өздігінен өң гім елей
білу. 
Ш ығармаш ы лы қ кызығу, төрбиеші көрсеткен үлгі жоспар 
бой ы нш а, өзіне тан ы с о к и ғ а л а р ж ай ы н д а ж е н е сурет 
мазмүнына сөйкестендіріп, өңгіме күрастыру. Сауат аш уға 
катысты, буын, сөз туралы үғымдарын калыптастыру; өңгіме 
қүрасты руда ж алаң, ж айы лм а, қүрмалас, сүраулы, лепті, 
хабарлы сөйлемдерді қолдану; ертегі, мақал-мөтел, жүмбақ 
ойластырып айту. Өзі күрастырган мөтінді сөйлемге, сөйлемді 
сөзге, сөзді буынға бөліп айту төсілдерін білу; өздері білетін 
өңгіме, ертегі мазмүньш жүйелі, мөнерлеп өңгімелеу; оларды 
кейіптендіруде ш ығарма кейілкерлерінің іс-өрекетін, мінез- 
кө р ін ісін тү сін у, үн, дауы с ы рғағы н к ел істір е а й ту , 
тақы ры птар бойьшша үсынылған өлең-тақпақтарды ж атқа 
айту.
207

Өз Отаны, Қ азақстан Республикасы, оның рөміздерін, 
а с т а н а сы н , 3-4 ТМ Д ел д ер ін , о л ар д ы ң ұ л т т ы қ өнер 
туындыларын білу; қазақ халқының өдеп-ғұрып, салт-дөстүр, 
өдеби, мөдени м үр ал ары н ; қ а за қ баты рлары н , Қ азақстан
Республикасының үрандары н білу; үландар Отан қорғауда 
қуатты да сенімді күш екенін, үлттық мерекесі, Республика 
күнін, р еспублика байлы ғы , табиғаты , а т а қ т ы қ ал ал ар ы
(Караганды, Өскемен, А тырау, т. б.) олардың не өндіретіні 
туралы; егінші, дихандар, малшылар, олардьщ еңбегі, далада, 
бау-бакдіада өсетін өсімдіктер, оларды күтіп-баптау қажеттігі, 
үйде өсірілетін өсімдіктерді егу, күту; үш ып кететін жөне 
қыстап қалатын қүстар; ж ы л мезгілдері, ай аттары (қазақша 
атал у ы ), ж а н у а р л а р тірш ілігі, табиғат, адам , ж ан у ар л ар
арасындағы заңды байланыстар туралы; үй ж ануарлары на 
қам қорлы қ жасап, күтуді, олардың адамға пайдасын, немен 
қоректенетінін білу; суға салса батпайтын ж өне суға батып 
кететін заттардың (доп, қайық, ж апьф ақ, тас, темір, қүм, т. б.) 
аты н, себебін а ж ы р а т у . Ж ы л м езгіл ін е қ а р а й үлкен дер 
атқаратьш еңбек түрін, өр түрлі мамандық бойынша адамдар 
не істейтінін, еңбектің пайдасын, осы тақырыпта оқылған өдеби 
шығармаларды білу.
Математиісалық алғаш қы үғымдарды 7 түрлі-түсті (ақ, 
қара, қы зыл, сары, қоңыр, жасыл, көк) аж ы рату; бес түрлі 
пішінді (үшбүрыш, төртбүрьпп, дөңгелек, ш арш ы, сопақша) 
білу; сезім төрбиесіне байланысты затты ң қатты , ж үм сақ, 
қалың, ж үка, сүйьщ, сусымалы екенін, заттьщ мөлшеріне қарай 
көп, аз, бір, тең, тең емес, бір-бірінен, тепе-тең, қанша, сонша, 
неше деген сүрақтарға ж ау ап бере білу; затты салыстыру 
н өти ж ел ерін (ү зы н -қы сқа, биік-аласа, үл кен -кіш і, ж уан - 
жіңішке, жоғары-төмен) ажырату; кеңістікті бағдарлауда; оң, 
сол оң ж ақта, сол ж ақта, алға, кейін, арт ж ақта үғымдарын 
түсініп айту; уақытты бағдарлауға қатысты - таңертең, сөске 
түс, тал түс, бесін, кеш, ьшырт, түн, тәулік; ж ы л мезгілдерін; 
ай аттарьш, аптадағы күн аттарын; бүтін, ертең, кеше; дүйсенбі, 
сейсенбі, сөрсенбі, бейсенбі, жүма, сенбі, жексенбі - деп атап 
айту. 1, 2, 3, 4, 5 сандарының цифрларын, сандарды дауыстап, 
тура жөне кері санау, ретімен атау, салыстыру (бір, екі, үш, 
төрт, бес - барлығы бес киіз қалпақ). Бес үлкен, ал төрт кіші 
т. б.) деп айта білу; 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 сандарының 
цифрымен таныстьфу, 20-ға дейін санау, сандарды салыстыру. 

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: