"SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, JULY 2019 114
ӛмірде осы іріктемедегі студенттер оқу процесінде талап етілмеген ӛз қабілеттерін
белсендіруіне тікелей байланысты.
В. В. Бойко бойынша коммуникативтік тӛзімділіктің диагностикасы тоғыз белгі
бойынша жҥргізілді:
1. Кездесуші адамдардың даралығын қабылдау;
2. Адамдарды «Мен» негізінде бағалауға бағытталған ҥрдістер;
3. Айналасындағыларды бағалаудағы санаттылық;
4. Адамдардың коммуникативтік емес қасиеттеріне тап болғанда жағымсыз
әсерлерді жасыру немесе тегістеу мҥмкіндігі;
5. Қайта тәрбиелеу, қайта жасау бейімділігі;
6. Әріптестерді ӛздері ҥшін «бейімдеу» ҥрдісі, оларды «ыңғайлы» ету;
7. Мінез-қҧлық ҥрдісі;
8. Айналасындағылардың жайсыздығына тӛзбеушілік;
9. Адамдармен ӛзара әрекеттестікте бейімделу қабілеті.
Алынған деректерді талдау кӛрсеткендей, 8 параметр бойынша
кӛрсеткіштің жоғары деңгейі 57% (17 адам) қҧрады, екінші орында 9 – 50% (15 адам)
параметрі орналасқан, қалған параметрлердің деңгейі 44% - дан 40% - ға дейін бірдей.
Барлық параметрлердің ӛзара байланысының толық бейнесін
жасау ҥшін оларды салыстыру жҥргізілді.
Кесте 4
Гуманитарлық факультетінің бітіруші-студенттерінің диагностикасының барлық
параметрлеріне салыстырмалы талдауы (%) жасалынды.
Деректерді салыстыру кезінде кӛшбасшылықтың кӛріну деңгейі және
коммуникативтік тӛзімділік деңгейі бойынша деректерде аздаған алшақтық байқалады,
бҧл осы екі параметрлердің ӛзара тәуелділігін кӛрсетеді. Сонымен қатар, осы топта
коммуникативтік тӛзімділіктің жоғары деңгейі коммуникативтік қабілеттіліктің
қалыптасу деңгейіне тікелей байланысты емес. Жҥргізілген зерттеулер негізінде
мынандай қорытынды жасауға болады. Гуманитарлық факультетінің бітіруші –
студенттерінің бірдей саны ӛзекті кӛшбасшылықтың жоғары (47%) және орташа (50%)
деңгейін кӛрсетті, ал кӛшбасшылық деңгейі негізінен орташа (57%). Кӛшбасшылықтың
мотивациялық негізінің болмауы адамға «Ортада» болуға қолайлы жағдай
жасайды.Коммуникативтік қабілеттерінің жоғары дамуы кезінде ҧйымдастырушылық
қабілеттерінің ӛте тӛмен деңгейі байқалады.Коммуникативті тӛзімділіктің даму деңгейі
орта, ҥлкен шыдамдылық сыналушылар мынадай параметрлер бойынша кӛрінеді:
айналасындағылардың ыңғайсыздық жағдайына шыдамдылық және адамдармен ӛзара іс
– қимылда бейімделу қабілеттері; аз шыдамдылық-кездесуші адамдардың даралығын
қабылдауға, жеке "Мен" негізге ала отырып, адамдарды бағалау ҥрдістеріне.
Сыналушылар келесі параметрлерді мҥлдем қабылдамайды: айналасындағыларды
бағалаудағы ҥзілді-кесілді және адамдардың коммуналдық емес қасиеттеріне соқтығысу
кезінде жағымсыз әсерлерді жасырып немесе тегістей білуді.