Кесу аймағына МСС берудің прогрессивті әдістері

172
Сурет 3.48. Іштей салқындатылатын кескіштер 
Мысалы, СМЖ суару ауыр бойлық-сүргілеу, карусель, бойлық-
фрезерлік және басқа станоктарда, олардың бағыттаушыларынан майлаудың 
шайылуына байланысты қолданылмайды. Таңбалау бойынша өңдеу кезінде 
суару қолданылмайды, өйткені SZG ағыны таңбалауды жабады. Шойын 
дайындамаларын өңдеу кезінде пайда болған жоңқалар жұмыс орнын қатты 
ластайды және оны пісіруді қиындатады. Машина жасау кәсіпорындарының 
жұмысын талдау кесу "құрғақ" жүргізілетін операциялардың саны жаппай 
өндірісте 10...30% – ды, сериялық өндірісте 30...40% – ды, жеке өндірісте-
40...60% - ды, ал ауыр машина жасау кәсіпорындарында-механикалық өңдеу 
операцияларының жалпы санының 90% - ын құрайтынын көрсетеді. 
Өңдеудің тиімділігін арттыру жолдарын іздеу МСС және жаңа 
технологиялық ортаны берудің жаңа тиімді немесе ыңғайлы әдістерінің 
дамуына әкелді. 
1952 жылы МСС көлемін сығылған ауамен үрлеу нәтижесінде пайда 
болатын және оны суару кезінде сұйықтық сияқты өңдеу аймағына берілетін 
көбік түрінде МСС беру ұсынылды. Көбік кесу аймағында МСС ағынына 
қарағанда аз тиімді әрекет етеді, беріктікті арттыру коэффициенті 1,2 – 1,5 
аралығында болады. Көбік дайындаманың және машина бөлшектерінің 
беттеріне соншалықты еркін таралмайды, шашырамайды, сондықтан жұмыс 
орнын аз ластайды. Бұл әдісті асимметриялық бөлшектерді өңдеуде қолдану 
ұсынылады, олардың шығыңқы бөліктері суару арқылы берілетін МСС 
ағынымен тасталады немесе құлайды, немесе басқа жағдайларда, МСС 
берудің неғұрлым тиімді әдістерін қолдану ыңғайсыз немесе қандай да бір 
себептермен мүмкін емес. 
50-жылдардың басында жоғары қысымды сұйықтық ағынымен кесу 
аймағын салқындату және майлау әдісі жасалды және зерттелді. Бұл әдіспен 

173
Сурет 3.48. Іштей салқындатылатын кескіштер 
Мысалы, СМЖ суару ауыр бойлық-сүргілеу, карусель, бойлық-
фрезерлік және басқа станоктарда, олардың бағыттаушыларынан майлаудың 
шайылуына байланысты қолданылмайды. Таңбалау бойынша өңдеу кезінде 
суару қолданылмайды, өйткені SZG ағыны таңбалауды жабады. Шойын 
дайындамаларын өңдеу кезінде пайда болған жоңқалар жұмыс орнын қатты 
ластайды және оны пісіруді қиындатады. Машина жасау кәсіпорындарының 
жұмысын талдау кесу "құрғақ" жүргізілетін операциялардың саны жаппай 
өндірісте 10...30% – ды, сериялық өндірісте 30...40% – ды, жеке өндірісте-
40...60% - ды, ал ауыр машина жасау кәсіпорындарында-механикалық өңдеу 
операцияларының жалпы санының 90% - ын құрайтынын көрсетеді. 
Өңдеудің тиімділігін арттыру жолдарын іздеу МСС және жаңа 
технологиялық ортаны берудің жаңа тиімді немесе ыңғайлы әдістерінің 
дамуына әкелді. 
1952 жылы МСС көлемін сығылған ауамен үрлеу нәтижесінде пайда 
болатын және оны суару кезінде сұйықтық сияқты өңдеу аймағына берілетін 
көбік түрінде МСС беру ұсынылды. Көбік кесу аймағында МСС ағынына 
қарағанда аз тиімді әрекет етеді, беріктікті арттыру коэффициенті 1,2 – 1,5 
аралығында болады. Көбік дайындаманың және машина бөлшектерінің 
беттеріне соншалықты еркін таралмайды, шашырамайды, сондықтан жұмыс 
орнын аз ластайды. Бұл әдісті асимметриялық бөлшектерді өңдеуде қолдану 
ұсынылады, олардың шығыңқы бөліктері суару арқылы берілетін МСС 
ағынымен тасталады немесе құлайды, немесе басқа жағдайларда, МСС 
берудің неғұрлым тиімді әдістерін қолдану ыңғайсыз немесе қандай да бір 
себептермен мүмкін емес. 
50-жылдардың басында жоғары қысымды сұйықтық ағынымен кесу 
аймағын салқындату және майлау әдісі жасалды және зерттелді. Бұл әдіспен 
МСС кесу аймағына кескіштің артқы бетінен 20÷30 атмосфера қысымымен 
жұқа ағын түрінде беріледі. Бұл әдістің тиімділігін зерттеудің алғашқы 
жұмыстары МСС суару кезінде кесумен салыстырғанда кесу құралының 
беріктігін бірнеше есе арттыруға мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл әдісті 
одан әрі зерттеу ағынның ағу жылдамдығының, сұйықтықтың ағу 
жылдамдығының, оның температурасының және басқа параметрлердің кесу 
құралының беріктігіне әсерін зерттеуге арналды. Ағынның жылдамдығына, 
сұйықтықтың ағуына және кескіш құралдың төзімділігіне саптаманың тесік 
диаметріне және жеткізу жүйесіндегі қысымға тәуелділік анықталды. 
Жоғары қысымды СОЖ ағынымен салқындату әдісі әсіресе қиын өңделетін 
материалдар мен қорытпаларды кесу кезінде тиімді. Сонымен, тұрақты 
сынақтар EI437 қорытпасының үзіліссіз бұралуы кезінде жоғары қысымды 
SZI ағынының кесу аймағына берілген кезде жоғары жылдамдықты 
кескіштердің беріктігі МСС суарған кезде кесуге қарағанда 6 есе артатынын 
көрсетті; ұқсас нәтижелер EI766 қорытпасының үзіліссіз бұралуымен 
алынды. Сұйықтықтың жоғары қысымды ағынымен салқындату және майлау 
әдісі өте тиімді, жеткілікті зерттелген және дамыған әдіс, бірақ ол өзіне тән 
өте маңызды кемшіліктерге байланысты өнеркәсіпте кең қолданылмады. 
Әдістің қолданылуын тежейтін себептердің бірі – 50-80 м/с жылдамдықпен 
үлкен қысыммен саптамадан шығатын сұйықтықтың серпімді және қауіпті 
ағынының қатты шашырауы.тағы бір себеп – 20-30 атмосфераның 
қысымымен жұмыс істейтін сұйықтықты жеткізуге арналған автомобиль 
жолдарының жылжымалы қосылыстарының тығыздығын қамтамасыз етудің 
қиындығы. Осы себептерге байланысты әдіс қазіргі уақытта қиын өңделетін 
материалдарды өңдеуде және кез-келген техникалық құралдармен құралдың 
беріктігін арттыру қажет болатын басқа жағдайларда қолданылады. 
Жоғары қысымды реактивті салқындату әдісімен салыстырғанда тиімді 
емес, бірақ ыңғайлы, технологиялық және перспективалы-бұл кесу аймағын 
бүріккіш сұйықтықпен салқындату және майлау әдісі. Оны алғаш рет 1944 
жылы Новосибирск инженері Г. И. Покровский ұсынды. Өз мақаласында 
автор бұл әдіс "... сөзсіз, көп көңіл бөлуге лайық"деп атап өтті. Алайда, сол 
қиын соғыс уақытында әдіске тиісті көңіл бөлінбеді және он жылдан кейін 
ғана ол қайта зерттелді, әзірленді және металл кесудің тиімділігін арттыру 
құралдарының арсеналына алынды. 
Бүріккіш сұйықтықпен салқындату және майлау әдісінің мәні мынада: 
СКГ арнайы бүріккіш құрылғыға сығылған ауамен шашырайды және кесу 
аймағына ауа-сұйық қоспасы түрінде беріледі. Ауа-сұйық қоспаны 
қалыптастыру үшін әртүрлі дизайндағы арнайы бүріккіш қондырғылар 
қолданылады. 
Су негізіндегі майлау және салқындату сұйықтықтарын шашыратуға 
арналған сұйықтықты ауамен екі рет араластыратын УР-3 типті қондырғы 
(3.49-сурет) Ең сәтті және тиімді болды. Зауыт желісінен сығылған ауа тығын 
шүмегінен немесе клапаннан өтіп, 1-сүзгі арқылы ауа қысымын төмендетуге 
және жұмыс кезінде оны тұрақты деңгейде ұстап тұруға арналған 2 азайту 
клапанына түседі. 

174
Сурет 3.49. Сұйықтықты ауамен екі рет араластыра алатын УР-3 
қондырғысы 
2 азайту клапанынан соленоидты клапан арқылы сығылған ауа 3 
дистрибьюторға (бастапқы араластырғыш) 4 жіберіледі. Дистрибьюторда 
оның сұйықтыққа бай қоспасы ауамен түзіледі. Бұл қоспасы 6 екінші 
араластырғышқа беріледі, онда ол құрғақ ауамен араласады, содан кейін 
түтік арқылы 7 8 саптамасы арқылы кесу аймағына жіберіледі. Ауа-сұйық 
қоспасы саптамадан жоғары жылдамдықпен шығады. Осындай жоғары 
жылдамдықпен салқындатылған беттерге қатысты ауа-сұйық қоспаның 
қозғалысы кесу аймағындағы жылу алмасу процестерін күшейтеді. Сондай-
ақ, ауа-сұйық қоспаның температурасы саптамадан шыққан кезде 4÷100с 
дейін төмендейді. МСС майлау әрекеті үйкеліс бетіне ең кішкентай 
бөлшектер мен сұйық булардың енуі арқылы жүзеге асырылатындықтан, 
МСС шашырату оны осы әрекеттің көрінісіне дайын етеді. Бүрку кезінде аз 
мөлшерде МСС жұмсалады (шамамен 300 г/сағ), сұйықтық шашырамайды 
және оны жинау үшін құрылғылар қажет емес, ал кесу аймағы әрдайым 
бақылау үшін ашық болып қалады. 
Бүріккіш сұйықтықтар кесу аймағына сығылған ауаны беру және 
бүріккіш сұйықтық тамшыларын электрлендіру арқасында суару арқылы 
берілетін сұйықтыққа қарағанда тиімді жұмыс істейді. Сипатталған бүріккіш 
қондырғылар Автоматтандырылған. Автоматтандыру-бұл қондырғыларда 
машинаның жұмыс істеуі кезінде шашыраған сұйықтықтың кесу аймағына 
автоматты түрде қосылатын және машинаның жұмысын тоқтатумен беруді 
тоқтататын құрылғыларды қолдану. 

175
Сурет 3.49. Сұйықтықты ауамен екі рет араластыра алатын УР-3 
қондырғысы 
2 азайту клапанынан соленоидты клапан арқылы сығылған ауа 3 
дистрибьюторға (бастапқы араластырғыш) 4 жіберіледі. Дистрибьюторда 
оның сұйықтыққа бай қоспасы ауамен түзіледі. Бұл қоспасы 6 екінші 
араластырғышқа беріледі, онда ол құрғақ ауамен араласады, содан кейін 
түтік арқылы 7 8 саптамасы арқылы кесу аймағына жіберіледі. Ауа-сұйық 
қоспасы саптамадан жоғары жылдамдықпен шығады. Осындай жоғары 
жылдамдықпен салқындатылған беттерге қатысты ауа-сұйық қоспаның 
қозғалысы кесу аймағындағы жылу алмасу процестерін күшейтеді. Сондай-
ақ, ауа-сұйық қоспаның температурасы саптамадан шыққан кезде 4÷100с 
дейін төмендейді. МСС майлау әрекеті үйкеліс бетіне ең кішкентай 
бөлшектер мен сұйық булардың енуі арқылы жүзеге асырылатындықтан, 
МСС шашырату оны осы әрекеттің көрінісіне дайын етеді. Бүрку кезінде аз 
мөлшерде МСС жұмсалады (шамамен 300 г/сағ), сұйықтық шашырамайды 
және оны жинау үшін құрылғылар қажет емес, ал кесу аймағы әрдайым 
бақылау үшін ашық болып қалады. 
Бүріккіш сұйықтықтар кесу аймағына сығылған ауаны беру және 
бүріккіш сұйықтық тамшыларын электрлендіру арқасында суару арқылы 
берілетін сұйықтыққа қарағанда тиімді жұмыс істейді. Сипатталған бүріккіш 
қондырғылар Автоматтандырылған. Автоматтандыру-бұл қондырғыларда 
машинаның жұмыс істеуі кезінде шашыраған сұйықтықтың кесу аймағына 
автоматты түрде қосылатын және машинаның жұмысын тоқтатумен беруді 
тоқтататын құрылғыларды қолдану. 
Мұндай автоматтандырудың орындылығы келесідей: 
1. Станоктарды автоматтандырылған қондырғылармен жабдықтау 
оларға қызмет көрсетуге, атап айтқанда, бос жүріс, өлшеу, құралды жеткізу, 
бөлшектерді ауыстыру және басқа да жұмыс тәсілдерін орындау кезінде 
Шашыратылған сұйықтықты беруді қосуға және өшіруге қосымша уақыт 
жұмсамайды. Сонымен қатар, машиналарды автоматтандырылған 
қондырғылармен жабдықтау жұмысшыға психологиялық жүктемені 
арттырмайды. 
2. Әдістің кемшілігі-бұл ауа ағынының әсерінен пайда болатын шу, ол 
машина жұмыс істемей тұрған кезде ерекше байқалады. Машина тоқтаған 
кезде орнатуды автоматты түрде өшіру белгілі бір дәрежеде бұл кемшілікті 
жояды. Машина мен қондырғының жұмысы бір уақытта басталғанда, 
қондырғының жұмысынан шыққан шу аз байқалады. 
3. Автоматтар мен жартылай автоматтарда Шашыратылған 
сұйықтықтармен кесу аймағын салқындату мен майлауды қолдануды ескере 
отырып, қондырғылардың жұмысын автоматтандыру мәселесі одан да өткір, 
өйткені Автоматты машиналарды қолмен қызмет көрсетуді қажет ететін 
құрылғылармен жабдықтауды елестету мүмкін емес. 
Шашыратылған сұйықтықтарды технологиялық операциялардың 
көпшілігінде сәтті қолдануға болады, онда суару өзінің кемшіліктеріне 
байланысты қолданылмайды және өңдеу құрғақ болады. Бүріккіш 
сұйықтықпен салқындату және майлау әдісін қолданыстағы әдістерге 
қосымша ретінде, құрғақ орындалатын технологиялық операциялардың 
санын едәуір азайтуға мүмкіндік беретін майлау-салқындату сұйықтықтарын 
қолдану мүмкіндіктерін кеңейтетін құрал ретінде қарастырған жөн. 
Арнайы топ-тегістеу кезінде МСС беру әдістері. Тегістеу жұмыстары 
кезінде МСС-ны абразивті шеңбердің тесіктері арқылы, кезең-кезеңмен және 
гидроаэродинамикалық 
әдістермен, 
МСС-ны 
мұздатылған 
күйде 
дайындаманың өңделген бетіне өз салмағымен басылған қатты мұз кесектері 
түрінде қолдану арқылы беру әдістері өте тиімді. Дайындамаға басылған 
мұздатылған МСС барының беті ериді және кесу аймағында майлау-
салқындату әсерін қамтамасыз ететін сұйықтық пленкасын құрайды. 
Сыртқы ортаның тиімділігін арттыру жолдарын іздеу жаңа, бір 
қарағанда мүлдем күтпеген және өте қарама-қарсы техникалық шешімдердің 
пайда болуына әкелді, мысалы, ортада балқытылған металды кесу және 
мұздатылған МСС қолдану., суық салқындатқыш газдар ортасында және бу 
күйіне дейін қыздырылған МСС ортасында. 
Көміртегі тетрахлориді сияқты сұйықтықтың кейбір тиімді 
компоненттері жоғары температураның әсерінен адам денсаулығына зиянды 
немесе қауіпті газ тәрізді заттарды құрайтындығына байланысты оларды кесу 
аймағына капсулаланған түрінде беру ұсынылды. Кейінірек бұл әдіс 
магнетит капсулаларын қабыққа енгізу және осы қасиеттің арқасында табиғи 
магнит өрісінің әсерінен микрокапсулалардың кесу аймағына көшуін 
қамтамасыз ететін магнит иммунитетін беру арқылы жетілдірілді. 

176
Капсулаларда минералды май, белсенді қоспалар немесе белсенді газдар 
болуы мүмкін. 
МСС берудің жаңа әдістері кесу аймағын толығымен жабатын және 
оны қоршаған атмосфералық ауадан оқшаулайтын жаңа технологиялық 
ортаның пайда болуына әкелді. Кесу жаңа технологиялық ортада жүзеге 
асырылады. 

жүктеу/скачать 6,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: