122
3.1.2 Металл кесетін станоктардың кинематикалық схемалары
Станоктағы қозғалыстың негізгі түрлері үш түрге бөлінеді [18]:
1. Негізгі қозғалыс-материалды кесу үшін қажет қозғалыс. Бұл
қозғалыс кесу жұмысын орындау үшін жетектен
беріліс механизмдері
арқылы дайындамаға немесе кесу құралына беріледі. Мысалы, станокта
негізгі қозғалыс дайындамаға, бұрғылау машинасында - бұрғылауға беріледі.
2. Беру қозғалысы жоңқаларді алып тастау үшін қажет. Мысалы,
токарлық станокта кескіштің берілісі дайындаманың ұзындығы мен бойымен
қозғалуы керек, ал бұрғылау машинасында тек вертикальға қатысты, яғни
құралдың осьі бойымен қозғалу керек.
Беру механикалық және
гидравликалық жетектермен жүзеге асырылады.
3. Көмекші қозғалыстар кесу процесіне қатыспауы мүмкін. Бұл
қозғалыстар машинаны реттеу және реттеу үшін қажет. Мысалы,
дайындамаға қатысты құралды жеткізу немесе бұру, дайындаманы орнату
немесе қысу немесе өңдеуден кейін дайындаманы бұру.
Машиналардағы жоғарыда аталған барлық қозғалыстар өздерінің
кинематикалық схемалары бар тиісті жетектерді қамтамасыз етеді.
Металл кескіш станоктағы әрбір
атқарушы қозғалыс өзінің
кинематикалық тізбегіне сәйкес келеді, яғни қозғалыс көзден атқарушы
органға берілетін бірқатар элементтер (айналдырық, калибр, машина үстелі,
жүгірткі және т.б.).). Атқарушы орган арасындағы кинематикалық байланыс
механикалық және механикалық емес (мысалы, сандық басқарылатын
станоктардағы электр тізбегі) берілістермен жүзеге асырылады [6].
Атқарушы органдардың қозғалыс параметрлерін (жылдамдық, бағыт,
траектория) өзгерту үшін
жылдамдық қорабы, беру қорабы, ауыстырмалы
доңғалақтардың гитарасы және электрондық басқару блоктары (ЭУБ) түрінде
баптау органдары енгізіледі.
Кинематикалық тізбектің, атқарушы
органдардың және қозғалыс
көзінің шартты түрде бейнеленген элементтерінің өзара байланысты
жиынтығы машинаның кинематикалық тізбегі деп аталады.
Кинематикалық схема бірқатар берілістердің жиынтығы болып
табылатын кинематикалық тізбектерден тұрады, мысалы, беріліс, белдік,
бұрандалы, тірек және т.б. қозғалыстарды
жетекші буыннан жетекші
элементке беруді қамтамасыз етеді. Беріліс қатынасы дегеніміз-
басқарылатын элементтің айналу жиілігінің жетекші буынның айналу
жиілігіне қатынасы. Беріліс қатарының шартты кинематикалық белгілері 3.1-
кестеде көрсетілген.