Т†лен …бдiкµлы парасат майданы таЎдамалы Алматы «Раритет» 2012

– 57 –
жайЈасјаннан кейiн, саусајтарымен Ґстелдi тыјылдатып,
таЈы бiраз отырды. Ајыры:
– Мен сiзбен ашыј с†йлескелi отырмын, егер сiз осы
„Ўгiмеге дайын болсаЎыз, – дедi жајын адамныЎ јазасын
естiрткелi отырЈандай тҐнере с†йлеп.
– Дайын болу Ґшiн мен не iстеуiм керек? – дедiм айт-
јанына толыј тҐсiнбей.
Ол менен мґндай сґрај кҐтпеген адамдай т†мен јарап
ойланып, отырып јалды. …лден соЎ:
– Онда „Ўгiменi сiз бастаЎыз, – дедi маЈан к†зiлдiрiгiнiЎ
Ґстiнен сҐзiле јарап. – МаЈан јоятын јандай сґраЈыЎыз
бар?
– Бар, – дедiм †з с†зiмнен †зiм Ґрейленгендей, ентiге
с†йлеп. – АуруханаЈа тҐскелi берi „лдекiмнен хат алып
жҐрмiн... – демiм бiтiп, с†зiмдi „реЎ аяјтадым.
– АсыјпаЎыз, – дедi ол маЈан „лдејалай тґЎЈыш рет
кҐлiмсiрей јарап. – Темекi шеккiЎiз келмей ме? – Ал-
дындаЈы сигарет јорабын маЈан јарай жылжытты.
Мен басымды шайјадым.
– Жој, рајмет. Темекi шекпеймiн. Айтайын дегенiм,
хат иесiн јанша аЎдысам да, таба алмай јойдым. Кейде,
басынЈаны сонша, хатын б†лмеме „келiп тастайды. Бiрај
еЎ бастысы бґл емес, еЎ бастысы – ол бҐкiл денесiн жа-
рылЈыш заттармен орап алЈан террорист секiлдi еЎ јатерлi
идеялармен јаруланЈан кесапат адам. Ондай идеялар iндет
секiлдi тез тарайды. ‡йткенi адами жауапкершiлiктен г†рi
хайуани еркiндiкке к†бiрек негiзделген †мiр шарты јалыЎ
тобырдыЎ сґранысына с„йкес келiп тґр. МиллиондардыЎ
†мiрiн жалмайтын iндет те алдымен бiр адамныЎ ауруы-
нан басталады. …зiрге бiр адамныЎ басында жҐрген мына
идея ертеЎ адамзаттыЎ јасiретiне айналмасына ешкiм кепiл
бола алмайды. Мен бґл адамммен јалайда кездесуiм ке-
рек едi. ОЈан јарсы јоятын менiЎ де д„лелдерiм жеткiлiктi.
Бiрај †зi кездесуден жалтарып жҐр. ЕЎ сґмдыЈы, бiр ха-
тында зґлымдыј жыршысы атанЈан француз ајыны
БодлердiЎ †леЎдер жинаЈын ојып жатырмын деп жазЈан
болатын... Кеше кiтапханаЈа барсам, кiтап 10 палатада
дейдi. 10 палата – менiЎ палатам... Ол кiтапты мен алЈан
емеспiн... Шынымды айтсам, ајыл-естен айырылудыЎ аз-
ај алдында жҐрмiн... – ТаЈы да жҐрегiм к†терiлiп, демiм

– 58 –
бiтiп, с†йлей алмай јалдым. – …йтсе де, – дедiм „лден соЎ
демiмдi басып, – басја бiреудiЎ к†мегiнсiз бiр адамныЎ
осынша ойына келгенiн iстеуi мҐмкiн емес секiлдi. – Со-
дан кейiн басымды к†терiп, д„рiгердiЎ жҐзiне тура јара-
дым. – АйтыЎызшы, ол кiсiнiЎ сiзбен байланысы бар ма?
Арамызда ауыр Ґнсiздiк орнады. Д„рiгер не айтарын
бiлмегендей, саусаЈымен Ґстелдi баяу тыјылдатып, т†мен
јарап, ойланып отырды да, кенет:
– Бар, – дедi.
Орнымнан јалай атып тґрЈанымды †зiм бiлмеймiн.
Тiлiм байланЈандай с†йлей алмаймын. Бiрнеше с†з бiр-
бiрiмен јабаттасып, к†мейiмде кептелiп јалЈан секiлдi.
Д„рiгер таЈы да маЈан жылы жҐзбен кҐлiмсiрей јарап,
јолымен отыр дегендей ишара жасады. Мен екi к†зiмдi
д„рiгерден алмай, ајырын отыра бастадым.
– Мен сiздiЎ басыЎыздан †ткен жаЈдайдыЎ б„рiн
бiлемiн, – дедi ол айрыјша сабырлы Ґнмен. – Ол жаЈ-
дайды дґрыс тҐсiну Ґшiн сiз менi мґјият тыЎдаЎыз. Мен
„Ўгiменi „рiден бастайын.
Адам психикасы медицина „лемiндегi еЎ бiр кҐрделi,
сыры тереЎ, жґмбаЈы к†п айрыјша сала. Сол себептi бґл
салада Јылымнан г†рi мистика басымырај деуге болады.
М„селен, адам тґлЈасыныЎ екiге б†лiнуi деген јґбылыс
бар. Мен †ткенде де бiр рет сiзге шет жаЈасын айтјан бо-
латынмын. Бґл „лi де толыј Јылыми аныјтамасын таба
јоймаЈан н„рсе. Бiр адамныЎ бойында кезектесiп бiр-бiрiне
ґјсамайтын екi тґлЈа пайда болады. – Д„рiгер, тҐсiнiп
отырсыЎ ба дегендей, маЈан јарап јояды. – Ал кейде екi
тґлЈа кезектесiп ауысып отырады. Бґл – ешјандай ертегi
емес, психика „лемiнде кездесiп жҐрген јґбылыс. Мен
сiзге „лдејашан тарихја енген белгiлi деректердi Јана ай-
тайын. 1887 жылдыЎ јаЎтар айыныЎ аяј кезiнде „лдебiр
орта жастаЈы ер адам АмериканыЎ Норристаун деп атала-
тын шаЈын јаласына келедi. ‡зiн Браун деп таныстырЈан
бґл адам келе салып, кеЎсе тауарларын сату iсiмен шґЈыл-
данады. ‡з тамаЈын †зi iстеп, сатып алЈан дҐкенiнiЎ тҐпкi
б†лмесiнде тґрып жатады. Шiркеуден јалмайды. Тауар
„келу Ґшiн бiрнеше рет ФиладельфияЈа барып келген.
Ајк†Ўiл, жайдары осы адаммен јала халјы тез табысып
кетедi. Алайда наурыз айыныЎ 14-i кҐнi ол кҐтпеген мiнез

– 59 –
к†рсетедi. К†шедегi к†рiнген адамЈа жалынып, јай јала-
да тґрЈанын сґрап, †зiнiЎ мистер Браун емес, мистер Берн
екенiн, ешјандай сатушы емес, Грин јаласыныЎ дiн
уаЈыздаушысы екенiн айтып, елдi айран-асыр јылады.
Ајыры Грин јаласынан „йелi келiп, 17 јаЎтарда аяј ас-
тынан жоЈалып кеткен кҐйеуiн танып, алып кетедi. Бґл
ојиЈаныЎ таЈы да жалЈасы бар. Бiрај м„селе онда емес,
м„селе адам бойында осындай бейм„лiм јґпия жаЈдай-
лардыЎ болатындыЈында. – Д„рiгер сигарет алып тґта-
тып, креслоЈа шалјайып отырды да, †зiнiЎ кез келген
адамЈа айта бермейтiн маЎызды пiкiрiн ортаЈа салЈандай,
„р с†зiн ойлана с†йлеп, „Ўгiмесiн жалЈады. – Жалпы осы
м„селенiЎ „леуметтiк астары тым тереЎде болуы мҐмкiн.
‡йткенi мґндай јґбылыс медицинада негiзiнен патоло-
гия саласына жатјанымен, сау адамныЎ жан дҐниесiнде
де осыЈан ґјсас жаЈдайлар аз емес. ‡зiнiЎ табиЈатына,
мiнез-јґлјына жат „рекет жасап, јателескен адам «менi
шайтан тҐрттi» немесе «шайтан азЈырды», «јара басты»
деп †кiнер едi, ал бґл, шын м„нiнде, адам бойындаЈы екiншi
јосарлас тґлЈаныЎ билiктi сенен уајытша тартып алуы.
Ал, ашыЈын айтсај, бiз б„рiмiз де екiге б†лiнген тґлЈа-
лармыз. Iшiмiзден «жој» деп отырып, сыртја «и„» деп
келiсе салатын болсај, жек к†рiп отырып, жајсы к†рем
деуге Ґйренсек, †зiЎ сенбей отырЈан жалЈан iстi сыртја
шындыј ретiнде јолпаштап, јолдап отыратын болсај,
осыныЎ б„рi б„рiмiздiЎ јос тґлЈаЈа айналЈанымыздыЎ
белгiсi емей не? Немесе кiшiпейiл, iзеттi адамныЎ не ба-
йыЈанда, не Ґлкен билiкке јол жеткiзгенде †рк†кiрек,
д†рекi мҐлде басја адамЈа айналуы ж„не сол адамныЎ
†зiнен жоЈары бастыјтыЎ алдында јайтадан кiшiпейiл,
iзеттi адамЈа айналуы да „лгi айтылЈан јґбылыстыЎ бiр
тҐрi. Мґны екi жҐздiлiк дейсiз бе, „лде тґлЈаныЎ екiге
б†лiнуi дейсiз бе – одан ештеЎе †згермейдi. – Д„рiгердiЎ
жҐзiнен „лдекiмге деген жек к†рiнiш сезiмi байјалЈандай
болды. Кiржиiп отырып, темекiсiнiЎ кҐлiн тҐсiрдi де,
кiммен с†йлесiп отырЈаны есiне тҐскендей, маЈан јарап,
„Ўгiмесiн жалЈады. – Лев ТолстойдыЎ «Тойдан кейiн» деп
аталатын „йгiлi „Ўгiмесi есiЎiзде шыЈар. Той Ґстiнде
бишiлiгiмен, бекзаттыј јалпымен, зиялы м„дениетiмен
к†зге тҐскен егде полковник д„л сол кҐнi таЎ алдында

– 60 –
јатыгез, найсап жендет кҐйiнде таЈы да к†зге тҐседi. Бiр
адам iшiндегi екi адам дегенiЎ осы емес пе?
Мен шыдай алмай д„рiгердiЎ с†зiн б†лдiм:
– Жајсы, айтјаныЎыздыЎ б„рiмен келiсейiн. Бiрај
осыныЎ б„рiнiЎ мен јойЈан сґрајја јатысы јанша?
– Ѕатысы тiкелей, – дедi ол бґрынЈыша бойын тiк
ґстап, маЈан јадала јарап. – Мен адам бойындаЈы јос-
тґлЈалылыјты бекер айтып отырЈан жојпын. Сiзбен бiр
айЈа жуыј хат жазысјан бейтаныс адам ешјайдан келген
жој, ол †зiЎiздiЎ iшiЎiзде.
– Не деп тґрсыз? – деймiн д„рiгердiЎ с†зiне толыј
тҐсiнбей.
– Сiз „р Ґш кҐн сайын, кейде т†рт кҐн салып, таЎер-
теЎ басја бiр адам болып... яЈни бейтаныс јґрбы болып
оянасыз. ЅґрбыЎыз мына сiзге јараЈанда ашыј, жайда-
ры, бейiмделгiштеу екен. Бґл жаЈдайды ол сiзден бґрын
бiлдi. Сiзбен хат жазысып, танысу ж†нiнде шешiм јабыл-
даЈан †зi. Бiз сiздi шошытып аламыз ба деп јорыјтыј.
Сол себептi айта алмадыј. Ендi шегiнетiн жер јалмады.
Сондыјтан сабыр сајтап, †зiЎiздi ґстай бiлгенiЎiз ж†н.
Алайда...
Жан дҐниемдi јалтыратјан Ґрей тасјыны таЈы да бас-
талды. ¦лкен апаттыЎ жајындап јалЈанын сезiп, †зiмдi
јанша жiгерлендiрмек болсам да, «осынау кесапат идея-
лар менiЎ †зiмнiЎ iшiмде екен Јой» деген ой келгенде,
одан „рiге шыдауЈа менiЎ сорлы жҐйкем шыдамады.
Есiмнен танЈанымды есiмдi жиЈан кезде бiр-ај бiлдiм.
Ѕолјамды кҐйдiрген ащы иiстен басымды шайјап, јаш-
јан боламын. …лдекiм мҐс„тiр спиртiн танауыма тыјпа-
лайды.
– Терезенi ашыЎдар, – деп айЈайлайды д„рiгер
бiреулерге. ‡зi анда-санда шапалајпен бетiмнен ґрып
јояды.
Ајыры есiмдi жидым. Менi медбике палатама „кеп сал-
ды. Бґдан кейiнгi ојиЈалардыЎ б„рi маЈан буалдыр тҐс
секiлдi. К†п ґзамай д„рiгер келiп, оныЎ мына жаЈдайды
естiрту †зiне де јиын болЈаны, бiрај јатерлi с„ттiЎ ендi
артта екенi, †зiнiЎ гипноз терапиясын ойластырып жҐргенi
туралы айтјандарын мен басја бiреуге айтылЈан „Ўгiмедей
тыЎдап отырдым. Тек менiмен айтысып жҐрген бейтаныс-

– 61 –
тыЎ мiндеттi тҐрде таЎертеЎгi ґйјыдан оянЈан кезде Јана
пайда болатын ерекшелiгiн айтјан кезде Ґрей дауылы
јайта к†терiлiп, тынысымды тарылтјандай болды.
– Ол ендi јашан пайда болады? – дедiм соЎЈы с†зге
демiм „реЎ жетiп.
– БҐгiн т†ртiншi кҐн бе? – дедi д„рiгер т†беге јарап
ойланып. Содан кейiн „лдејайдан растаЈан хабар алЈан-
дай: – Онда ертеЎ таЎертеЎ... – дедi онсыз да белгiлi Јой
дегендей соЎЈы с†зiн айтпастан маЈан јарап.
Мен шошынЈандай „рi таЎырјаЈандай «А-а» деген бiр
дыбыс шыЈаруым керек едi, бiрај јатты ентiккеннен демiм
таусылып, Ґнiм шыјпады. ТаЎертеЎ мҐлде басја адам
болып јалай оянатынымды ајылЈа сыйдыра алатын
емеспiн.
Кешкi тамајтыЎ бетiне јарауЈа заујым болмады.
ТҐннiЎ бiр уаЈында палатама аутотренинг жҐргiзушi
д„рiгер јыз келдi. Кезекшi екен. Басја уајытта келсе,
шын јуанЈан болар едiм. Бiрај ондай јуанышја менде
јаујар јалмады. Бiр байјаЈаным, ол бґрынЈы мен к†рген
н„зiк, сезiмтал, јылыјты јызЈа ґјсамайды, басја бiр адам
секiлдi. ‡мiрдiЎ ыстыј-суыЈын тегiс к†рген егде „йелдей
маЈан мҐсiркей јарайды.
– Бiз б„рiмiз де бґл жаЈдайдан хабардар болатынбыз...
СiздiЎ жҐйкеЎiздi толыј зерттеу Ґшiн д„рiгер есебiнде
кҐнделiгiЎiздi де ојуЈа тура келдi... – дейдi „лдебiр кiн„лi
Ґнмен.
– Б„рi болЈанда кiмдер? – деймiн, «б„рiмiз» деген с†зге
толыј тҐсiнбей.
– ОсындаЈы б„рiмiз, бас д„рiгерден бастап. Медбике-
лер де бiледi... – МенiЎ жҐзiмнен „лдебiр жайсыздау реЎ
байјаЈандай. – Ендi мґндай жаЈдайды б„рi бiлмеуi мҐмкiн
емес јой, – дедi ајтала с†йлеп.
Мен †зiмнiЎ т„жiрибе жасалЈан к†жек секiлдi осында-
Јы к†рiнгеннiЎ ермегiне айналЈанымды сездiм.
– СiздiЎ бойыЎыздаЈы јасiрет, „рине, ауыр жаЈдай, –
дедi ол јамыјјандай Ґнмен. – Бiрај... мен †з басым сiздiЎ
кҐнделiгiЎiзбен танысјан кезiмдi †мiрiмдегi еЎ Ґлкен
ојиЈаныЎ бiрi деп бiлемiн. Шынайы тазалыј бґл †мiрде
онсыз да јґлаЈалы тґрЈандай к†рiнедi. Б„лкiм, оны јґлат-
пай тґрЈан сiз секiлдi санаулы адамдар шыЈар, егер мҐлде

– 62 –
жалЈыз јалмаЈан болсаЎыз... Мен сiзге де, „улие јасиет-
тердiЎ бар екенiне де сенемiн. Тiптi „улиелiк аномалия-
ај болсын, бiрај жер бетiнде миллиондардыЎ iшiнен екi
бас, бiр денелi кембаЈалдар да туып жатады Јой. ЕЎ бол-
маса, сол табиЈат заЎына јайшы кембаЈалдар Јґрлы
дҐниеге келуге хајысы жој па?
Мен оныЎ айтјан с†здерiне аса Ґлкен м„н бере јойЈан
жојпын. ‡йткенi ойыма онымен Ґнсiз сырласјан с„ттер
орала бердi.
– МаЈан јазiргi сiз емес, менi азапты ойлардан јґтјар-
мај болЈан, менiмен Ґнсiз сырласјан Сiз ґнайсыз, – дедiм
„Ўгiменi басја арнаЈа бґрып. – Сiз јазiр тым ајылды,
тым пысыј, тым бiлiмдiсiз. Мен сiздерге зерттеу объектiсi
Јанамын. Б„рiЎiз де менi јорлап отырсыздар... Менiмен
сырласјан Сiз жој... Сондыјтан...
– Ол кiсi менiЎ жан сарайымда, – дедi ол к†кiрек тґсын
јолымен нґсјап.
Мен онымен †ткендегiдей Ґнсiз с†йлескiм келiп, «Оны
јашан к†руге болады?» дегендi жанарыммен бiлдiрген
болдым.
Ол менiЎ «сґраЈыма» тҐсiнбедi.
«Мен оны саЈынатын боламын», – дедiм таЈы да Ґнсiз.
Ол «естiмедi».
Мен торыЈып, жерге јарап, Ґнсiз јалдым.
– Бiз б„рiмiз де басја адамЈа айналдыј, – дедi ол бiр
кезде даусы јарлыЈып. – С„билiк перiште кҐйiн сајтап
јалЈан ешкiм жој. ШайтанЈа жанын сатјан Фауст секiлдi
†мiрдiЎ пендешiл јаЈидасына арын сатјан миллиондаЈан
жандардыЎ бiрiмiз. Рас, „регiдiк бiр кездегi кiршiксiз с„би
к†Ўiл шырылдап, бой к†рсетедi. Оны тiптi саЈынатын
кездерiмiз бар. Бiрај оЈан бґл дҐниеде орын жој екенiн
јынжыла отырып мойындауЈа тура келедi.
– Апыр-ау...
– Солай... „улием... – ОныЎ јалтыраЈан Ґнiнен селк
етiп, басымды к†тергенде, к†зiндегi жасты к†рдiм.
– Апыр-ау... – Т†Ўiрегiм бґлдырап к†рiнбей кеттi.
Ол орнынан к†терiлiп, „рi-с„рi тґрды да, с†зiнiЎ со-
Ўын кейiн айтпај болЈандай, Ґн-тҐнсiз шыЈып кеттi.
Ол кетiсiмен ауыр минуттар басталды. Б†лме iшiнде
сенделiп жҐрмiн. ЕсiктiЎ јасындаЈы айнадан †зiмдi к†рдiм.

– 63 –
К†птен тҐрiмдi к†рмеген екенмiн, к†зiм алды кҐлтiлдеп,
јабаЈымныЎ арасына тiк сызыј „жiм тҐсiптi. Кенет „лде-
јалай денем дiр ете јалды. ‡з к†зiме јадалып јараЈан
сайын, ар жаЈынан басја бiреудi к†ретiн секiлдiмiн.
ЖҐрегiм атјајтап, айнаны аудара салдым. Шамды
с†ндiруге јорыјтым. С†ндiрсем болды, б†лме iшiнде жҐр-
ген таЈы бiреу «ендi менiЎ кезегiм келдi, орынды босат»
дейтiн секiлдi.
Д„рiгердiЎ: «...таЎертеЎ басја адам болып оянасыз», –
деген даусы јґлаЈыма естiлгендей болды. МенiЎ арым мен
жанымды јорлаЈан зґлымдыј ертеЎ менiЎ бойымнан оян-
бајшы...
«Жој! – дедiм ышјынып. – Жој! Жој! Ешјашан да...
Ешјашан да...»
С„л тыныстап, ентiгiмдi бастым. Арја ысатын ж†ке,
орамал, сабынымды алып, д„лiз тҐпкiрiндегi ваннаЈа бар-
дым. ТҐнге јарай ванна бос тґрады. Денемдi ж†кемен
ысјылап, жуынып, т„нiмдi тазарттым. Жуынып болЈан
соЎ, ваннаны шайып, ыстыЈын басымдау јылып, су аЈыз-
дым.
ПалатаЈа келiп, сајал алатын алмастыЎ бiреуiн жала-
Ўаштап, јасыма јойдым. К†Ўiлiмде †кiнiш те, ренiш те
жој. Тек ойЈа алЈан мајсатты тезiрек орындасам деген
жалЈыз тiлек. Ѕазiр ваннаЈа тҐсiп, бiлек тґстаЈы кҐре та-
мырды алмас жҐзбен ајырын Јана јиып жiберемiн. Ар
жаЈы јиын шаруа емес. Су ыстыЈырај болса, јиылЈан
тамырдыЎ ауырЈаны аса јатты сезiлмейдi. Бiрте-бiрте мау-
жырап, бiрте-бiрте „лсiреп, жарыј дҐниеден алыстай
бересiЎ. Тек јанды к†рiп, жҐрегiм к†терiлмес Ґшiн, к†зiмдi
жґмып алуым керек. Содан кейiн бој дҐниенi бојја был-
Јай тҐспек болЈан кесапат бейтаныс, сен де јайтып оян-
байтын м„Ўгi ґйјыЈа кетесiЎ... Амал жој, сенiЎ арам
†лiмiЎе ортај болдым. ТаЈдырдан ешкiм јашып јґтыл-
майды...
«Ойым бар менiЎ,
Ойым бар менiЎ ерекше,
Жајсылыј жауып,
ДҐниенi мынау сел етсе,
ЖауыздыјтардыЎ, жамандыјтардыЎ барлыЈын

– 64 –
К†рге алып кетем керексе.
АдамныЎ бҐкiл айыбын
Арјалап алып,
Азабын †зiм к†рер ем.
Жамандыј басјан денемен
Жандырып жатјан,
ТоЎдырып жатјан тамґјја
ЖамандыЈыммен т†нер ем.
БҐкiл дҐние жамандыјтарын
АртыЎдар маЈан, к†терем!
Ѕарызым болсын †теген,
Жауыздыј бiткен менiмен Јана бiрге †лсе,
БҐгiн-ај †лiп кетер ем.
Армансыз барып,
К†рiмнiЎ аузын жапјасын,
ДҐниедегi тiрiлер
Жамандыј iздеп бајпасын!
Жауыздыј жатјан,
Арамдыј жатјан к†рiмнiЎ
Ѕајпасын келiп јајпасын!»
* * *
КҐнделiк осылай ајын М.МајатаевтыЎ еЎ ауыр
†леЎдерiнiЎ бiрiмен аяјталады.
... Тазалыјты т„Ўiрi тґтјан јорЈансыз жанныЎ одан
арЈы таЈдыры маЈан бейм„лiм. ¤айыптан-Јайып тiрi жҐр-
ген болса, баЈы жансын, iзгiлiкке деген сенiмiнен айыры-
ла к†рмесiн. Адам баласыныЎ жетiм с„уледей сыЈырай-
Јан Ґмiтiн жајсылыјпен жалЈап „уре болЈан „улие жан
јайда жҐрсе де аман жҐрсiн. Ал егер ол бґл дҐниеде жој
болса, онда... амал јанша, иманы саламат болЈай. …умин!

жүктеу/скачать 2,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: