Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
- Бұл бет үшін навигация:
- Бәсекелестік.
| 93
тҥрде бҥкіл психологиялық әдебиет шиеленісті «шешуге» екпін жасаған және жасайды, шиеленісті шешуге немесе жоюға (лат. eliminare— жоққа шығару, жою) болатынын және қажет екенін баса айтады. Шиеленістерді шешу мақсаты адамдар ӛздерімен және айналасындағылармен толық ҥйлесімде ӛзара әрекеттесетін, мінсіз шиеленіссіз кҥйге жету болды. Алайда, кҥнделікті практика және оны талдау осы проблеманы зерттеуге ӛз ескертулерін енгізіп, келесілер анықталды: ■ Ӛзара әрекеттесу кезінде шиеленісті толық жою бойынша кҥш жҧмсаудың кӛпшілігі нәтижесіз болды; ■ Шиеленістер теріс функциямен қатар, жағымды бастама да, конструктивтік та болуы мҥмкін. Айтылғанға байланысты, К.Томас шиеленістерді зерттеуге жаңа әдістемені ҧсынды, онда екпін оларды басқаруға жасалды. Ол шиеленістерді зерттеудің келесі проблемаларына ерекше кӛңіл бӛлуді ҧсынды: адамдар ҥшін шиеленісті жағдайда ӛзін ҧстаудың қандай тҥрлері тән, олардың қайсысы жемісті немесе бҥлдіргіш болып табылатыны және шиеленістің барлық фазаларын қалай басқаруға, конструктивтік мінез-қҧлықты қалай ынталандыруға болады. Адамдардың шиеленісті жағдайларда ӛзін ҧстаудың мҥмкін тҥрлерін сипаттау ҥшін К.Томас негізгі ӛлшеулері шиеленіске кірістірілгендердің кооперациясы (басқаның мҥдделерін есепке алу) және ӛз мҥдделерін қорғауға екпін жасау тән энергия, қайсарлық болып табылатын, ӛзара әрекеттесу шиеленістерін реттеудің екі ӛлшемді ҥлгісін қолданды. Нәтижелерді кӛрсету ҥшін, К.Томас арнайы сауалнама әзірледә (тарау соңында ҧсынылған), оның кӛмегімен қандай да бір стратегияға бейімділікті немесе икемділікті, яғни, бірлескен жҧмыс мақсатына, қалыптасқан жағдайға, ӛзара әрекеттесу бойынша серіктестердің ерекшеліктеріне және жеке сипаттамаларға байланысты стратегияларды ауыстыру қабілетін анықтауға болады. Тест нәтижелері ӛзара әрекеттесу қатысушыларының жеке стратегияларын тіркеуге және меншікті бақылаударға, әрбіреудің ӛзін-ӛзі бағалауының команда бойынша серіктестері олар туралы ойлайтынмен салыстырмалы талдауды іске асыруға болады (2 кесте). К. Томас бҥлдіргіш (деструктивті) ӛзара әрекеттесуді р е т т е у д і ң б е с т ә с і л і н анықтады. Бәсекелестік. Ӛзара әрекеттесу қатысушыларының біріне ол ҧсынатын шешім – ең дҧрыс екені анық, осыдан басқа таңдаудың және жоғалтатын ештеңенің болмауы жағдайларында біреудің зарарына қарамастан, ӛз мҥдделерін қанағаттандыруға талпыну пайда болады. Басқаларға әсер ету, ӛз бағытын жҥргізу әрекеті жасалады, себебі мақсат жҧмсалған кҥшті ақтайды. |