Рылыс академиясы
Химиялық шикізат пен жанармай ретіндегі
жүктеу/скачать 7,3 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қышқылдық әдістер
| 2.2 Химиялық шикізат пен жанармай ретіндегі
сҥрек, қабық және сҥрек кӛгі Целлюлоза мен целлюлоза материалдарын алу және пайдалану. Целлюлозаны ӛндірістік орындарда ӛндіру үшін әр түрлі әдістер қолданылады. Қышқылдық әдістер тобына сульфиттік және бисульфиттік әдістер жатады. Сульфиттік әдіс қазіргі уақытқа дейін біздің елімізде кең қолданысқа ие болып келді. Бұл әдіс кезінде шикізат ретінде аз шайырлы қылқан жапырақты (шырша, майқарағай) және бірнеше жалпақ жапырақты ағаш түр- лері пайдаланылады. Балтамен механикалық ӛңделіп қабығынан аршылған қысқа бӛренелер (баланстар), сондай-ақ кесілген ағаш пен ағаш дайындамаларының қалдықтары кескіш машиналарда жоңқаға қайта ӛңделеді. Сортталған, ӛлшемдері бойынша бірдей жоңқаларды тік қайнату қазандықтарына жүктейді. Қазандыққа сульфитті қайнату қышқылы деп аталатын құрамында кальций бисульфитінің Ca(HSO 3 ) 2 кейбір мӛлшері бар күкірт қышқылының ерітіндісі беріледі. Кальций негізі (СаО) магний, натрий немесе аммоний негіздерімен ауыстырылуы мүмкін. Қайнату 130...150 0 С температурада және 0,5...1МПа қысымда 5...12сағ. жүреді. Қайнатудың негізгі тапсырмасы сүрек делигнификациясын іске асыру. Сонымен қатар, қайнату кезінде ішінара гемицеллюлоза гидролизі және басқа да үрдістер жүреді. Қайнату нәтижесінде целлюлозалық масса және ерітіндіге айналған органикалық заттар – сульфит сілтісін алады. Қазандық ішіндегісін жуып тастайды немесе қабылдау резервуарында кептіреді не болмаса сүзеді. Одан кейін целлюлоза массасын қайнатылмаған жоңқалардан, құмнан және басқа да қоспалардан тазалайды. Кейбір ӛндіріс орындары үшін ерекше таза целлюлоза қажет, сондықтан оны гемицеллюлоза, лигнин, ағаш күлі мен шайыр қалдық- тарын жою үшін NaOH ерітіндісімен ӛңдеп қосымша асылдандырады. Әдетте асылдандырудың мұндай үрдісін целлюлозаны хлоры бар агенттермен немесе сутек тотығымен ағарту үрдісімен бірге байланыстырады. Сонымен қатар, целлюлозаны сілтілік ортада молекулалық оттекпен ағарту әдісі жобаланған. Осыдан кейін, целлюлоза массасын сусыздандырады және арнайы машинада ылғалдылығы 8...12% болатын үздіксіз тығыз таспаға айналдырады. Бұл таспаны беттерге бӛліп қияды, қораптарға жинап қаптайды және басқа кәсіпорындарға тасымалдайды (қағаз фабрикалары және т.б.). Жанама ӛнім – сульфит сілтісін – ақуызды азықтық ашышүтқыш, этил спиртін және басқада ӛнімдер алу үшін пайдаланады. Химиялық ӛңдеу арқылы сілтіден ванилин, фенол, хош иісті қышқылдарды алуға болады. Биохимиялық ӛңдеу арқылы буландырылған сілтіден алынған техникалық лигносульфонаттар цемент және бетон, құм қалыптары және ӛзектерінің ӛндірістерінде қолданыс табады, сондай-ақ ұңғы бұрғылау кезінде топырақ құрылысын жақсарту үшін және басқа да мақсаттарда пайдаланылады. Жоғары шайырлы ағаш тұқымдастарының сүректерін қайнатуға жарамсыз, сульфитті әдістің кемшіліктеріне келесілер жатады: су қоймаларының лас- 39 тануына алып келетін ӛңделген сілтілерден химикаттарды регенирациялаудың жеткіліксіздігі; үрдістің ұзақтығы; қышқылға тӛзімді жабдықтардың қажеттілігі. Бисульфиттік әдіс целлюлозаны алу үшін кез келген ағаш тұқымдасының түрін пайдалануға мүмкіндік береді. Жоңқаларды қайнату натрий, магний немесе аммоний бисульфитінің судағы ерітіндісінде жүргізіледі. Жабдықтар мен технология кӛбіне сульфитті әдіс кезінде қолданылатындармен ұқсас келеді, алайда қайнату үрдісінің температурасы 155...165 0 С жоғары. Осы кезде, сульфитті әдістің кемшіліктерінің қатарына оның құрамындағы қарапайым қант мӛлшерінің аз болуы әсерінен ӛңделген сілтінің биохимиялық қайта ӛңделуіне мүмкіншілігінің шектелуі қосылады. жүктеу/скачать 7,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|