ОҚулық Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

23
білікпен  червячкалы  беріліс  арқылы  қосылған. Өңделген  бу  конденсаторға 18
шығару түтікшесі арқылы түседі.
1.4.2. Бу шығыр жұмысын реттеу
Бу  шығырының  реттегіш  механизмі (теплофикация  қажеті  үшін  реттеусіз
бу  алуда) электрлік  реттегіш  жүктемесі  жəне  шығыр білігінің  айналу  жиілігінің
минималды  өзгерісінде  беретін  қуаты  арасындағы  тепе  теңдікті  сақтауға
арналған. Ортақ  жүйеге  параллель  жұмыс  істеуде  біліктің  өзгеріссіз  айналу
жиілігінде  генератор  жүктемесі  мен  шығыр  қуатының  өзгерістерінің  теңділігі
реттегіш  механизм  көмегімен  сақталады . Реттегіш  механизм  құрамына :
жылдамдықты (орта тепкіш) реттегіш; бу бөлу қондырғысы; реттегіштей бу бөлу
қондырғысына  беріліс  кіреді. Сонымен  бірге  реттегіш  механизміне  стопорлық
клапан жетегі бар сақтандырғыш жылдамдық қосқышы жатады.
Қарапайымда  реттегіш  пен  клапан  арасына  реттегіштің  тоқтау  екпінін
жоғарлатуға мүмкіндік беретін сервомотор қойылады. Бұдан басқа сервомоторлы
реттегіш  бұрыштық  айналу  жиілігін  тез  жəне  дəл  реттеуді  қамтамасыз  етеді .
Шығырларда  жылдамдықты  реттегіштің  сервомоторға  қосылуының  əртүрлі
тəсілдері  қолданылады: иін  тіректі (механикалық) беріліс  жəне  заманауи
гидродинамикалық беріліс. Шығырдың жұмыс процесіне əсер етуге байланысты
бу  бөлу  жүйесі  келесідей  бөлінеді: саптамада  жəне  бір  реттегіш  клапанда  буды
жұмсарту  есебінен  дроссельдеу, мұнда  бірінші  сатының  саптамалары  бір  топқа
бірігеді жəне олардың əр бірінде ерекше клапанынан будың кіруі бар. Шығырды
бөлшектеп  жүктемелеуде  саптамалық  бу  бөлу  будың  төмен  шығынын  береді .
Дроссельдік иін тіректі байланысты реттеуде (1.12 - сурет) червякті берілісі 4 бар
шығыр білігі 3 орта тепкіш реттегішінің 5 тік берілісімен қосылған. Бұл біліктің
төменінде 6 құбыр арқылы сервомоторға жəне 1 құбыр ақылы мойынтірекке май
беретін  май  сорғысы 2 орналасқан. Сервомотор  цилиндрден 7 тұрады, ал  онда
піспек  золотнигі 9 жəне  дроссельді  клапанмен 11 бір  штокта  отырған  піспек 5
бар. Реттегіш  муфтасын, реттығын  штокын  жəне  дроссельді  клапан  штокын
қозғалту  өз  ара  реттегіш  иін  тірекпен  (кері  байланыс  рычагі) 10 байланысқан.
Жүктемені  көбейтуде  шығыр  білігінің  айналым  жиілігі  біршама  төмендейді .
Реттегіш жүктерініңде орта тепкіш күштері де азаяды , осының нəтижесінде олар
бір біріне жақындап реттегіш муфтасы төмен түседі . Сонымен бірге иін тіректің
10 сол  қанат  шетіде  Л  нүктсеіне  дейін  сервомотор  золотнигін  төмен  жылжыта
отыра төмендейді. Май 6 құбырдан  піспек 8 астына кіріп  оны жəне  дроссельдік
клапанды 11 көтереді. Шығырға  будың  берілуі  көбейеді . Піспек  АВ  сызығы
бойымен  иін  тіректі 0 орынына  дейін  көтерілуін  тоқтатпайды , ол  сервомотор
цилиндріне май берілу тоқтағандағы реттығын орынымен анықталады . Бу беруді
көбейтуде  шығыр  одан  əрі  жоғары  қуатты  береді , бірақ  төмен  айналым
жиілігінде.
Шығыр  жүктемесін  төмендетуде  реттеу  жүйесінің  элементтерінің  өзара
əсерлесуі  кері  тізбекпен  жүреді, нəтижесінде  қуат  азаяды, ал  айналым  жиілігі
көбейеді.

24
1.12 - сурет. Бу шығырының дроссельдік реттегіш сұлбасы
1.4.3 Бу шығырларының конденсациялау құрылғылары
Бу  күштік  қондырғылардың  теориялық  циклын  зерттеуде  соңғы  қысым
шамасының  циклдың  термиялық  ПƏК  үлкен  əсері  бар  екендігі  анықталды. Бу
күштік  қондырғылардың  термиялық  ПƏК  біршама  жоғарлатуға  будың  соңғы
қысымы  барометрлік  қысымнан  төмен  болуда  қол  жетеді , яғни  ваккумдық
конденсаторға буды шығаруда.
Қарапайым  конденсациялау  құрылғысының  құрамына: коденсатордың  өзі,
салқындатқыш  суды  беруге  арналған  циркуляциялық  сорғы , конденсациялық
сорғы, ауа  сорғыш  құрылғы  (көбіне  бу  эжекторы ), циркуляциялық  суды
салқындатқыш  құрылғы  (градирлер, салқындатқыш  көлдер , шашырату
бассейндері).
1.13 - суретте  беттік  конденсатордың  қарапайым  сұлбасы  берілген .
Цилиндрлік  қораптың 1 шеттеріне  құбыр  тақтайлары 2 орнатылған. Оларға
салқындатқыш түтікшелер 8 бекітілген. Салқындатқыш түтікшелерге  жету үшін
алынбалы қақпақтар 4 қызмет етеді. Конденсатордың екі жағында су камералары
5 орналасқан. Салқындатқыш су 7 құбыр арқылы сол жақтағы камераға 5 беріледі
жəне  одан  əрі  төменгі  түтікшелер  жиынтығына  түседі . Одан  кейін  оң  камера 5
бойымен  су  жоғарыдағы  құбырларға  өтеді  жəне  8 құбыр  арқылы  шығарылады.
Сондықтан мұндай конденсаторды екі жүрісті деп атайды.
Шығырда  өңделген  бу  жоғарғы  9 құбыр (патрубок) арқылы  түседі.
Салқындатқыш  су  жүріп  жатқан  біршама  салқын  құбыр  бетімен  жанасып  бу
конденсацияланады. Конденсатордың  төменгі  бөлігінен  конденсат  6 құбыр
(патрубок) арқылы  сорылады. Конденсаторға  түсетін  ауа 10 құбыр (патрубок)
арқылы  сорылады. Ауа  сору  орыны  сұлбада  көрсетілгендей  конденсатордың
толық  бойымен  бөліктеліп  қабырғалармен  қоршалған . Мұндай  қосымша
салқындату  сорылатын  ауа  көлемін  азайтады , ол  ауа  сорғыш  құрылғының
 В
 А
 1
 2
 3
 4
 5
 6
 7
 8
 9
 10
 11

25
өнімділігін төмендетуге мүмкіндік береді.
Сонымен  бірге  ауа  құрамындағы  бу  мөлшері  азаяды . Ауаны  қосымшы
салқындатуға  арналған  конденсатордың  көлемі  ауа  салқындатқыш  деп  аталады .
Конденсаторда  үздіксіз  ауа  сорылатын  жəне  бу  конденсацияланатын
болғандықтан  бу-ауа  қоспасы  қоспадағы  бу  үлесін  азайта  отырып  ауа  сору
орынына  бу  шығару 9 құбырымен (патрубок) қозғалады. Нəтижесінде 10 құбыр
арқылы ауа аз ғана бу қоспасымен сорылады. Ваккумның мөлшері конденсаторға
түсетін  ауа  санына  жəне  ауа  сору  құрылғысының  қуатына  тəуелді . Ауа  беттік
конденсаторға  шығырмен  қосылудың  саңылаулары  арқылы  сорылады  жəне
жұмыс  істеуде  ваккум  астында  орналасқан  қаңқа  қосылулары  ақылы  сорылаыд .
Беттік конденсаторлар үшін: ондағы Р
к
= (4-6) 10
3
 Н/м
2
есептік абсолютті қысым
қабылданады.
1.13 - сурет. Бу шығырына арналған конденсатордың сұлбасы
Стационарлық  қондырғыларда  конденсатордың  салқындату  беттері  таза
сумен салқындатуда көбіне диаметрі 15-25 мм қабырғалар қалыңдығы 1 мм жез
құбырларынан  тұрады. Жезды  қолдану  құбырлардың  тез  желінуін  төмендетеді
жəне  олардың  жұмыс  істеу  мерзімін  жоғарлатады. Салқындатқыш  суды  беру
үшін  шығыр  қуатының 1-4% шығындайтын  орта  тепкіш  сорғылар  қолданады .
Салқындатқыш  суду  беруді  есептеуде 1 кг  буды  конденсациялау  үшін 50-80 кг
салқындатқыш  су  шығындалатынын  есепке  алу  керек. Конденсатты  сору  үшін
шығыр қуатының 0,1-0,2% шығындайтын орта тепкіш сорғылар пайдаланылады.
1.5 Стирлинг қозғалтқыштары
Піспекті  іштей  жану  қозғалтқыштарында  отынның  жану  процестері ,
жылудың  бөлінуі  жəне  оның  бір  бөлігін  механикалық  жұмыс  өндіру  үшін
пайдалану  тікелей  цилиндр  ішінде  жүреді . Бұл  жағдайда  ауамен  жеңіл
араласатын  жəне  жанғыш  қоспа  түзетін  көгілдір  жəне  сұйық  отындар
қоданылады.
Бірақ  піспекті  қозғалтқыштың  жұмыс  циклын  жұмыстық  дене  цилиндрге
түспей  тұрып  оған  жылуды  сырттан  берумен  іске  асыруға  болады  — бу
машиналарында, Стирлинг  жəне  Эриксон  қозғалтқыштарында . Қазіргі  уақытта
сырттан  жылу  берілетін  піспекті  қозғалтқыштардың  ішінде  Стирлинг
қозғалтқыштарына  үлкен  мəн  беріледі . Бұл  Стирлингтің  термодинамикалық
циклында  термиялық  ПƏК  Карно  циклының  ПƏК  тең . Бұдан  басқа  Стирлинг
қозғалтқыштары үшін жылу көзі ретінде 500К жəне одан жоғары температурада
жылуды генерациялайтын кез келген жылу көзі қызмет етеді . Жылу көзі ретінде
8  4   5  2   9
  1  2  3
 6   5   4
 7
 10
3

26
кез  келген  органикалық  жəне  синтетикалық  отындардың  жану  өнімдері , күн,
геотермальды  жəне  ядролық  энергия  қолдануға  болады . Мұмның  бəрі  жəне
Стирлинг қозғалтқышын қолдану мүмкіндігі дəстүрлі қолдану салаларынан басқа
су  асты  жəне  космостық  аппараттар, автомобильдер  жəне  т.б. көңіл  аударуда.
Қазірдің  өзінде  Стирлинг  қозғалтқышының  экономиалық  тиімділік , меншікті
қуат  параметрлері  бойынша  заманауи  дизельдерге  тең, ал  шу  жəне  улы  заттар
бойынша төмен.
Стирлинг  қозғалтқышының  жұмысы  негізінде  1.14 - суретте  көрсетілген
термодинамикалық цикл жатыр. Бұл цикл келесі процестерден тұрады:
Q'
2
  жылу  берумен  сығымдау(изотерма ас); Q''
2
жылу  бер (изохора  сz); Q'
1
жылу  беру  жəне Q''
1
  жылу  алумен (изохора bа) ұлғаю (изотерма zb).
Изотермиялық сығымдау циклдың минимальды.
температурасында  Т
miп
  жүреді, изотермиялық  ұлғаю — максимальды
температурада Т
mах
.
1.14 - сурет. Стирлингтің термодинамикалық циклы
Циклда Q
R
  жылуды  іштей  регенерациялауды  қолдану  сыртқы  изохоралық
жылу беруді жəне алуды болдырмауға мүмкіндік береді, бұл жағдайда Q'
1
 = Q''
2
=Q
R
  жылуды  генерациялау  Стирлингтің  термодинамикалық  циклының
спецификлық ерекшелігі болып табылады.
Стирлингтің  термодинамикалық  циклын  піспектің  үздіксіз  қозғалысы  бар
машинада  қолдану  мүмкін  емес. Белгілі  жетек  механизмдерін  қолдана  отырып
Стирлингтің термодинамикалық циклына үлкен немесе кіші жақындасуларға қол
жеткізуге  болады. 1.15 - суретте  Стирлингтің  термодинамикалық  циклының
принципиалды  сұлбасы  көрсетілген. Бұл  үшін  піспек  қозғалысы  үзік  болуы
керек. 2 цилиндрде  піспек  ТМН  қарай  қозғалуда  1 цилиндрде  ЖМН  піспек
қозғалмайды (1.15, а  сурет), бұл 1.14 - суретте ас  процесіне  сəйкес  келеді .
Кеңістіктердің  жалпы  көлемі  азаяды, оларда  жұмыстық  дененің  минимальды
орташа  температурасында  сығымдау  жүреді . сz  процессінде  піспектердің
бірлескен  қозғалысы  жүреді, мұнда  ыстық  көлемнің  көбеюі  оған  тең  салқын
көлемнің  азаюымен  өтеледі, яғни  жалпы  көлем-V  өзгермейді  жəне  минимальды
шамада  тұрақтайды (1.15, б  суретті  қара); жұмыстық  дене  салқын  көлемнен
ыстық  көлемге  орын  ауысады. сz  процесінде (1.14 - суретті  қара) регенераторда
жұмыстық  денеге  изохоралық  жылу  беру  жүреді . zb  процесінде 2 цилиндрде
піспек (1.15 - суретті қараңыз) төменгі межелі нүктеде қозғалыссыз болады, ал 1
цилиндре піспек ТМН қарай қозғалады  – ыстық көлем кеңістігі үлкейеді. Мұнда
Q
'
1
 V
 V
Q
''
2
Q
''
1
Q
'
2
Q
R
T
maх
z
T
min
V
a
V
c
V
h
a
b
c
 Р

27
жалпы  көлем  үлкейеді  жəне  барлық  кеңістіктерде  максимальды  орташа
температурада жұмыстық дененің ұлғаюы жүреді.
bа  процесінде (1.14-суретті  қараңыз) қос  цилиндрдегі  піспектер  ЖМН  қарай
қозғалады; мұнда 1 цилиндрдегі ыстық көлемнің азаюы (1.15-суретті қараңыз) 2
цилиндрде  оған  тең  салқын  көлемнің  үлкеюімен  өтеледі . Жалпы  көлем
максималды жəне тұрақты болып қала береді, ал жұмыстық дене ыстық көлемнен
салқын  көлемге  ығыстырылады .
bа  процесінде (1.14-суретті  қараңыз )
регенератордағы жұмыстық денеден изохоралық жылу алу жүреді.
1.15 - сурет. Піспекті қозғалтқышта Стирлингтің термодинамицикалық
циклын іске асырудың принципиалды сұлбасы
Стирлинг  қозғалтқышының  жұмыс  циклын  қарастырмас  бұрын  1.16 -
суретте  берілген  принципиалды  сұлбаға  қарайық . Бұл  үшін  Стирлинг
қозғалтқышында  жылудың  механикалық  жұмысқа  өзгеруі  жүру  қажет , оның
құрылымында  келесі  элементтер  болу  керек : айнымалы  көлемді  екі  жұмыстық
кеңістік – ыстық V
E
  жəне  салқын V
C
,  үш  жылу  алмастырғыш  –  қыздырғыш Н,
регенератор
R  жəне  салқындатқыш
О
х
, айнымалы  көлемдермен  жылу
алмастырғыштарды  өзара  қосу  каналдары , піспектің  тура  жүрісті  қозғалысын
айналу қозғалысына өзгертетін механизм.
Стирлинг қозғалтқышында жұмыстық дененің газ  трактын құрайтын жеке
элементтер  тұйықталған  жүйені  құрайды , яғни  қоршаған  ортамен  масса  алмасу
болмайды. Сонымен  осы  газ  тркатасының  ішінде  жұмыстық  дененің  (газдың)
сомарлық  массасы  тұрақты  жəне  фазалық  өзгерістерге  ұшырамайды  (фазалық
күйін өзгертетін жұмыстық денелер қолданыла алады).
Қыздырғышта – жинақы  жылу  алмасу  аппаратында  жұмыстық  денеге  Q
1
жылу  беріледі. Осыған  ұқсас  салқындатқыш  арқылы  қозғалатын  жұмыстық
 a   с    z    b   a
2
1
4
H
+V
R
 +V
Qх
V
H
V
Е
V
С
V
Qх
 V
V
Е
 +V
С
V
С
V
С
V
Е
V
Е
а)
б)

28
денеден Q
2
жылу  алынады. Басқадай  құрылғылар (клапандар, задвижкалар,
реттығынтер  жəне  т.б.) жоқ, бұл  қозғалтқыштың  құрылымын  қарапайым  етеді
жəне оның сенімділігін жоғарлатады.
1.16 - сурет. Стирлинг қозғалтқышының принципиалды сұлбасы
1.17 - сурет. Стирлинг қозғалтқышының жұмыстық циклының жүру
сұлбасы
Регенератор  жылу  жинақтаушы  өтпелі  қуысты  масса  (металдан  жасалған
Сығымдау
Сыртқы ортаға жылу
беру
Регенераторда қыздыру
Қыздыру
Сырт көзден жылу беру
Ұлғаю
Сырт көзден жылу беру
Салқындату
Регенераторда ұлғаю
Сыртқы ортаға жылу
беру

29
тор, шатаспалар; пісірілген  қуыс  керамика  жəне  т.б .) болып  табылады, ол
жылуды  ыстық  жұмыстық  дене  өтетін  қыздырғыштан  алады  жəне
салқындатқыштан  кері  қайтатын  салқын  жұмыстық  денеге  береді . Осылайша
қозғалтқыштың  регенераторында  ішкі  жылу  алмасудың  арқасында  жинақталған
жылу  есебінен  жұмыстық  дене  қыздырғышқа  түсу  алдында  қыздырылады .
Нəтижесінде  сырттан берілетін жылу  мөлшері  төмендейді жəне қозғалтқыштың
ПƏК жоғарлайды.
Ішкі  контурға  берілетін  жылу  мөлшері , сонымен  бірге  атқарылатын
циклдық  жұмыс  қозғалтқыштың  ішкі  кеңістіктеріндегі  жұмыстық  дененің
сомарлық  массасына  тəуелді. Жұмыстық  дененің  сомарлық  массасы  ішкі
кеңістіктерге  қосымша  газ  берумен  максималды  қысымның  өсуімен  көбейеді .
Сонымен  қозғалтқыштың  қуатын  реттеуге  болады . Стирлинг  қозғалтқышының
жұмыстық циклының жүру сұлбасы 1.17 - суретте көрсетілген.
Жұмыстық  денені  сығымдау  нəтижесінде  ыстық  жəне  салқын  кеңістіктер
көлемінің сомасының азаюында салқын аумақта (салқындатқыш, регенератордың
бір  бөлігі, салқын  кеңістік) бөлінетін  жылу  салқындатқышта  сыртқы  ортаға
шығарылады.
Ыстық жəне салқын кеңістіктер көлемінің өзгеру заңдылығын сығымдауда
жұмыстық  дененің  көп  бөлігі  салқын  аумақта  орналасатын  етіп  таңдайды. Бұл
сығымдау жұмысының азаюымен егізделеді.
Сығымдау  соңында  жұмыстық  денені  салқын  аумақтан  ыстық  аумаққа
(регенератордың бір бөлігі, қыздырғыш, ыстық кеңістік) ығыстыру басталады.
Осы  уақытта  жұмыстық  дене  регенератор  арқылы  өтіп  алдынғы  циклда
жинақталған жылу  алады. Регенераторда жылуды толық регенерациялау мүмкін
болмағандықтан  жұмыстық  дене  ары  қарай  қозғалуда  қыздырғыш  ішінде
максималды температураға дейін қызады. Бұл уақытта жұмыстық дененің үлкен
бөлігі ыстық аумақта болады жəне оның ішкі энергиясы жылу беру нəтижесінде
жоғарлайды.
Тізбектелген  ұлғаюда  жылу  піспек  көмегімен  механикалық  жұмысқа
айналады, ал  ол  иінді  білікке  беріледі  жəне  тұтынушыға  тапсырылады .
Жұмыстық  дененің  температурасын  қажетті  жоғары  деңгейде  ұстау  үшін
қыздырғышта  жұмыстық  денеге  жылу  беріледі . Ұлғаю  соңында  жұмыстық
дененің  ыстық  аумақтан  салқын  аумаққа  ығыстыру  басталады . Жұмыстық  дене
регенератор  арқылы  өтуде  өзінің  жылуының  бір  бөлігін  регенратордың  жылу
жинақтаушы  саптамасына  береді. Регенрацияның  толық  жүрмеу  нəтижесінде
кейінгі 
қозғалыста 
жұмыстық 
дене 
салқындатқыштағы 
минималды
температураға дейін салқындайды, ал ол жылуды сыртқы ортаға шығарады.
Стирлинг  қозғалтқышының  жұмыс  циклының  сұлбасынан  көргеніміздей
сырт көзден жылу қозғалтқыштың ішкі кеңістігін (ішкі контур) қоршаған ортадан
оқшаулауға мүмкіндік береді. Осының арқасында Стирлинг қозғалтқыштарында
жұмыстық  дене  ретінде  өте  жақсы  жылулық  физикалық  қасиеттерге  ие  газдар
(сутегі, гелий  жəне  т.б.) қолдану  мүмкін  болады . Бұдан  басқа  іштей  жану
қозғалтқыштарында қолданылатын бірнеше жүйелер (газ бөлу, газ алмасу, тұтату
жүйелері, жоғарғы  қысымды  отын  жүйесі  жəне  т.б .) қатары  қажетсіз  болып
қалады.
Стирлинг  қозғалтқыштарында  жұмыс  циклы  екі  ырғақта  жүзеге  асады ,
яғни иінді біліктіктің бір айналымында. Бұл мəнділікпен Стирлинг қозғалтқышы
екі  ырғақты  іштей жану қозғалтқышына  ұқсас. Бірақ  екі  ырғақты қозғалтқышта
піспек  асты  кеңістіктерді  пайдалану  жоғарыда  атап  өткендей  біршама
қиындықтармен байланысты, ал Стирлинг қозғалтқышында мұндай құрылымдық
шешім  қарапайым  болып  табылады . 1.18-суретте  екі  əсерлі  Стирлинг
қозғалтқышының  принципиалды  сұлбасы  көрсетілген. Ыстық  кеңістіктің  піспек

30
үстіне, ал  салқынның  піспек  астында  орналасуы  сұлбаның  сипатты  ерекшелігі
болып  табылады. Бұл  тығыздықтардың  құрылымын  жеңілдетеді  жəне  оның
сенімділігін  жоғарлатады. Піспектің  əр  бір  жүрісі  жұмыстық  жүріс  болып
табылады. Стирлинг  қозғалтқышының  жұмыс  циклын  құрайтын  фазаларды  1
жəне 2 цилиндрлер  мысалымен  қарастырамыз . 1 цилиндрде  піспек  ЖМН
жақындайды (1.18, а  сурет), 2 цилиндрде  піспек  ТМН  қарай  жылжиды .
Жұмыстық дененің үлкен бөлігі салқын аумаққа шоғырланған, сығымдау процесі
жəне  жұмыстық  дененің  салқын  аумақта  салқындауы  жүреді . Индикаторлық
диаграммада бұл фазаға 12 процесі сəйкес келеді. 1 цилиндр піспегі ТМН қарай
қозғалғанда  ыстық  кеңістік  көлемі  ұлғаяды , 2 цилиндр  піспегі  ТМН
жақындағанда  салқын  кеңістік  көлемі  минимумға  дейін  азаяды . Сыртқы  көзден
қыздыру  жүреді, регенраторда  жұмыстық  денені  ыстық  кеңістікке  ығыстыру
жүреді. Индикаторлық диаграммада бұл фазаға 23 процесі сəйкес келеді.
Келесі  фазада (1.18, в  сурет) 1 цилиндр  піспегі  ТМН  жақындайды, ыстық
кеңістік  көлемі  жылдам  үлкейеді . 2 цилиндр  піспегі  ЖМН  қарай  жылжи
бастағанда  салқын  кеңістік  көлемі  үлкейеді . Ыстық  аумақта  жұмыстық  денеге
сырт  көзден  жылу  берілетін  ұлғаю  процесі  жүреді . Индикаторлық  диаграммада
бұл фазаға 34 процесі сəйкес келеді.
1.18 - сурет. Екі əсерлі Стирлинг қозғалтқышының жұмыстық циклының
жүру сұлбасы
1 цилиндр  піспегі  ыстық  кеңістік  көлемін  азайта  отырып  ЖМН  қарай
қозғалғанда (1.18, г сурет), 2 цилиндрдегі піспек ЖМН жақындайды жəне салқын
кеңістік  көлемі  ұлғаяды . Жұмыстық  дене  жолай  регенраторда  жəне
салқындатқышта  салқындай  отырып  салқын  кеңістікке  ығыстырылады . Бұл
фазаға  индикаторлық  диаграммада 41 процесі  сəйкес  келеді. Осылай 1 цилиндр
піспегінің  ЖМН  орыны  иінді  білік  айналымының  бұрышының  есептеудің  басы
деп  қабылдаса, онда  бірінші  ырғақ 23 жəне 34 процестер  фазасынан, ал  екінші
ырғық – 41 жəне 12 процестерінен тұрады.
1.6 Іштей жану қозғалтқыштары

31
Іштей жану қозғалтқыштары - бұл отынның  жану, жылу бөліну  жəне
оның механикалық жұмысқа айналу процестері бір жұмыстық денемен тікелей
қозғалтқыштың  ішінде  жүретін  қозғалтқыш .  Мұндай  қозғалтқыштарға
реактивті, роторлы-піспекті  қозғалтқыштар, газ  шығырлы  қондырғылар (ГШҚ),
сонымен  бірге  жылулық  қозғалтқыштардың  ең  кең  тараған  класстары  - піспекті
жəне құрама қозғалтқыштар жатады.
1.6.1 Реактивті қозғалтқыштар
Реактивті қозғалтқыштар - бұл заттың (жұмыстық дененің) анық бір
массасын қоршаған ортаға лақтыру жолымен тартым тудырушы қозғалтқыш .
Реактивті  қозғалтқыштар реактивті  тартым  тудыратын  авиациялық ,
ракеталық жəне космостық ұшу аппараттарының негізгі түрлері болып табылады .
Реактивті  қозғалтқыштардың  реактивті  тартымдары  қондырғының
қозғалыс  жылдамдығына  тəуелді  емес, ал  оның  қуаты  қозғалтқышқа  ауа  беру
жылдамдығын  өсірумен  жоғарлайды  яғни  қозғалыс  жылдамдығының
жоғарлауымен  жəне  де  бұлар  оның  оң  қасиеттері  болып  есептеледі . Бұл
қасиеттерді авиацияда турбореактивті қозғалтқыштарды қолдануда пайдаланады.
Реактивті  қозғалтқыштардың  төмен  экономикалық  тиімділігі  жəне  қызмет  ету
мерзімінің аздығы оның негізгі кемшілігі болып табылады.

жүктеу/скачать 7,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: