А. С. Кузнецов ішкі жану қОЗҒалтқышы- ның ҚҰрылымы мен жұмысы

37
Салқындату жүйесі- цилиндр мен қозғалтқыштың бастарының қызуын тоқтату және 
жылуды оршаған ортаға шығару қызметін атқарады. Салқындату жүйесі цилиндр қабырға- 
ларының, жану камералары, қозғалтқыш бөлшектерін ішкі газдардың жануынан қатты қыз- 
бау үшін қажет. Егер қозғалтқышты салқындатпаса, қозғалтқыш қызып, бөлшектер арасын- 
дағы майлы қабаттың жанып кетеді немес бөлшектер созылып кетеді.
Салқындату жүйесі ауа немесе сұйықтықты болып бөлінеді. Ауа салқындатқыш жүйесі 
арқылы цилиндр мен қозғалтқыш бастары сырттан келіп тұрған ауа арқылы салқындай- 
ды. Салқындатуды арттыру үшін цилиндр мен қозғалтқыш бастарында қабырғалы тесіктер 
жасап, құйылады. Цилиндрі металлды қаатамамен қоршалады. Сөйтіп ауаны вентилятор 
арқылы қозғалтқышқа айдайды. Салқындату арнайы қылшақшамен реттеледі. Қылшақша- 
лар салқын ауаның кіретін және шығатын жерінде орналасады. Қылшақша қолмен немесе 
термостатпен реттеледі.
Сұйықтықты салқындату жүйесі – сұйықтықтың айналымы (сурет. 4.1),блог және қозғал- 
тқыш басындағы каналдар, радиатор 21, радиаторды жапқыш 1, кеңейту ыдысы 4, үстіңгі 
және төменгі жалғанатын құбырлар, сорғы 18, қайта қосылатын шлангі 7, вентилятор19 
және термостат 8, қыздырғыш радиаторы10, шығыс және кіріс құрылғылар 10,11,кран 9. 
Салқындатқыш сұйықтық ретінде қазіргі қозғалтқыштарда арнайы элементтен тұратын 
қоспа ( 40 - 60 %) және коррлзияға қарсы тұратын қоспаны дистирілген сумен қолданыла- 
ды. Ал жұмсақ суды қысқа уақытты жағдайда қолданылса болады.
Салқындатқыш сұйықтық пен қозғалтқыш басының көйлегінің – блог құбырлар мен 
радиаторды толтырады. Қозғалтқыштың жұмысыкезінде қозғалысқа келетін сұйықтықты 
сорғы, суды айнымалы айналысқа итереді.
Қазіргі заманғы автокөліктерді жабық салқындату жүйесі қолданылады. Радиатордың 
жоғарғы жағында бөшке орналасқан. Ол радиатормен шлангі арқылы байланысады. Бөшке 
ішіндегі сұйықтық, радиатордың қалыпты жағдайын реттейді. Бұл бөшкеге сұйықтықты жиі 
құйып тұруды жояды. Жүйеде сұйықтықтың қайгауынан артық қысым артады және қайнау 
температурасы көтеріледі.
Радиатор
Қозғалтқыштың көйлегінен келетін сұйықтықтың, үстіңгі және төменгі ыдыстардан 
тұратын радиатор ортасындағы сұйықтықты салқындатады. Сөйтіп радиатор ортасындағы 
сұйықтық ауамен салқындатылады. Үстіңгі және төменгі ыдыстар сұйықтықтың құрама 
резервуары болып келеді. Ыдыстар қозғалтқыштың көмегімен құбырлар арқылы жалға-
нады. Сұйықтықты ыдыстың бүкіл беттеріне тарату үшін, үстіңгі құбырмен келетін ыды- 
стың ішкі жағына шатыр орнатылады. Радиатордың ауасын және қайнаған жағдайда, буын 
шығару үшін, үстіңнен ыдыс пен кеңейтілген шлангі арқылы жалғанады. Жылуды үлкен 
мөлшерде шығару үшін ыдыстардың ортасына жалғайды. Ыдыстың салқындатылатын беті 
үлкен болады. (15...25 м
2
) Радииатор ортасының үш түрі болады: құбырлы пластик, құбыр-
лы таспа, пластикалық.
Құбырлы пластикалық ортасы бірнеше қатар жезден немесе алюминииден жасалған құ- 
бырлар шеттері, үстіңгі же төменгі ыдыстарға ұсақталып орнатылады. Құбырлы таспалы 

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: