Бярпа, эенезис
218
дырмагдыр. Суйа, ода, щавайа, торпаьа (аьаъа, даьа, кцля
вя с.) тапынмагла гядим инсанлар щям дя дцнйанын дяркиня
чалышмыш вя барбарлыгдан (вящшиликдян) мядяниййятя доьру
щялледиъи аддымлар атмышлар.
Суал олуна биляр: бяс ня сябябя мифик дцнйа моделинин
гурулмасына аид мифик щадисяляри «сящняляшдирян», «ъан-
ландыран» мярасимляр системи - Илахыр чяршянбяляр йаз
яряфясиня дцшцр? Йайда, пайызда вя гышда кечириля, йахуд
христиан инанъында олдуьу кими ил гышда дяйишдириля
билмяздими? Ялбяття, йох. Улуларымыз йахшы анлайырдылар ки,
тябиятин ъанланмасы, дцнйанын тязялянмяси, ганын ъошмасы
йазын эялиши яряфясиндя баш верир.
Беляликля, Илахыр чяршянбяляр Йер цзцндя аналогу ол-
майан ритуаллар силсилясидир ки, илкин тясяввцрляр топлу щалын-
да бцтцн халг тяряфиндян эен йаддашында йашадылыр. Щямин
ритуаллар системинин цмуми мязмуну ондан ибарятдир ки,
Аллащ илк олараг, гармагарышыг хаосдан суйу айырыр.
Башланьыъда кцррейи–алям анъаг судан ибарят олур. Сонра
одун кюмяйи иля суйун хассялярини дяйишдирир вя эцняшин
шцалары иля суйун мцяййян щиссясини гурудуб торпаьы цзя
чыхардыр. Торпаг мейдана эялмякля
дцнйанын бир чох еле-
ментляринин доьушуна шяраит йараныр. Чцнки бир сыра ишляр
паралел шякилдя апарылыр. Илк инсан суйун дибиндяки эилдян,
йахуд Аллащын эярэин зящмят чякдийи анларда алнындан
дцшян тярдян йараныр (цмумиййятля, илк инсанын доьулмасы-
на аид тясяввцрляр чохвариантлыьына эюря мифик дцнйа мо-
делинин башга елементляриндян тамамиля фярглянир) вя с.
Улу Аллащ Йел васитяси иля илкин йаранышлары бир мякандан,
башга мякана апарыр (эюйдян йеря ендирмякля) вя щава,
няфяс вермякля (йеня дя йел васитяси иля) рущу мейдана
эятирир.
Мцгяддяс эцнлярин чяршянбя сечилмясинин ися бир изащы
будур ки, танры дцнйаны йараданда щяфтянин илк эцнцндя ща-
зырлыг ишлярини йериня йетирмиш, икинъи эцн (чяршянбя ахшамы)