Бярпа, эенезис
210
яъдадларымыз тахылы кцляшдян тямизлямяк вахты чатанда ща-
валар сакит кечяндя щятта Йел бабайа - кцляк танрысына гур-
бан да верирляр («А
Йел баба, Йел баба, Гурбан сяня, эял,
баба...»).
Эилавар адланан икинъи кцляк ися Зефирин охшары кими
чыхыш едир, исти йаьышлар йаьдырыр:
Яс, ей Эилавар, Эилавар,
Ай хош Эилавар, Эилавар [19, 26]
ХЫЗЫР. Азярбайъан ритуал-мифоложи системинин апарыъы
образларындан бири Хызырдыр (Хыдыр Илйас, Хызыр Няби). Гышын
сон айларында кечирилян бир айинин эедиши барядя Я.Ахундов
йазыр ки, «Говурьадан ун чякяр, бишмишдян галан уну тештя
йыьыб йцкцн алтына гойарлар. Эуйа эеъя Хыдыр Илйас эялиб
ялини бу
уна чякяр, ону яфсунлар. Бу ун мцгяддяс вя
яфсунланмыш щесаб едиляр. Сящяр ачыланда йцкцн алтындакы
уну ортайа эятириб аиля цзвляри арасында пайлайар, уну юпцб
йейярляр. Чох ещтимал ки, бу мярасим Хыдыр Илйас яфсаняляри
иля ялагядардыр» [19, 251]. Хызыры йазын эялмяси мярасими
иля баьлы мифоложи образ кими эютцрян М.Сейидов онун
мяншяъя тцркляря мяхсуслуьуну ясасландыран тутарлы дялил-
ляр эятирир. Доьрудан да Хызыр Эцняшля, одла, истилярин
дцшмяси, тябиятин ойанмасы
иля ялагяляняряк дирилик,
ойанма, боллуг, бярякят, сяадят, хошбяхтлик эятирян илащи
варлыг статусуну алмышдыр. И.Аббасовун гянаятиня эюря ися,
«Хызыр гядимдя «йашыл», Ал-хызыр ися «ашаьы-йухары йашыллыг»
мяналарыны дашымышдыр» [11, 490]. Ислам инанъында Хыдыр
шяклиндя формалашыб йайылан мифоложи образла Хызырын ейни-
ляшдирилмяси тарихин йахын чаьларында баш вермиш просесдир.
Яслиндя мцсялман янянясиндя Хыдыр зиддиййятли эюстярилир:
бир тяряфдян онун ясас кейфиййяти юлцмсцзлцкдцр, буна
эюря дя Илйасла гошалашдырылыр, диэяр тяряфдян юлцмсцз Хыды-
рын ики-цч «мязарыны» нишан верирляр. Еляъя дя яряблярдя