Бярпа, эенезис
28
ложи дцшцнъяни бярпа едяркян онун бцтцн цнсцрляринин (йер,
эюй, су, аьаъ, рущ, яъдад вя б.) мцяййянляшдирилмяси ишин
йалныз бир тяряфидир. Башлыъа мясяля онларын дцзцлмя ар-
дыъыллыьыны вя мцнасибятлярини бярпа етмякдир.
Вя бу заман
конкрет цнсцрлярин семантикасы ня гядяр дяйярли олса да,
арашдырыъы цчцн икинъи дяряъялидир. Чцнки бярпа сон нятиъ-
ядя конкрет семантик гатлары йох, цмуми моделин ашкар-
ланмасыны нязярдя тутур. Башга сюзля, щямин цнсцрлярин
ващид моделдя бирляшмя, гаршылыглы фяалиййят вя дяйишмяси
ганунлары иля мяшьул олур. Яэяр дил вя башга ишаря системля-
ри (мифолоэийа юзц дя еля мцяййян ишаря системидир!) иля
аналоэийа апармыш олсаг, дейя билярик ки,
бярпа бурада ми-
фоложи дцшцнянин грамматикасынын, мифоложи синтаксисинин
бярпасыдыр [2, 14-15].
Беляликля, халгын ян ибтидаи коллектив, фантастик, кортябии
«иъады» олан мифлярдя эерчяклик ъанландырылмыш (ян ади
яшйалар, ъисимляр беля) вя шяхсляндирилмиш образлар шяклиндя
якс олунур, инсан аьлына эялян ня варса, щамысы щяссаслыгла
цмумиляшдирилиб,
ади щалындан чыхарылыр, фювгялтябии мях-
луглара, варлыглара чеврилир вя бунлар илкин инанышларда реаллыг
кими баша дцшцлцр. Бу мянада миф мяняви мядяниййятин
башланьыъ формасы, халг фантазийасынын юзцлц олмагла йа-
нашы, улу яъдадын тябии фялакятляря, гязалара, хястяликляря
гаршы горху щиссляриня цстцн эялмяк васитяси иди. Башга сю-
зля, топлум щалында йашайан гядим инсанлар кортябии
шякилдя тяфяккцрдя йаранан мяъази образларла тябиятя тясир
эюстярмяйин йолларыны ахтармыш вя нятиъядя онунла тяскин-
лик тапмышлар ки, сел дя, сярт кцляк дя, гызмар эцняш дя он-
лар кими ъанлыдыр,
гейри-ади эцъя маликдир, истядиклярини
юдямякля (гурбанларла) тящлцкяляри совушдурмаг олар.
Демяли, мифик дцшцнъянин мянтиги юзцнямяхсуслуьу
ондадыр ки, ибтидаи инсанлар онлары ящатя едян сосиал
мцщитдян (хцсусиля тябиятдян) юзлярини тяърид етмирдиляр,
мифлярдя долайы йолла да олса, варлыьын бир-бириня баьланан