Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет21/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
43 
билийиндян ибарятдир. Бу мянада олан билик елм ады дашыйыр 
вя инсана алим дейилдийи кими, ариф дя дейилир» [48, 108].
Мараглыдыр ки, антик йунан тарихчиляри вя мифолоэийаны 
дцнйа мигйасында арашдыран Авропа тядгигатчылары да юз 
ясярляриндя ъцзи дя олса, азярбайъанлыларын ибтидаи эюрцшля-
риня йер айырмышлар. Ъ.Фрезер «икинъи доьушдан» данышанда 
билдирирди ки, «Гафгаз тцркляриндя оьуллуьа эютцрмя ади ща-
дисядир, мярасим ондан ибарятдир ки, оьуллуьа эютцрцлян 
йени ананын кюйняйиндян кечирилир, она эюря дя тцркъя 
«адамы кюйняйиндян кечир» анлайышы «оьуллуьа эютцр» мя-
насыны верир» [326, 256]. Мяэяр бу, «Короьлу» епосундакы 
Ниэарын Ейвазы оьуллуьа эютцрмясинин аналогу дейилми? 
Алим наьылларымызда тез-тез растлашдыьымыз «кичик гардаша 
цстцнлцк верилмяси» мясялясиня айдынлыг эятирян орижинал 
фикирляр сюйляйир вя йас мярасими щаггында йазыр ки, 
«гядимлярдя тцркляр юлцляри цчцн аьлайанда цзлярини бы-
чагла еля кясирдиляр ки, ган дамъылары йанагларында эюз 
йашлары иля йанашы ахырды» [325, 450]. Азярбайъанлыларын 
гамлара аид мифик эюрцшляриндя эюстярилир ки, инсанын рущу 
бядяниндян айрылыб йералты дцнйайа эедир вя орада шяр 
гцввяляр она олмазын язаб-язиййят верир. Йер цзцндя га-
лан гощумлары аьлайыб цз-эюзлярини дырнаглары иля, йа да ити 
бычагла йаралайырдылар. Дузлу эюз йашлары фышгыран гана га-
рышыб цз-эюзцня йайылыр вя торпаьын цстцня ахырды. Бунунла 
еля зянн едирдиляр ки, исти ганларыны гара йердяки шяр гцввя-
лярин цстцня сяпирляр. Ган шяр рущлары эцъсцзляшдирдийиндян 
юлянин цстцня ъума билмирляр. Халг арасында инди дя эениш 
ишлянян «эюздян ган чыхартмаг», «эюзц ганлы», «эюзлярин-
дян ган дамар» ифадяляринин кюкц Ъ.Фрезерин нишан вердийи 
адятля вя мифик тясяввцрля баьлыдыр. Яслиндя дузлу эюз йашы 
цзцн кясилмиш щиссясини йудугда инсан бярк аьры чякир, улу 
яъдад бунунла мярщумун о дцнйадакы аъыларына шярик 
чыхдыьыны анлайырды. Классик саз-сюз усталарынын гошма
тяънис вя устаднамяляриндя щямин тясяввцря ясасланан 


Бярпа, эенезис 
44 
ифадя васитяляриндян сяняткарлыгла истифадя олундуьунун 
шащиди олунур. Ашыг Аббас Туфарганлы «Ня бахырсан, эюзц 
ганлы щарамы?» мисрасы иля башланан гошмасында йарынын га-
пысында цзцнцн ганыны тюкдцйц цчцн даща щеч кяся пис ня-
зярля бахмыр: 
Йарын гапысында йцз ган ейлядим
Ял узатдым, чякдим, цз ган ейлядим, 
Бир кюнцля дяйдим, йцз ган ейлядим, 
Даща бир кясинян йаман дейилям. [8, 18] 
Йахуд йарыны зорла айырыб щюкмдарын щярямханасына 
апарылмасыны биляндя дцшдцйц щалы юлцсцнцн цстцндя цзцнц 
йарыб ъюз йашы йериня ган ахыдан улу бабаларынын чякдийи аъы 
иля мцгайися едир: 
Шащ щюкмцйля хан цстцня хан эетди
Аьлар дидям, йаш йериня ган эетди... [8, 19] 
Ъ.Фрезерин «Гызыл будаг» вя башга ясярляриндя йурду-
музла баьлы илкин миф системляринин шярщиня аид онларла факта 
раст эялирик. Ъ.Фрезер аз гала, христиан халгларынын як-
сяриййятинин дилиндя ишлянян «Бурахылмаг цчцн сечилян ке-
чи» 
(«Козель для отпушения») анлайышынын ясасында дуран 
мифин дя кюклярини Азярбайъанда ахтарыр. О, йазыр ки, Шярги 
Гафгазда йашайан албанлар

Ай мябядиндя «мцгяддяс» 
гуллар сахлайырдылар ки, онларын чоху пейьямбярлик хястялий-
иня тутулурду. Гуллардан щансында щонд тайфаларында олдуьу 
кими (щондларын тясяввцрцндя аллащ байрам вахты бир няфяри 
сечир, тайфанын бцтцн эцнащларыны онун цстцня йыхыб чюлляря 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет