Бярпа, эенезис
26
тяфяккцрцнцн инкишафында ролу нядян ибарятдир, дин, тарих,
етнографийа, дил вя фолклорла (бядии йарадыъылыгла) щансы тел-
лярля баьлыдыр? - суалларына ъаваб ахтараркян илкин олараг
С.А.Токаревин И.М. Дйаконова ясасланараг йаздыьы фикирляр
йада дцшцр: «Миф – дцнйанын вя инсанларын йаранмасы,
еляъя дя аллащлар вя
гящряманлар щаггында антик, биб-
лийадан эялян вя башга гядим, поетик, щям дя гярибя ящва-
латлардыр» [310, 507]. Е.М.Мелетинскинин гянаятиня эюря дя
миф аллащлара, рущлара, илащиляшян, йа да мяншяйи иля аллащла-
ра баьланан гящряманлара, заманын башланьыъында дцнйа-
нын юзцнцн, еляъя дя тябият вя мядяниййят елементляринин
йаранмасында бирбаша, йа да долайы йолла иштирак едян, нясил,
тайфа тюрядян илк инсанлара аид ящвалатлар кими анлашылыр
[262, 653].
Яски чаьларда «миф» сюзц йунанларда мащиййятиня
уйьун мянада баша дцшцлцр вя
йарандыьы анын дцнйаанла-
мыны, дцнйадуйумуну якс етдирирди.
Мифин эениш анламда дейил, дар чярчивядя бир гядяр зид-
диййятли изащына да раст эялирик. М.И.Стеблин-Каменски йазыр
ки, «Миф – еля бир наьылетмядир ки, щягигятдян тамамиля
узаг олса да, йараныб йайылдыьы йерлярдя эерчяклик кими гя-
бул едилир» [303, 9]. Мцяллиф, сонра гейд-шярщсиз юз фикирля-
ринин яксиня чыхараг билдирир ки, щяля б. е. я. V ясрдя бязи
гядим йунан
философлары мифляри шярщ етмиш, онлара тябият
щадисяляринин аллегорик кейфиййяти, мцъяррядляшдирилмиш ан-
лайыш, долайы шякилли тярбийяляндирмя васитяси кими бах-
мышлар; дейяк ки, мифдя щяр щансы бир танрынын, йахуд
илащянин яр-арвад сядагятини позмасы нятиъясиндя фялакят-
ляр тюряйир. Бу беля бир щюкм чыхармаьа имкан йарадыр ки,
ярля арвад бир-бириня хяйанят етмямялидирляр. Евгемер ан-
тик дюврдя беля дцшцнцлцрдц ки, щюкмдарлар мягсядйюнлц
шякилдя юзлярини танры сявиййясиня галдырыр, щяр шейя гадир
олдуглары барядя фярзиййяляр йайыр, йа да бу иши йериня йе-
тирмяйи мцасирляри иля давамчыларынын ихтийарына бурахырды.