Бярпа, эенезис
106
йа дяф етмяйя, уьурларын тяминатчысына чеврилмяйя, йа да
башгасыны (дцшмянини) бялалара салмаьа чалышмышдыр.
Алтынъы фетишизм вя култчулуг мярщялясидир.
Фетишизм
∗
-
мадди яшйалара итаятя ясасланан дцнйаэюрцшцдцр. Беля ки,
маэийа мярщялясиндян сонра фювгялтябиилийин хцсуси пред-
метляр васитяси иля щяйата тятбигиня инам йараныр. Дуа вя
яфсунларла тябиятя тясир етмяйин мцмкцнлцйцня разылашан
улу яъдад ишини даща системли гурмаг мягсядиля хцсуси се-
щирли васитяляр дцшцнмяйя башлайыр. Е.Тайлора эюря, фети-
шизм анимизмин бир формасыдыр, фетиш ися рущларын йерляшдийи
мякандыр [306, 331-332]. Биринъи гянаяти дягигляшдирмяк
лазым эялир. Чцнки фетишизм яслиндя анимизмин яшйаларла
тясдиглянмяси тяляб олунан формасыдыр. Беляликля,
мцгяддясляшдирилян бцтцн мадди яшйалар фетиш кими гябул
олунурду. Демяк олар ки, динлярин щамысында хцсуси пред-
метляр вар ки, она итаят вя ибадят едирляр. Христианлыгда хач,
«Товрат» вя икона, исламда Кябядяки гара даш вя «Гуран»
диндарлар тяряфиндян гейри-адилик дяряъясиня галдырылыб фетиш-
ляшдирилмишдир.
Фетишизм Азярбайъан мифик эюрцшляриндя юзцня хцсуси
йер тутур. Тцрк тяфяккцрцндя фетишляшян варлыглардан илкини
одун ялдя едилмяси иля йаранмышдыр. Маьараларда галанан
оъаглар мцгяддясляшдириляряк няслин давамлылыьыны билдир-
мишдир. Тясадцфи дейил ки, дилимизин мящсулу олан «оъаг»
сюзц архетипик символа чевриляряк яксяр халглара кечмиш вя
ейни мянада ишлянмишдир. Цмумиййятля, Азярбайъан
халгынын нязяриндя кичик мяишят яшйаларындан тутмуш си-
лащлара (ох, йай, гылынъ), булаглара, тяпяляря, гайалара кими
щамысы илащиляшдирилиб тарихин мцхтялиф дюнямляриндя инсан-
∗
Достарыңызбен бөлісу: